Tíminn Sunnudagsblað - 08.08.1965, Qupperneq 16

...

tm/„
■
í •> '-''■jí'*Zí'+'\
'ffi'jwffis&wmfö';
WMtMyA'/föZV/
líkt og við sjálfan sig: Fólk hlýtur
að halda, að ég sé aumingi. Og í ann-
að sinn, þegar hann var í bifreið á
leið frá fangelsinu til réttarsalarins,
lét hann þessi orð falla: Ja, það
verða varla meiri en fimm ár, þar
til ég verð frjáls ferða minna aftur.
Það var ofurmennið Quisling, sem
hlustaði á kröfu saksóknarans um
dauðadóm með steingerðu andliti.
En sá maður, sem Berg verjandi hans
dró upp, var miklu meira í ætt við
drenginn frá Fyrisdal: Tryggur eins
og forðum í skauti föður sins, hlust-
ar hann á einn færasta lögfræðing
NoregS'reyna að varpa ljósi á hann
út frá hans eigin hugmyndaheimi.
Hann reynir ekki að dylja geðshrær-
ingu sína, þegar Berg les upp brot
úr bréfi frá ekkju Nansens, þar sem
hún segir, að andlit manns síns hafi
alltaf ljómað, þegar hann nefndi
nafn Quislings (hér er að sjálfsögðu
höfðað til þess, þegar Quisling var
hjálparhella Nansens í Rússlands-
söfnuninni). Hann grætur eins og
barn, þegar heimili hans á Þelamörk
berst í tal, hann grætur enn meira,
snýr andlitinu undan til að dylja
tárin, fitlar við vasaklútinn, strýkur
sér yfir ennið og tárin falla eitt af
öðru, þegar hin ástríku bréf konu
hans eru lesin upp. Loks hafa málin
snúizt eins og hann vill hafa þau.
Hann er hugsjónamaður, — látum
vera, þótt verjandinn, þessi góða sál,
trúi í einfeldni sinni, að hugsjónir
hans hafi lent á villigötum. — Men-
stadsmálið, sem upp kom 1932, og
ásakanirnar hans, að verka-
mannaflokkurinn hafi þegið mútur,
er rifjað upp í þeim anda, sem hon-
um finnst við eiga. Hann fær loksins
sagt, hve eðlilegt það var, að hann
hafi orðið þreyttur á lýðræðinu.
Og nú vaknar sú spurning, hvort
verjandinn gangi ekki of langt í
þeim tilgangi að vekja skilning á
skjólstæðingi sínum. Það er víst rétt,
að ýmislegt vafasamt gerist á bak
við tjöldin í stjórnmálunum á ár-
unum 1932 og 33. En er það öruggt,
að það hafi gerzt með þeim hætti
sem Quisling — og Berg til þess að
hjálpa honum — vilja vera láta.
Gangi maður inn í Háskólabókasafn-
ið og fletti upp blöðum frá þessum
árum, fær maður fljótlega á tilfinn-
inguna, að það hafði verið næsta auð-
velt að sauma svo að Quisling í þá
daga, að hann hefði aldrei átt sér
uppreisnar von, og þá hefðu Þjóð-
verjarnir aldrei getað notað hann
við að koma áformum sínum í fram-
kvæmd. En á þeim tímum var enn
allstór hópur í röðum hinna íhalds-
samari, sem vel gat hugsað sér að
notfæra sér ábyrgðarleysi hans og
ímyndunarafi til þess að sverta verka-
mannaflokkinn. Þegar hann varð of
yfirspenntur og grófur, héklu þessir
. . . eins og það miskunnarlausa lögmál, sem hefur trekt upp þessa vélmenn,
sem ganga um steinlagSar götur . . . og látast vera lifandi.
að sjá þær. Þvert á móti:. Hann sýn-
ir öllum í réttarsalaum, ákærenda,
rétti og almenningi, hina nær óþol-
andi fyrii litningu ofurmennisins á
smámennunum, sem ekki skilja hina
upphöfnu sýn hans til hlutanna, —
hér er um að ræða eilífðarsýn hins
mikla anda andspænis nálaraugasjón-
armiðum smælingjanna, sem eru að
sýsla við morð og rán og álíka þýð-
ingariítil fyrirbrigði. Það er enginn
leið að skilja framkomu hans á ann-
an hátt, þar sem hann situr með
fjarrænum svip og hendur í skauti,
ef hann þá ekki bendir með mikl-
um ákafa á andsvör í varnarræðu
sinni eða hlær stórmennskulegum
hlátri að verstu ákærunum.
Sennilega hefur ákærandinn rétt
fyrir sér: Quisling hefur byrjað. á
því að Ijúga að öðrum og endað
með því að ljúga að sjálfum sér.
Það er ekki annar vegur til að skilja
hina ofúrmennskulegu framkomu
hans eða samræðurnar, sem hann
átti við réttarverðina, áður en dóm-
urinn féll: Dag einn, þegar hann var
í daglegri hressingargöngu sinni í
fangelsinu, snéri hann sér að her-
manninum, sem gætti hans og sagði
712
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ