Tíminn Sunnudagsblað - 21.08.1966, Qupperneq 21

Hann lét eggið standa á afgreiösu;
borginu, en það datt á hliðina. Hann
reyndi aftur og aftur, velti egginu
milli lófa sinna og hafði yfir orð
in um þyngdarlögmálið og undur raf
magnsins. Þegar honum heppnaðisi
eftir hálftíma basl að láta eggið
standa, leit hann upp. en sá þa að
gesturinn var hættur að horfa á og
er honum tókst að vekja athygii Joe
Kane á því, hve vel tilraunin hefði
tekizt, var eggið oltið á hliðina Kað
ir minn var gripinn ákefð sýnmgar-
mannsins og jafnframt hálfgerðu
fáti vegna þessara mistaka, tók fað
ir minn krukkurnar með vanskapn-
ingunum ofan af hillu tii þess að
sýna gestinum. „Hvernig þætti yður
að hafa sjö fætur og tvö höfuð eins
og þessi náungi?“ sagði hann og
benti á aðalgersemina. Glaðlegt bros
lék um andlit hans. Hann teygði sig
yfir afgreiðsluborðið til þess . að
kiappa á öxlina á Joe Kane, eins
og hann hafði séð menn gera i veit-
ingasalnum Ben Head, þegar hann
var ungur vinnumaður og ók tfl borg-
arinnar á laugardagskvöldin. Gestin-
um varð hálfillt, þegar hann sá hinn
hryllilega afskræmda fuglslíkama, sem
flaut í vínandanum í krukkunni.
Hann reis á fætur og sýndi á sér
fararsnið. Faðir minn gekk fram fyr-
ir afgreiðsluborðið, greip í handlegg
unga mannsins og ieiddi hann aftur
til sætis. Það fauk í hann sem snöggv-
ast. og andartak varð hann að líta
undan til þess að þvinga fram bros.
Síðan setti hann krukkurnar aftur
upp á hilluna. Það greip hann slíkt
örlæti, að hann beinlínis neyddi Joe
Kane til þess að fá sér aftur í boll-
ann og gaf honum auk þess vindil.
Þar næst tók hann pönnu, hellti á
hana ediki úr flösku, sem stóð und-
ir afgreiðsluborðinu og kvaðst ætla
að sýna nýtt töfrabragð. „Ég ætla
að hita þetta egg í edikinu á pönn-
unni,“ mælti hann. „Síðan ætla ég
að koma því niður um hálsinn á
flöskunni án þess að brjóta skurnið.
Þegar eggið er komið ofan í flösk-
una, fær það aftur sina eðlilegu lög-
un og skurnið verður hart. Ég skal
gefa yður flöskuna með egginu. Þér
getið haft hana með yður, hvert sem
þér farið. Fólki mun leika forvitni
á að vita, hvernig yður tókst að koma
egginu ofan í flöskuna. En látið ekk-
ert uppi um það. Lofið fólkinu að
spreyta sig á að geta upp á því. Það
er aðalskemmtunin við þetta töfra-
bragð.“
Faðir minn brosti kankvíslega og
deplaði augunum framan í gestinn.
Joe áleit hann hálfgeggjaðan en mein
lausan. Hann drakk kaffið, sem hon-
um hafði verið gefið og fór aftur að
lesa í blaðinu sínu. Þegar faðir minn
var búinn að hita eggið f edikinu,
tók hann það upp með skeið, Jagði
það á borðið, og fór síðan inn I
a
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
hliðarherbergi og sótti tóma flösku
Hann var gramur, af því að gestur
inn horfði ekki á, en tók þó óttrauð
ur til starfa. Hann barðist lengi við
að koma egginu ofah í flöskustútinn.
Hann lét edikspönnuna á eldavélina
og hitaði eggið aftui tók það síðan
upp, en brenndi sig um leið á fing-
urgómunum Við seinni dýfuna í
heitt edikið linaðist skurnið dálitið.
en þó ekki nægilega til þess að til
ganginum yrði náð. Faðir minn strit
aði í örvæntingu við að gefast ekki
upp. Þegar hann hélt að þrautin' vært
loks næstum unninn, rann lestin. sem
hafði tafizt, inn á stöðina. og Joe
Kane reis á fætur og labbaði kæru
leysislega til dyranna. í örvílnun
sinni gerði iaðir minn lokatilraun
til þess að sigrast á egginu, sem átti
að leggja grundvöllinn að áliti hans
sem gestgjafa. er kynní -að skemmta
gestum sínum Hann réðst á eggið og
reyndi jafnvel að beita það hálf
harkalegri meðferð. Hann formælti.
og sviti braust fram á enni hans
Eggið bortnaði í hendi hans. Um
leið og innihaldið spýttist yfir föt
hans, sneri Joe Kane sér við I dyr
unum og hló.
Reiðiöskur brauzt upp úr hálsi
föður míns. Hann hringsnerist og
æpti runu af óskiljanlegum órðum
Framhald af bls. 713.
vert að lifa því — en þannig túlk-
uðu ýmsir leikritið. En Miller bætir
því við, að þetta hafi verið misskiln-
ingur og leikritið sé engan veginn
gegnsýrt svartsýni.
Tilfinningasemi sú, sem gætti hjá
áhorfendum að Sölumaður deyr, stuðl
aði að því, að Miller fann hvöt hjá
sér til þess að stefna í gagnstæða átt
og að öðru leikrænu marki. Þetta við-
horf kom síðar fram í leikritinu í
deiglunni og einnig ýmislegt, sem
Miller hafði hugleitt í sambandi við
leiktækni, en expressionisma hafði
hann beitt í Sölumaður deyr — mynd
Willys Lomans er sköpuð eftir for-
skrift þeirrar stefnu.
Leikritið í deiglunni (The Crug-
ible) ber ótvíræð merki samn-
ingartíma síns. Hafi Miller ver-
ið hástertaður fyrir Alla syni
mína og Sölumaður deyr, var úti um
það á öndverðum sjötta tug aldarinn-
ar. Það var ekki eingöngu framgang-
ur McCarthys og nauta hans, sem
fékk á Miller, heldur eitthvað, sem
virtist langtum leyndardómsfyllra og
hryllilegra. Miller fannst það átak-
anlegt, að öfgamenn skyldu geta lam
að skynsamlega hugsun og fyllt fólk
annarlegum tilfinningum. Það var
líkt og allt landið hefði endurfæðzt.
Miller rak í rogastanz, er kunningjar
hans, sem hann hafði talið vera,
Hann þreif annað egg tr körfunni
og kastaði þvi. eu hitti ekki höfuð
unga mannsins. sem skt.uzt út um
dyrnar og slapp
Faðir minn kom upp á loít til
mömmu og mm með egg i hendinni.
Ég veit ekki, hvað hann ætlaði að
gera við Það FJg held aö honum hafi
dottið i hug að mölva það, mölva
öll egg i heinnnum. og hafði ætlað
að láta moðut mina og mia sja. þeg
ar hann byrjaði En þegar hann
kom til móðui minnar. gerðist eitt-
hvað mð mnra með honurn Hann
lagði eggið varlega á borðið og
kraup a kné við rúmið eins og eg
hef skýrt frá Hann ákvað að haf
veitingastoíuna lokaða um nóttina:
og ganga til hvílu. Að því loknu
slökkti hann Ijósið, og eftir langt
hljóðskraf soínuðu bæði hann og móð
ir mín Ég held að mér hafi einnif
runnið i brjóst, en svefn minn vai
órólegur Ég vaknaði í dögun og
horfði lengi á eggið, sem lá á borð
inu. Ég braut heilann um, hver
vegna kæmu úr þeim hænur, serr
verptu aftur eggjum. Þessi spurnin;
hefur brunnið mér í blóði æ síðan
Og það álít ég aðra sönnun um hini
algera lokasigur eggsins, að minnsta
kosti hvað fjölskyyldu mína snertir
Þýtt hefur Sigurlaug Björnsdóttii
kinkuðu ekki einu sinni til hans kolli,
er fundum bar saman. Honum fannst
það furðulega, að tilfinning af þessu
tagi skyldi geta skapazt utan frá, ef
svo mætti segja. Þessi undrun liggur
að baki hverju einasta orði í leikrit-
inu í deiglunni.
Fyrst datt Miller það í hug, að ein-
hvers konar sjálfsbjargarhvöt og ótti
við útskúfun lægi að baki. En seinna
komst hann á þá skoðun, að hér
væri um að ræða hlýðni við máttar-
stoðir þjóðfélagsins, sem ætti rætur
sínar að rekja til sektarkenndar, er
leitazt væri við að dylja með þessu
móti. En sektarkenndin stafaði af
því, að fólk var ekki eins hægri sinnað
í skoðunum og ætlazt var til af því
Miller varð var við trúhræðslu, sem
honum geðjaðist ekki að. En hrylli-
legast af öllu þótti honum það við-
horf, að samvizka væri ekki lengur
einkamál hvers einstaklings, heldm
ætti ríki og stjórnarvöld tilkall til
hennar.
Miller fýsti að rita beinskeytt leik
rit, sem sýndi, hvernig almennui
ótti skildi mann frá samvizku sinni,
frá sjálfum sér. Það viðfangsefni var
raunar ekki óskilt því, sem hanr
hafði fjallað um áður. En í leik-
ritinu í deiglunni var ekki látið nægja
að afhjúpa sök hetjunnar, sök, sem
banar persónuleika hennar.
Galdramálunum í Salem hafði Mill
ARTHUR MILLER
717