Tíminn Sunnudagsblað - 27.08.1967, Blaðsíða 10

ur, greindur lesandi hefði ekki get-
að fundið til einhvers áþekks und-
an þýðingu sr. Árna og Jónas fann
og gert sjálfum sér nokkra hragar-
bót, þótt lakari væri en Móðurást.
Ekki eru brjóstgæði einkaeign
skálda, þótt betur kunni þau að
setja fram kennd sína en aðrir.
Aðalniðurstaða þessara heilabrota
verður þá sú, að hver sá maður,
sem finnur atburð eða lýsingu á
öðru máli en sínu og telur þar
um það mál rætt, sem hann sjálf-
ur eða þjóð hans geti haft gott
af að kynnast eða kynnast frá
nýrri hlið, ef áður er haft á orði,
geri rétt í að flytja öðrum þann
fróðleik á sínu máli og það allt
að einu, þótt ekki verði svo vel
gert, að hvergi megi um bæta. Sé
aftur á móti um ljóta hluti að
ræða, er það víst, að margt þairra
væri þögninni bezt falið, og minnir
sumt af skemmtiritum, bæði inn-
lendum að prentun og aðfluttum,
mest á sóttkveikjur, sem öll-
um mun skiljanlegt að heyra ekki
til æskilegs innflutnings eða frek-
ari framræktar, ef til eru innan-
iándis fyrir.
Hér að framan hefir verið getið
um fordæmi þess að breyta hátt-
um þýddra ljóða og bent á þau
verk, sem sannarlega hafa miklu
valdið um málfar síðari tima og
það til bóta, þar sem sá háttur
var á hafður.
Segja má, að þar sé höfundi
misboðið, og vissulega væri rýmra
um yrkisefni og nýyrki fleiri fovn
tiltæk, ef hver sá háttur, sem ís-
lenzk tunga leyfir, hefði verið
fluttur með kvæðinu, sem bar
hann, að því þó tilskildu, að hátt-
urinn hefði verið að nokkru nýt-
ur. Hið sama gildir um málblæ
og aðferðir lausmálshöfundar, að
svo miklu leyti, sem skynjað verð-
ur. Þar er aðeins margfalt örð-
ugra að finna höfundarauðkenmn
og því vandasamara að herma þau
eftir.
Fyrr var sagt, að þýðingar er-
lendra nytjabóka og merkra fagur
fræðirita væru mikil þjóðblessun,
jafnvel ill þýðing var talin fengur,
ef hún færði eitthvað annað áður
ólþekkt en saurgun og sjúkleika.
Þótt e'kki gerði hún meira en að
hvetja annan listfengari mann til
að jera sama efni eða formi betri
skiJ, þá var samt betur farið en
heima setið.
Þýðendur eru þannig nokkurs
konar sjónaukar almennings á
hverju málsvæði. Þeir kunna að
vera skýrir eins og tærasti berg-
kristall eða skýjaðir eins og döggv-
uð gleraugu, en hvort sem heldur
er, eru þýðingar þeirra, nema rang
ar séu, ein virðingar- og þakkar-
verðasta tilraunin, sem gerð er til
þess að veita öðrum hlutdeild í
gæðum annars menningarsvæð-
is, og þýðendum er meiri afsök-
un að senda frá sér gallað verk
en frumhöfundum, því að verk
þeirra vísar þó þrátt fyrir vant-
anir og mistök á það, sem stend-
ur og sýnir sig, þ.e. frumritið, en
skáldið eða reikningsmaðurinn get
ur ekki skírskotað til skáldsýnar
sinnar eða þess reikningsformála,
sem aidrei komst óskældur á
nokkurra annarra manna vitorð
en höfundarins. Jafnvel þýðingar
forms, formsins eins geta miklu
valdið, svo sem endarím Höfuð-
lausnar sannar. Þýðingar þeirrar
grautargerðar, sem á sér engar
ákveðnar myndir, geta — ef til
viill — tilhnippt til lausmálshöfund
um til aukinnar vandvirkni við
laust mál og víðtækari rannsókn-
ar á því, og væri það tvísýnulaus
ábati, ef ekki fylgdi hitt: að flónsk
ir menn og framgjarnir létu það
því oftar spilla ljóðum og rýra
virðingu þeirra með því að kenna
slíkt til kveðskapar, söngs eða
ljóða.
Á meðan hið góða orð leirburð-
ur var notað um andlausar til
raunir til kvæðagerðar eða um
ambögur, glæptist enginn til pess
að miða afköst sín við framleiðsl-
una. En sú þýðing erlendra ijóð-
rænna rita, er kallar það á is-
lenzku Ijóð, sem skortir meira eða
minna af ytri auðkennum alls
þess, é’r ljóð hefur kallazt á þessu
landi til síðustu áratuga, er ekki
þýðing ein heldur vörusvik á borð
við það að þýða Fuglens Hale með
orðunum fuglsins tagl — bein svik
semi, verknaður sem alla daga
hefir sinn dóm með sér. Þýðend-
ur voru að vísu í ofanskráðu taild-
ir eins konar sjónaukar almenn-
ings og því allrar þakkarverðir
en þeir sjónaukar, sem rangfæra
og villa, mega engra þakka vænta
né umhirðu. Öðru móli væri að
gegna, ef þeir væru boðnir sem
spóspeglar og viðurkenndir sem
aðhlátursefni, þá gætu þeir valdið
meinlitlu spaugi og orðið nokkur
prófsteinn á, hve mikið aðflutta
varan þyrfti af beyglun og af-
Magnús Ásgeirsson var mikilvirkur og
vandfýsinn þýðandi Ijóða og óbundins
máls. Þýðingar hans hafa gert hinum
almenna, íslenzka lesanda kleift að
kynnast snilli margra erlendra höfuð-
skálda.
lögun, áður en ónothæft yrði
með öllu.
Það væri nokkurt hlutverk, þótt
litlu væri eftir að slægjast.
Á meðan þessar hugleiðingar
voru að þokast á blað, bar að efa
semd um það, hvort skýrgreind
væri merking orðsins þýðing.
Þýðing er kynning á því, sem
annarri þjóð er kunnugt en alls
ekki — eða ekki nógu vel —
þekkt á málsvæði þýðandans og
er þannig fróðleiksaukandi. Að
vísu getur þýðing flutt lygar og
falttkenningar, en þó munu þær
oftar traustari frumsmiðinni.
Þýðingarnar gera þeir menn,
sem eitthvað kunna — að minnsta
kosti hrafl — i erlendu máli, og
eru þess vegna venjulega heldur
færari en almenningur til þess að
meta gagnsemi, fegurð eða spaug-
semi erlendra bóka og jafnvel
fleiri viðfangsefna en bóka Og
þeim er varla minna í mun en
frumhöfundum að gera sér eitt-
hvað til frægðar eða fjár, þótt sum
ir — einkum menn á milli vita —
vilji, að því er virðist, frekast
verða fMegir að endemun^ Þýðend
ur eru heldur ekki svo vissir um
yfirburði sína, að þeir setjist við
eins og kóngulær að kreista út
úr sjálfum sér eitthvert flugfæri,
óreynt að öllum kostum. Þeir
bjóða það, sem þeir hafa, fleiri
manna dómi, en sínum eigin um
það, að verk þeirra sé pappírs- og
vinnuvirði. Svo eru þýðingar auk
þess skáldskapur, opinberari, cn
allar opinberanir, atlur skáldskap-
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
730