Tíminn Sunnudagsblað - 17.11.1968, Blaðsíða 14

Georg Búason, stúdent, lézt fyrsta
námsveturinn í Kaupmannahöfn.
tvær silfurskeiðar, skreyttar fögru
hörpudiskamynztri.
Skeiðarnar voru upphaflega tölf,
og voru boðnar tvær krónur í þær
altar Sá, sem bauð, gaf ekkiunni
k'OKt á að kaupa þær aftur á sama
verði, en hún só sér það ekki fært,
slíkt var féleysi hennar, að taka
nema tvær. Eru þær enn í eigu
niðia hennar.
Hún átti nú ekki annars kost
en ferðast aftur yfir fjötl og heið-
ar heim í Hrútafjörð Tvö stjúp-
börn hennar ílentust í Skaftafells
sýslu, en fjögur fóru m,eð henni,
Guðrún og Jón, sem verið höfðu
í kláfunum. og tvö vngri, fædd að
Ásum.
Guðrún var átján ára, þegar
hún kom í Hrútafjörð aftur, yndis-
leg stúlka. Ljóst hárið liðaðist nið-
ur um fingerðan líkamann. í grá-
um augunum speglaðist enn bjarmi
skaftfeliskra gleðistunda, fram á
elliár birti. yfir svip hennar, þegar
minnzt var á það byggðariag.
En hafi hana í kláfnum forð
um dreymt, þar sem hún fór um
sveitir, að lífið yrði heillandi ævin
týri. þá var það tál eitt og blekk-
ing- Fv^r en varði stóð hún í
strangri lifsbaráttu, snauð hús-
móðir í harðbýlu landi á erfiðum
tímurn.
Bróðir hennar og bezti vinur
gekk menntaveginn og varð pró-
fastur. Sjálf var hún mjög bók-
hneigð, en fátækar sveitastúlkuir
Sólveig Sigríður, dóttir þeirra hjóna, dó
á fermingaraldri úr barnaveikl.
í lok nítjándu aldar fóru ekki til
náms. Hún giftist nófrænda sín
um, Búa Jónssyni á Kollsiá, og þau
fóru að búa móti föður hans.
Þau voru ólík í skapi, frændsyst-
kinin. Búi var mjög örlyndur,
hún stiil'lt, og ýmislegt varð til að
gera sambúð þeirra erfiða, eink-
um framan af. Hann var dugnað-
armaður, en búnaðist ekki vel og
þau voru jafnan mjög fátæk.
Þau voru ekki ein um það. í
Bæjarhreppi, þar sem þau bjuggu,
var harðbýlt, og nú eru þar niu
bæir í eyði. Þá voru engar trygg
ingar, engin lán, engar skemmtan-
ir og yfirleitt ekkert um að gera
nema berjast við að lenda ekki á
sveitiinni.
Danskur kaupmaður á Borðeyri
annaðist allan útfl-utning. Hann
var einráður um kaupverð afurða.
Hann réði líka hvað hann seldi
kramvöru sína dýrt. Riis hét
haun og var einkennilega vinsæll,
þótti orðheldinn í viðskiptum. En
hversu hátt verð, sem hann bauð
fyrir saltkjöt Strandamanna, þá
hrökk það oftast skammt til kaupa
á nauðisynjiavörum úr verzlun
hans. Hann hafði góðar gætur á
reikningum fátækari bænda og
neitaði þeim alveg um úttekt frá
réttum til jóla, ef þeir skulduðu,
sem oftast var. Fyrir jólin fékkst
eitthvað smávegis, en meiri háttar
viðskipti urðu að bíða fram yfir
áramót.
Valgerður Tómasdóttir, systir séra
Brands, átti fjórtán börn og missti öll.
Tíu pottar af olíu urðu að end-
ast fram á aðventu.
Svo það var sparað og sparað.
Sárast var að geta ekki haft ljós
að vild í lágri, kaldri baðstofunni,
þar sem bókin var einasti unað-
urinn, eina gleymsikulyfið. Guðrún
átti fjarsba bágt með að hætta
lestri, en um anrnð var ekki að
ræða en siökkva snemma. Hin
löngu rökkur var líka slökkt.
Þá leiddiist krökkunum. Þau
voru hrædd við myrkrið og
dreymdi, að tröllskessur væru að
reyna að krækja í þau í göngun-
um. Og það dýrðlegasta við jóla-
hátíðina var í þeirra augum afar
einfatt atriði: Að fá að sofna við
ljós og vakna við það aftur.
Kuldinn var jafnvel skárri en
myrkirið. Á vetrum var glugginn
loðinn innan af þykku hrími. Börn
in skófu það mieð skeið niður í
vaskafat og báru út á hlað, kysstu
síðan á glerið, til að gera það
gagnsætt. Eina hitunin var ofnrör,
sem lá úr eldhúsinu að neð-
an og upp í gegnum þekjuna.
Til hlýinda sváfu elztu dremg-
irnir tveir í rúminu hjá ömmu
sinni, maddömu Valgerði.
Alls urðu börnin fimm, fjórir
drengir og eim stúllka.
Yngsti sonurinn, Ásgeir, var lík-
amlega bráðþroska, en vangefinin.
Hann lifði langt fraim á fimmtugs-
aldur, og móðir hans skdtdi hamn
aldrei við sig, fór með hann til
924
lÍHINN - SUNNUDAGSBLAÐ