Tíminn Sunnudagsblað - 27.08.1967, Blaðsíða 5

áður en hann kom til íslands, eða
þáí öðru Benediktsklaustri. Hróð-
ólfiur biskup og ábóti lézt árið
1052. Var þar ágæts manns að
sakna, sem mjög hafði eflt mennt-
un og menningu á íslandi. Ekki
er vitað um nöfn munka í Bæ,
en ég hef getið mér þess til, að
Quðlaugur munkur, sonur Snorra
goða, hafi verið þar í klaustrinu
um tíma. Hann er einn fyrstur
íslendinga, sem vitað er til, að hafi
borið munksheiti. Þótti hann allra
manna beztur. Lýk ég hér frásögu
af munkllfi í Bæ í Bongarfirði.
Landnámu. Þar er ætt Brands
rakin til Þorvalds Ánasonar land-
námsmanns, bróður Ingóifs sterka
á Hólmlátri, en þeir bræður nómu
land á Skógarströnd. Brandur
hinn fróði príor skrifaði ættfræði-
rit það, sem kallað er Breiðfirð-
ingakynslóð og er nú glatað. En
Landnámuhöfundar hafa stuðzt
við það. Brandur hefur líklega
verið príor í Hítardal til 1169, en
þá varð þar ábóti Hreinn Styrmis-
son, áður ábóti á Þingeyrum,
1166-69. Hreinn var lærður úr Hóla
skóla og kynjaður úr Borgarfirði
steinssonar á Stað á Reykjanesi.
Hann ólst upp með Guðmundi
góða Hólabiskupi og naut kennslu
hans. Er talið, að hann hafi ritað
sögu hans og þá líklega í Hítardal
og á Staðarhóli. Lambkár er nefnd
ur í Sturlungu. Mjög er líkleát,
að um eða fyrir miðja 13. öld
hafi öllu klausturlífi verið lokið
í Benediktsklaustrinu í Hátardal
og staðurinn algjörlega kominn
undir leikmannavald. Um þetta
leyti bjuggu þar Þorlákur Ketils-
son (d. 1240), síðar á Kolbeins-
stöðum, og kann hann að hafa
Magnús Einarsson, Skálholts-
biskup 1133-48, keypti nær allar
Vestmannaeyjar, áður en hann
andaðist, og ætlaði að setja þar
munkhfi, en honum entist ekki til
þess lítf, segir í Hungurvöku, sögu
fyrstu biskupa i Skálholti. Dauði
Magnúsar biskups í brunanum í
Hítardal daginn eftir Mikjáls-
messu 1148 mun hafa orðið til
þess, að þar var reist klaustur ár-
ið 1166. Hér mun ég láta Hungur-
vöku vera til frásagnar af br:m-
anura: „Þá kom þar eldr í bæinn
um náttmál, ok varð byskup eigi
fyrr varr við en honum þótti eigi
óhætt út at ganga, ok var sem
hann vildi eigi bæði gera, at
flýja ógn dauðans, er hann sá þá
nálgast, en hafa þess áðr beðit
jafnan almáttkan guð, at hann
skyldi þat líflát spara honum til
handa, er honum þætti sér í því
löng sín pining. Magnús byskup
lét M£ sitt þar í húsbruna og með
honum tveir menn ok átta tigir
. (72 segir í annálum). Þar andaðist
Tjörvi prestur Böðvarsson, er á-
vailt hafði honum þjónat í hans
byskupsdómi. Þar létust sjö prest-
ar aðrir og allir göfgir. Iik bysk-
ups og Tjörfa váru náliga óbrunn-
in ok váru bæði-færð í Skálholt."
Eigandi og ábúandi í Hítardal,
þegar bruninn varð, var Þorleifur
beiskaldi Þorláksson, mikiJl höfð-
ingi og goðorðsmaður. Hafa þeir
Klængur Skálholtsbiskup Þor
steinsson verið forgöngumenn um
klausturstofnunina. Fyrsti for
stöðumaður klaustursins hefur
verið Brandur prior hinn fróði,
Halldórsson. sem neffldur «r 1
Hítardalur í Mýrasýslu.
og Breiðafirði. Talið er, að Bene-
diktsregla hafi verið í Hitardal,
þar sem ábóti var fenginn þang-
að úr klaustri af þvi regluhaldi.
Næsti ábóti, sem getið er um i
Hítardal, var Hafliði Þorvaldsson,
sem annálar segja dáinn árið
1201. Hefur hann líklega tekið
við af Hreini ábóta. Arnór Eyjólfs-
son príor, sem dó 1202, gæti hafa
verið príor í Hítardal 1201-02 og
jafnvel fyrr.
Á næstu árum hefur klaustur-
hald í Hítardal verið nokkuð laust
í reipunum^ Getið er þriggja svo-
nefndra lausábófca, sem talið er, að
hafi setið í Hítardal. Fyrstur
þeirra var Þoreteinn Þorláksson,
dáinn 1224. G*ti hann hafa verið
af ætt I>oriáks beiskalda. Næstur
er Runólfui Sighvatsson prestur.
faðir Sigbvats djákna. og er þeirra
getið í. Sturlungu. Runólfur 'aus-
ábóti. andaðist árið 1237. Sá þtiðji
. og: seinasti var Lambkár Þorgds
son, sonur. Þorgjds prests Gunn-
verið staðarhaldari, Loftur, son-
ur Páls biskups, síðar kanoki ann-
aðhvort í Viðey eða í Helgafelli, og
Ketill, sonur Þorláks, sem var þar,
er staðamál hófust. Voru Hítarr
dalur, Oddi og Vatnsfjörður þeir
staðir, sem fastast var sótt að ná
undir kirkjuna. Kirkjan í Hítar-
dal var allpaheilagrakirkja, og
mun klausturkirkjan einnig hafa
verið helguð öilum heiiögum
Varð Hítardalur einn ríkasti kiúteju
staður og prestssetur í Steálbolts-
biskupsdæmi. og sátu þar margir
sögufrægir merkisklerkar. T.ýk
ég hér frásögu a£ Hítardals-
klaustri.
Næst yerður fyrir oss Saurbæj-
arklaustur í Eyjafirði, senj var
stofnað. og. sett á 9einustu árum-
TÍMINN - SllNNUI»A(íSBI.A»t
725