Tíminn Sunnudagsblað - 17.11.1968, Blaðsíða 4

swíWWS-W-wm-:*:-:::::1;-:
. . :
‘ * "7'
\/ ’-Sx'
| ■ -■ .• V

Kross i Landeyjum.
Mynd frá 1925-
Haraidur Guðnason bókavöröur:
SÉRA LOFTUR RAFN-
KELSSON Á KROSSI
Á átjándu öld voru sumk klerk-
ar í Krossþiing'um kyniegir kvistiir
— sem víðar um sóknir. Einn
þeirra var séra Loftur Rafnkels-
son, er kom til kallsins árið 1735.
Loftur var prestur á Krossi í 15
ár. Hann var dæmdur frá kjóli og
kalli á miðju ári 1750. Á undan
honum var sóra Sigurður Árnason
prtetur á Krossi. Var Jón biskup
Vídalín móðuirbröðir hans. Séra
Sjjgurður Ámason var og dæmduir
tfrá prestekap fyrir embættisglöp.
Þótti Ihonum sopinn of góður. Á
jólanótt 1734 ætlaði séra Sigurður
að haida guðsþjónustu í Vomúla-
staðakirkju. Var hann þá svo
! drukkinn, að hann féll firá altar-
inu fram á gólfið. Klerkur var þá
færður úr messuskrúða og lagður
upp á bekk, en eigi gat hann sung-
! ið messu daginn eftir. Sagt er, að
meðhjálparinn hafi þá farið á móti
; fólkinu, sem var á leið heim að
i istaðnum, og sagði við það:
: „Fari hver heim til sín. Prestur-
i inn liggur dauðveikur uppi á
{ Vomúlastöðum“.
■ Á undan Sigurði og Lofti voru
! ýmsir sómaklerkar á Krossi, til
j dæmis þeir feðgar Eirikur Þor-
i
! 914 ^
steinsson og Gísli Eiríksson, er
sátu að Krossi lungann úr sey-
tjándu öldinni, frá 1634 til 1690.
Þeir fengu báðir viðurnefnið „for-
maður“ vegna þess, að báðir voru
formenn vdð Landeyjasand.
Loftur Rafnkelsson fæddist
manntalsárið 1703. Hann var son
Rafnkels bónda Þorlákssonar í Mið
bæli undir Eyjafjöllum, Jónssonar
á Geirlandi á Síðu. Kona Rafnkels
og móðir séra Lofts var Ragnhild-
ur Tómasdóttir. Hún átti síðar
Bjarna Eiríksson á Geiirlandi.
Árið 1703 var tvíibýli að Miðbæli.
Rafnlkell bóndi var þá einu ári bet-
ur en fertugur, en Ragnhildur
röskleiga þrítug. Börnin voru fjög-
ur: Þóra 13 ára, Nikulás 10 ára,
Hildur tveggja ára og Loftur yngst
ur, 10 vikna.
Árið 1709 var Rafnkell talinn
eigandi átta hundraða í Miðbæli,
en alls var torfan talin þrjátíu
hundiruð með Gíslakoti. Séra Ein-
ar Magnússon í Guttormshaga átti
part í jörðinni, er RafnkeU hafði
til afnota.
Miðbæli mun hafa verið með
betri jörðum sveitarinnar. Miðbæli
hið forna var þó mun stærra. Þar
var nú sandur er bærinn stóð fyrr.
Útræði var úr Miðbælisvörum um
langan aldur.
Kirkja var í Miðbæli, er hér var
komið, og „framliðinna gröftur“,
embættað þá fólk kom til altaris,
lika stundum á bænadögum um
föstu af prestinum í Hólum.
Rafnkell undiirritaði hluta af
jarðabók sveitarinnar, ásamt öðr-
um bónda. Var hún samanskrifuð
í Miðbæli „eftir tilsögn og undir-
réttingu almúgans“. Rafnkell
bóndi hafði tólf nautgripi í fjósL
Til hlunninda er talinn reki gagn-
legur. Tvær ár, spilltu högum og
engjum og báru fram grjót og
leir yfir slægjur í vatnavöxtum,
svo heyskapar naut þá ekki. Fén-
aði var hætt vegna lækjar í land-
areigninni. Fjörusandur spillti
túni í stórviðrum og engjavegur
torveldur. Jörðin var landþröng
upp á haga, þótt ahstór væri. Um
útræðið segir, að það sé mjög
hættusamt, sökum brimasamrar
lendingar. Þó sæki hingað menn
til róðra „fyrir austan vatn, svo og
nokkrir úr Pljótshlíð, Hvolhreppi
og Rangárvöllum, líka austan yfir
Mýrdailissand“.
Kirfcjan átti fjörurra skógarteiga
beit í Langanesi, en hún var ör
eydd, er hér var komið.
Loftur bóndason frá Miðbæli var
kominn í Skálholtsskóla árið 1720
og útskrifast 1726 af Bjarna skóla-
meiistara Halldórssyni. Um hann
varð sagt, að hann hefði „vel þént
skólanum“, en átti þar fremur
skamma dvöl. Á fyrstu skólaárum
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ