Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1968, Page 7

vænleg, blíðlynd og góð og hét
Þorgerður Jó'nsdóttir (Halldórsson
ar, Fálssonar), verið komið fyrir
í Hvammi. Það er næsti bær við
Haukagil, örstutt bæjarleið á mrUi.
Svo er það seinni hluta dags þann
tóifta desember 1871 í svælings-
byl og slæmri færð, að bóndinn
í Hvamimi kemur að Haukagili,
isegir, að nú hafi Þorgerður tekið
léttasóttina 'og biður Ingibjörgu,
eiginkonu barnsföður hennar að
fcoma og taka móti baminu. Það
sé ekkert hægt að komast í þess
ari færð og veðri. Og það verður
úr, að hún fer.
Ingibjörg amma sagði mér þetta
sjálf og það með, að hún hefði
í raun og veru ekkert af sér
vitað alla leiðina, aðeins séð
í einhvern svartan vegg, hvert sem
bún leit. En þegar hún kom í hlað-
ið í Hvammi og heyrði hljóðin,
sem þangað bárust, rankaði hún
við sér og vissi, hvert hún var
fcomin og til hvers. Síðan gekk allt,
sem kallað er, vel og drengurinn
fæddist þann 13. desember.
En hin — unga, jóðsjúka kon-
an, sem inni beið, hvað hugsaði
hún, hvernig varð henni við? Um
það heyrði ég aldrei. Var nokkurn
tíma spurt um, hvað þær hugsuðu,
Iþsssgír ungu, hriá«u eg safehiteu
dægrastyttingar stórbændanna?
Þetta er mikil skírlífisætt, máttu
balda!
En Ingibjörg amma elskaði
pabba eins og sinn eigin son. Enda
var hann stórgáfaður og fallegur
maður.
Já, ég ætlaði að rifja upp það,
sem amma sagði mér frá Reykja-
Vík, eins og hún var um 1850.
Hún var á heimili frænfcu sinnar,
Sigríðar Jónsdóttur Vídalín, ekkju
Siguæðar landfógeta Thorgrímsen.
Hjá þeim var Jón Sigurðsson í
fcosti á sumrin, þegar hann kom
til þings. Það var alltaf sagt „for-
setinn“ og „frú Ingibjörg."
Ég verð að skjóta hér inn í, að
ég held efcki, að forsetinn hafi
staðið einn í sinni baráttu. Við
höfum haft bölvaða þrælkunina í
blóðinu i margar aldir, en það er
sauðsvörtum aimúganum til sóma,
hvað hann átti þar mikil ítök.
Amma leit tafcmarkalaust upp
til þeirra.
Hvað gjafirnar, sem þau færðu
Thorgrímsens-fóMnu fiá Kaup-
mannahöfn voru valdar af mikilli
huguisemi og smekkvísi!
Einu sinni var verið að bera
inn diskana, þegar yfirvinnukonan
tók disk af undirvinnukonunni
með þessum orðum: Sórðu, hvað
súpan er illa síuð, manneskja! Það
er jurtablað þarna á barminum á
disknum forsetans. Hvað heldurðu,
að hún fni Ingibjörg hugsi, ef hún
sér þetta?
Takið eftir, frú Ingibjörg, ekki
forsetinn, enda hefði honum ví'st
verið sama.
Amma kom til Reykjavíkur að
vestan og fannst margt skrýtið í
bænum. En það var svo sem margt
skrýtið* fyrir vestan líka. Á einu
heimili við Djúp var ka'ffihitun
hagað svo: Fyrst var hellt upp á
handa húsbændunum, næsta uppá
helling fékk formaður báts, sem
þarna var gerður út, þar næsta
uppáheliling börnin húsbændanna,
svo vinnumenn, þá vinnukonur, þá
flökkukindur, ef einhverjar voru.
Síðast kom röðin að niðursetunum.
Og alltaf var hellt upp á sömu
baunirnair.
Jæja, en það var þetta með
bæjarbraginn í Reykjavík. Sigurð-
ur Breiðfjörð var þá nýdáinn. og
ekki háitt skrifaður hjá fína fólk-
inu. Nú voru hvorki afi né amma
mjög hrifin af rímum, en amma
var ófeimin við að halda fram
kveðskap Sigurðar. Fóstra hennar,
frú Thorgrímsen, gerði lítið úr.
Einn dag er frúin lasin, leggur sig
og sofnar, og þegar hún vaknar
aftur, Hður henni miklu betur og
segir: „En hvað þessi blundur
hressti mig!“
„Jó,“ segir amma mín, „það hef-
ur farið fyrir yður eins og stendur
i vísunni:
Ó, hive blundui- aumstaddan
unaðsmundum vefur,
það er undur, hvernig hann
heillastundir gefur.
„Þetta er alveg satt. Eftir hvern
er þessi fallega v4sa?“ svarar frú
Thorgrfmsen.
„Sigurð Breiðfjörð,“ segir
amma.
Og frúin féllst á, að margt væri
laglegt eftir hann.
Mig minnir, að hús Thorgrím-
senshjóna hafi staðið við Austur-
völl. Það er hreinasta skömm að
ég skuli aldrei hafa gáð að því,
eins og ömmu þótti vænt um þessa
fóstru sína, en svona er það, stund-
in sem er að líða á alltaf svo mik-
ið erindi við mig, að ég gleymi
öðru.
En; meðan Alþingi stóð
og forseti var heima áttu óteljandi
menn af öllum stöðum og stétt-
um erindi við hann. Meðal ann-
ars margir bændur, sem voru þá
í ferðum í Reykjavík og tjölduðu.
Þeir voru náttúrlega misja'fnlega,
já, og mest illa klæddir. Forset-
inn neitaði engum um viðtal, og
kom vinnukonunum þar með í
nokkurn vanda, því ekki var til
þess ætlazt, að hver sem
væn kæmi inn í búsið, að minnsta
kosti alls ekki framdyramegin.
En hvar átti að draga markalín-
una9 Þær tóku það ráð að l'áta
fótabúnað skera úr. Þeim er voru
vel skóaðir var boðið um firarn-
dyrnar, en skinnsokkalýð bleypt
inn bakdyramegin.
En forsetinn talaði eins við alla,
hvernig sem skæðin voru.
Mér datt í hug seinna, þegar
ég sá fornkvæði Jóns Sigurðsson-
ar og S. Grundtvigs, hvort Jón
hefði ekki fengið eitthvað í þá bók
með viðræðum í Thorgrfmsens-
húsi.
Það var mikil stéttaskipting í
ÍReykjavílk þeírra dagia. Eimdi
lengj eftir af þeirri venju, að
stúlkur af „betri“ heimilum mættu
ekki láita sjá sig á götu með vinnu-
fconunum, né heldur koma á dans-
leiki, þar sem vinnukonur
dönsuðu.
Sigurður afi og Ingibjörg amma
gátu vissulega talið sig í hópi
„betra fólks“, en amma hafði ó-
venjulega næman skilning á kjör-
um og högum lítilmagnans. Eina
vísan hennar er gerð til að hugga
lítið og munaðarlaust bam. Barn-
ið hafði fengið lítið, mislitt meðala-
glas, og var fjarska glatt yfir þess-
ari gjöf. Einhver nærstaddur gat
ekki unnt munaðarleysingjanum
þessarar litlu gleði og tók að stríða
þvi, tómt glaskríli væri ekki til að
gleðjast yfir. Og barnið fór að
gráta. Örnmu hitnaði svo innan
rifja, að hún kvað:
Glasið lítið ekki er,
ef það mýkir trega.
Bið ég, að það þlessist þér,
bamið elskulega.
Þetta er kannski efcki mikill
skáldskapur, en betra ort en óort.
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
295