Tíminn Sunnudagsblað - 27.08.1967, Blaðsíða 14

Þessi breyting var einkum að
þakka einni ræktunarjurt, og það
var tóbakið. Evrópumenn höfðu
þekkt tóbak frá því á dögum KóJ-
umbusar og samferðamanna hans,
sem í upphafi Ameríkuferða höfðu
kynnzt notkun þess hjá Indíánum,
og neyzla þess hafði breiðzt út í
mörgum löndum á 16. öld. Sagt
var, að Walter Raleigh hafi inn-
leitt pípu og tóbaksnotkun í Eng-
landi, og þar í landi varð brótt
mikill og öruggur markaður fyrir
þessa vöru, þótt margir, og þeirra
á meðal Jakob kongugur, teldu
tóbaksnotkun skaðlega, bæði
heilsu manna og siðferði. Árið
1612 hóf einn nýlendumanna,
John Rolfe, að rækta tóbak í
Virginíu, og árið 1614 sendi hann
fyrsta tóbaksfarminn þaðan á
markað i Englandi og fékk gott
verð fyrir. Þar með höfðu hinir
ensku nýlendumenn fundið sitt
gull, og öll önnur ræktun mátti
þoka fyrir yrkingu þessarar blað-
miklu jurtar.
Allmikið var um Indíána á slóð
um Virginíumanna, og urðu oft
viðsjár með þeim_ og nýlendubú-
um fyrstu árin. Áttu rauðskinnar
það til að sitja fyrir mönnum,
er þeir fóru um skógana og gættu
ekki fyllstu varkárni. Það, sem
hélt aftur af þeim og kom í veg
fyrir, að þeir legðu til allsherjar
atlögu við íbúa Jakobsborgar, var
ótti þeirra við skotvopn hinna
hvítu landnema. En öðru hverju
komst á friður, og áttu sér þá stað
ýmisleg viðskipti nýlendumanna
og rauðskinna og gagnkvæm-
ar heimsóknir. Hins vegar var
friðurinn ótryggur, og þurfti lít-
ið út af að bera til þess, að frum-
byggjar gripu til vopna og svik-
ráða. En árið 1614 gerðist merkur
atburður í sambúð þessara ólíku
þjóðflokka. Þá gekk sem sé John
Rolfe, helzti framkvæmdamað
ur Jakobsborgar á þeim árum,
að eiga Pókahontu prinsessu, dótt
ur Indiánahöfðingja eða -konungs
í nágrenninu. Tryggði hjúskapur
sá friðsamlega sambúð um árabil.
Hjónaband þetta vakti mikla at-
hygli, einkum þegar þau heimsóttu
England ásamt syni sínum, Póka-
honta hafði þá verið skírð til
kristinnar trúar, klæddist á enska
vísu og þótti hin prúðasta í allri
framkomu. Var henni tekið
með kostum og kynjum, og með-
al annars sat hún veizlu konungs.
Jakob 1. Ieit afar stórt á konung-
Tízkudindill með reykjarpipu. Myndin
er frá þvi um 1600. — Tébaksraekt
stuðlaði mjög að vexti og viðgangi
Virginíunýlendu.
legan uppruna og á að hafa spurt
John Rolfe við þetta tækifæri,
hvernig það megi vera, að hann,
óbreyttur alþýðumaður, hefði gerzt
svo djarfur að ganga að eiga raun-
verulega prinsessu. Pókahonta
lifði ekki lengi, því að hún and-
aðist í Englandsferðinni 1617. En
John Rolfe sneri affcur vestur, og
frá honum og Indíánaprinsessunni
eru komnar fjölmennar ættir, sem
löngum hafa komið við sögu í
Virginíu og haft þar mikil áhrif.
Þrátt fyrir vaxandi velgengni í
nýlendunni, einkum eftir að
tóbaksræktin kom til sögunnar,
gekk starfsemi Lundúnafélagsins
erfiðlega. Hagnaður af verzlun-
inni reyndist nauðalítill, og í stjórn
félagsins var ósamkomulag um
rekstur þess. Þegar vonir manna
um gull og silfur þar vestra urðu
að engu, sneri félagið sér að þvi
að yrkja jörðina. Gerði það út
flokka verkamanna, sem skyldu
vinna þar á ekrum félagsins. Þess-
ir menn báru jafnmikið úr být-
,um, hvort sem þeir unnu mikið
' eða lítið, og hafði félagið lítið upp
úr tilrauninni. Kom þá brátt að
því, að það lét hverjum landnema
eftir vissa landsspildu til eignar,
ef þeir vildu erja hana og nytja.
Reis þannig með tímanum á legg
fjölmenn stétt sjálfseignarbænda,
og komust þeir vel af. Ákveðið
var að vísu, að landhem^r skyldu
greiða Iága leigu til félagsins, en
innheimtan gekk erfiðlega, þar
sem hvarvetna var nóg land að fá,
og féll því skatturinn fljófclega nið-
ur. Þegar hagnaðurinn varð eng-
inn af rekstri félagsins, misstu
margir hluthafanna fljótlega áhug
ann og drógu sig út úr fyrirtæk-
inu. Um síðir varð það svo gjald-
þrota og var gert upp sem þrota-
bú. Tók konungur þá við nýlend-
unni sem eign krúnunnar árið
1624. Virginíumenn hörmuðu lítt
endalok félagsins, því að oft höfðu
aðgerðir félagsstjórnarinnar I
Lundúnum stangazt á við skoðan-
ir þeirra og hagsmuni.
En áður en félagið sleppti hendi
af nýlendunni, hafði það þó unnið
eitt afrek, sem vert er að geta um.
Árið 1619 hafði þáverandi land-
stjóri, samkvæmt óskum landnema,
kvatt saman kjörna fulltrúa þeirra
á þing. Nefndist það borgaraþing
Virginíu og hélt áfram árlegum
fundum, þótt konungur tæki við
æðstu stjórn nýlendunnar. Hlut-
verk þingsins var að setja lög og
reglur, jafna niður sköttum til
sameiginlegra þarfa og starfaði
auk þess sem dómstóll fyrstu ára-
tugina. Ekki var borgaraþingið sér
lega lýðræðisleg sfcofnun, og höfðu
engir þai kosningarétt og kjör-
gengi nema landeigendur. En
þrátt fyrir ýmsa annmarka var
þing þetta upphaf og fyrirmynd
að þróun heimastjórnar og lýð-
ræðis í ensku nýlendunum vestan
haf§,.
Er tóbaksræktin óx og plant-
ekrur stækkuðu í nýlendunni,
varð þar brátt mikill skortur á
vinnuafli. Var gripið til margvís-
legra ráða til að fá fólk vestur um
haf, meðal annars að flytja þang-
að fátæklinga, sem skuldbundu
sig til að vinna þar ákveðið ára-
bil, og einnig sakamenn. Þetta
leysti þó ekki vandann nema að
litlu leyti og gafst ekki sem bezt.
En brátt var þetta vandamál leyst
að nokkru á sama hátt og tíðkazt
hafði í nýlendum Spánverja og
Portúgala. Árið 1619 varpaði holl-
enzkt kaupfar ankerum á höfn-
inni í Jakobsborg, og buðu skip-
verjar tuttugu svertingja til sölu.
Nýlendumenn keyptu þá, og þar
Framhald á 742. síSu.
734
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ