Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1968, Side 4

Áttatíu og fjögra ára gömu! mynd af íslenzkum bóndabæ, mann-
félag í hnotskurn, sjálfsfullnægjandi heild með hlutverkaskiptingu,
ólíkum persónuleikum, niðurbældum ástríðum. Fólkið stendur á
hlaðinu cins og leikendur á sviði, en tjaldið er löngu, löngu fallið.
Við fengum sonardóttur stórbóndans á prins-Albert-frakkanum
ti! að lyfta því á ný...
Rætt við Svövu
Jónsdóttur frá Haukagili
— Segðu, að ég sé að verða
sjötug.
„Þegar ég man fyrst eftir mér,
ótti ég heima í Selhólum.“ Svona
minnir mig, að Sigurbjörn Sveins-
sion byrji sína yndislegu bók,
Berniskuna. En þegar ég man fyrst
eftir mér, átti ég heima á Hauka-
gili í Hvítársíðu hjá afa mínum og
ömmu, í Suðurhúsinu, þar sem
'þau voru að nokkru sjálfra sín.
Þegar ég fer að muna vel eftir
þeim voru þau komin hátt á átt-
ræðisaldur, afi, Sigurður Jónsson,
fæddur 1830, en amma, Ingibjörg
Árnadóttir, Geirssonar góða Vida-
láns, var fædd 1831.
E'kki var ofsögum sagt af þvi, að
ég bjó við mikla ástúð, eftirlæti
og áhyggjuleysi á þeim árum. En
langt er síðan ég skildi, að hjá
afa og ömmu, sem slepptu mér
lengi vel ekki úr augsýn, lifði ég í
hiUigarheimi horfinnar aldar. Ég
mótaðist svo mikið af gömlu hjón-
unum, að ég gæti alveg eins ver-
ið fædd árið 1802 þess vegna. En
mú á ég sonardóttur fædda 1967,
svo að þú sérð að kunningjar
miinir hafa verið á ýmsum aldri.
Og þú skalt ekiki trúa neinum,
sem segir: Heimur versnandi fer.
Það var miklu, miklu erfiðara að
lifa hér áður fyrr. Ég get sagt þér
eitt Mtið dæmi í sambandi við hana
mömniu, Guðnýju Jónsdóttur.
Foreldrar hennar bjuggu á Múla
stöðum í Flókadal og áttu fjögur
börn, mömmu yngsta. í nóvember,
árið sem hún er þriggja ára,
drukknaði faðir hennar. Þeir voru
níu, sem fórust á bátnum, afi
elztur, 56 ára. Það hefur ekki ver-
ið skriíuð sannari lýsing á því en
í Vistaskiptum Einars H. Kvarans:
„Með honum fóru öll úrræði í sjó-
inn nema sveitin.“
Eftir þetta hörmulega slys spyr
enginn að því, hvo,rt ekkjan treysti
sér að þræla svp mikið með að-
stoð bairnaajll, að þau gætu öll
verið samamá jörðinni. Hún hafði
verið talin tveggja manna maki við
útivinnu — þau afi voru upphaf-
lega fátæk vihnu'bjú.
Nei, eftir hátíðir er bara komið,
búið skrifað upp, ekkjunni sagt,
að hér verði haldið. uppboð í vor
og börnunum komið fyrir á sveit-
arinnar kostnað, — ja, þetta var
siðurinn.
.... Þegar þessi sýstkini voru
orðnar gamlar og lífsreyndar
manneskjur, þá kom þeim saman
um, að þeirira gleði hefði farið i
sjóinn með föðumum, og aíit, sem
var „maninsæmandi“. Sjáðu, þegar
hann drukknar er elzti btóðirinn
fermduir og búinn að taka út nokk-
urn vöxt og er heldur í stærra
lagi, næstelzta systirin er í meðal-
lagi, en mamma og næstyngsta
systirin eru skelfilegar pinur, um
150 sentimetrar á hæð. Þó voru
þær ekki sveltar viljandi, það var
bara þessi hræðilegi munur.
Og mamma óx upp og varð
vinnukona á Akranesi, og þar
kynntist hún pabba. Hann var óg-
urlega fallegur maður, sem ástin
blómstraði kringum. Satt að segja
var ég ekki sérlega velkomin í
heiminn. En vorið sem afi hætti
að búa, 74 ára gamall, fluttist
pabbi heim að Haukagili . til að
taka við jörðinpi, og þá fylgdumst
við mamma með honum. En það
snýst svo,' að um haustið
fór mamma aítur. Hún átti þá enga
nótt vísa og skildi mig eftir í
fanginu á ömmu ...
Ja, hún varð vinnukona í Reykja-
vik Hún kom aftur og sótti mig,
þegar amma var dáin, Seinna sagði
hún mér, að árin, sem ég var á
Haukagili, hefði hun aldrei sofnað
ári þess að biðja.guð um að fá að
hafa bannið sitt bjá sér.
En ég var bara krakkakjáni og
það tók tíma fyrir mig að kynnast
og læra að meta þessa ókunnugu
konu, sem allt í einu var orðin
292
T í M I N N —■ SUNNUDAGSBLAÐ