Morgunblaðið - 25.06.2004, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 2004 27
Í RITSTJÓRNARGREIN Morg-
unblaðsins á mánudag, Staksteinum,
sýnir blaðið mér þann heiður að
leggja út af grein minni um fjöl-
miðlalögin sem birtist í Frétta-
blaðinu sl. sunnudag. Höfundur
skrifar einsog það sé nú fyrst að
renna upp fyrir honum að Samfylk-
ingin telji að of mikil
samþjöppun eig-
endavalds gæti í fram-
tíðinni haft óæskileg
áhrif á fjölbreytni í
fjölmiðlum. Það kemur
á óvart. Skammt er
síðan Morgunblaðið
var svo vinsamlegt að
birta eftir mig stóra
grein í miðopnu þar
sem sú afstaða kemur
skýrt fram. Sama af-
staða rann einsog
rauður þráður í gegn-
um ræður margra
þingmanna Samfylk-
ingarinnar, og raunar
stjórnarandstöðunnar,
á meðan umræður um
fjölmiðlamálið stóðu á
Alþingi. Greining
Samfylkingarinnar á
þeim hættum sem fel-
ast í of mikilli sam-
þjöppun eigendavalds
varð beint tilefni þess
að Samfylkingin lagði
fram fleiri en eitt þing-
mál á Alþingi um
hvernig farsælast sé
að bægja þeim hættum
frá. Í þeim þingmálum,
ræðum þingmanna
Samfylkingarinnar og
allnokkrum blaðagreinum, hefur
stefna flokksins komið skýrt fram.
Morgunblaðið má að sjálfsögðu
leggja út af henni einsog blaðið vill,
en að halda því fram að sú stefna feli
í sér að Samfylkingin sé helsti mál-
svari og pólitískt skjól stóru við-
skiptasamsteypnanna er ekki til
marks um þá málefnalegu umræðu
sem blaðið hefur sjálft kallað eftir.
Breiðri sátt var hafnað
Það er rétt að árétta að Samfylk-
ingin hefur margsinnis lýst sig reiðu-
búna til þess að stuðla að breiðri
samstöðu um allt sem snertir laga-
umhverfi fjölmiðla. Við töldum það
vera mikið óráð af ríkisstjórninni að
þröngva í gegn fimmföldu banni við
tilteknu formi á eignarhaldi sem tefl-
ir í tvísýnu rekstri fjölmiðla sem ný-
risnir eru úr öskustó og vekur þar að
auki rökstuddar efasemdir um að
fjölmiðlalögin standist réttinda-
ákvæði stjórnarskrárinnar. Við vild-
um ásamt öðrum stjórnarand-
stöðuflokkum gefa málinu tíma fram
á haust til frekari umræðu og um-
fjöllunar um aðrar leiðir, sem eru
betur til þess fallnar að tryggja sjálf-
stæði fjölmiðla og fjölbreytni efnis-
innihalds þeirra heldur en bannlög
ríkisstjórnarinnar. Það voru aðrir
sem réðu ferðinni en stjórnarand-
staðan. Morgunblaðinu er fullkunn-
ugt um ástæður þess að málið var
rekið með því offorsi og fyr-
irhyggjuleysi sem að lokum sigldi því
upp á sker.
Kjarninn er þessi: Málið snýst um
að tryggja sjálfstæði ritstjórna til
þess að sinna því hlutverki blaða- og
fréttamanna að vera varðhundar al-
mennings gagnvart stjórnvöldum,
fyrirtækjum og þrýstihópum hags-
munasamtaka. Það snýst um að
tryggja rétt almennings til óhlut-
drægra og réttra upplýsinga um
gang þjóðmála hverju sinni. Það
snýst um að skapa fjölmiðlum um-
hverfi til að halda uppi heilbrigðu að-
haldi fyrir hönd almennings gagn-
vart öllum, sem fara með vald.
Eins og sakir standa ríkir hörð
samkeppni sem tryggir neytendum
meiri fjölbreytni en lengi hefur verið
til staðar á vettvangi fjölmiðla. Út frá
sjónarmiði samkeppnislaga verður
varla talið að um fáokun sé að ræða á
fjölmiðlamarkaði meðan Rík-
isútvarpið og Morgunblaðið hafa
hlutfallslega sterka stöðu.
Hagsmunir almennings
í fyrirrúmi
Við getum hinsvegar haft marg-
víslegar áhyggjur af framtíðinni.
Mikil samþjöppun eigendavalds gæti
haft óæskileg áhrif á fjölbreytni er
fram í sækir. Stóreig-
andi að fjölmiðlum, sem
líka er umsvifamikill í
óskyldum rekstri, gæti
hugsanlega reynt að
hygla fyrirtækjum sín-
um. Um þetta fjallaði ég
í Fréttablaðinu, og
Morgunblaðinu líka, og
frá mínu sjónarhorni er
sannarlega líka tilefni
til að hafa áhyggjur af
því að eigendur allra
einkarekinna fjölmiðla
á Íslandi eru upp til
hópa í Sjálfstæð-
isflokknum, auk þess
sem sá flokkur hefur al-
gjört forræði á stjórn
Ríkisútvarpsins.
Í þessari stöðu skipt-
ir mestu að tryggja
blaða- og fréttamönnum
sem mest svigrúm til
þess að rækja skyldur
sínar við lesendur,
áhorfendur og hlust-
endur, hvernig sem
eignarhaldi eða forræði
er háttað á þeim fjöl-
miðlum sem þeir vinna
við. Þar höfum við í
Samfylkingunni eins og
aðrir þingmenn í flokk-
um stjórnarandstöð-
unnar leitast við að koma á framfæri
ábendingum Evrópuráðsins, fjöl-
miðlanefndar menntamálaráðherra
og fleiri aðila um m.a. sjálfstæði rit-
stjórna, innri reglur um starfshætti,
gegnsæi eignarhalds, tilkynning-
arskyldu um breytingar á eign-
arhaldi og áhrifastöðum innan fjöl-
miðla, birtingu ritstjórnar- og
auglýsingastefnu útgefenda, upp-
sagnarvernd blaðamanna við breyt-
ingar á eignarhaldi, vernd heimildar-
manna, eftirlitshlutverk
útvarpsréttarnefndar o.fl. o.fl. Um
þetta allt má fræðast í efnismiklum
málflutningi stjórnarandstöðunnar á
Alþingi við afgreiðslu fjölmiðlalag-
anna, þar sem hún talaði nánast ein,
og lítið fór fyrir útskýringum stjórn-
arliða. Þögn þeirra var sláandi teikn
um djúpa vantrú þeirra á frumvarpi
og málflutningi ríkisstjórnarinnar.
Haldlítið úrræði
Takmarkanir á eignarhaldi hafa
reynst haldlítið úrræði annars staðar
í Evrópu og margar þjóðir eru frekar
að rýmka slíkar reglur en þrengja.
Staðreyndin er sú að tiltölulega auð-
velt reynist að fara í kringum þær
eða þá að þær þrengja um of að
möguleikum fjölmiðla til þess að afla
fjármagns til vaxtar og þróunar.
Áherslan hefur í þess stað færst á
að efla sjálfstætt almannaútvarp og
sjónvarp sem er óháð stjórnvöldum.
Það er áhrifaríkasta aðferðin gegn
því að upp komi „ítalskt ástand“ á Ís-
landi eins og leiðarhöfundur Morg-
unblaðsins virðist hafa miklar
áhyggjur af. Ríkisstjórnin hefur
hingað til verið ófær um að koma sér
saman um framtíðarstöðu Rík-
isútvarpsins. Það er sannarlega
áhyggjuefni. Stefna Samfylking-
arinnar í málefnum þess er hins veg-
ar ljós og hefur verið ítrekuð á þing-
um hennar. Í hnotskurn felst hún í
því að styrkja grundvöll og sjálfstæði
Ríkisútvarpsins, losa það undan
flokkspólitísku oki og skapa því
raunverulega sérstöðu vegna þess
lögbundna hlutverks stofnunarinnar
að þjóna þjóðinni allri, óháð við-
skiptalegum og pólitískum hags-
munum.
Samfylkingin,
fjölmiðlalögin og
Morgunblaðið
Eftir Össur Skarphéðinsson
Össur Skarphéðinsson
’ Takmarkanirá eignarhaldi
hafa reynst
haldlítið úrræði
annars staðar í
Evrópu og
margar þjóðir
eru frekar að
rýmka slíkar
reglur en
þrengja.‘
Höfundur er formaður
Samfylkingarinnar.
tja jafn-
ki hefur
og von-
Müller,
ði
m vakti
að kom-
therj-
ora
rmenn
ur og
1.
ðverji
gamli
fyrir
kum í
a frá
Münc-
þýska
ukið at-
ðnun –
landi
psstöðv-
í fyrra-
a at-
hefur
gengið. Í síðustu heimsmeistarakeppni var það dóm-
aranum frá Ekvador að kenna að þeir voru slegnir út
og strákur frá Suður-Kóreu var flæmdur úr landi fyr-
ir að skora hjá þeim. Að þessu sinni beindist reiðin að
Norðurlöndunum og meintu samsæri Dana og Svía
um fjögurra marka jafnteflið sem kom báðum liðum
áfram. Ítalir eyddu miklu púðri í vangaveltur um
„svindlið“ fyrir leikinn – þeir höfðu meiri áhyggjur af
öðrum en sjálfum sér. Þegar upp var staðið var hins-
vegar staðreyndin sú að þeir komust ekki áfram
vegna þess að þeim tókst hvorki að vinna Dani né
Svía. „Lægra skrifaðar þjóðir,“ eins og varnarmað-
urinn Alessandro Nesta lýsti þeim áður en keppnin
hófst. Þegar á reyndi var spilamennska Dana ekki
síðri þeirri ítölsku og úthald og kraftur Svíanna var
meira en Ítalir réðu við.
Ítalir eiga við sama vandamál og Þjóðverjar að
glíma – erlendir „málaliðar“ leika sífellt stærri hlut-
verk í þeirra bestu félagsliðum og innlendum snill-
ingum fækkar. Eiginlegar stjörnur í þeirra liði eru
ekki margar lengur og að þessu sinni var reiknað með
því að duglegir varnar- og miðjumenn lokuðu á and-
stæðingana og kæmu boltanum á Francisco Totti og
Alessandro Del Piero, sem sæju um mörkin. Totti
hrækti sig út úr keppninni strax í fyrsta leik og Del
Piero var aðeins skugginn af sjálfum sér. Þegar við
bættist endalaust stríð við fjölmiðla, sárindi og kvart-
anir yfir illri meðferð þeirra, þurfa Ítalir ekki að vera
hissa þótt lið þeirra hafi verið það óvinsælasta í þess-
ari Evrópukeppni og fáir aðrir en þeir sjálfir gráti
snemmbæra heimför þeirra.
Eins og áður eru Ítalir „meistarar í varnarleik“ og
þeir fengu aðeins tvö mörk á sig í leikjunum þremur.
Það dylst engum að þeir geta spilað leiftrandi sókn-
arknattspyrnu þegar með þarf, en það gera þeir helst
ekki nema þeir séu komnir með bakið upp við vegg.
Þeir virðast alltaf ganga til leiks með því hugarfari að
þeir séu einu marki yfir og þurfi að verja það með öll-
um tiltækum ráðum. Eini ljósi punkturinn hjá þeim í
mótinu var sóknarmaðurinn ungi Antonio Cassano,
sem skoraði tvö af þremur mörkunum, og angist hans
þegar fögnuðurinn yfir sigurmarkinu gegn Búlgörum
breyttist í sorg yfir úrslitunum í leik Dana og Svía
gleymist seint.
Spánverjar fóru enn og aftur á taugum
Og svo eru það Spánverjarnir, eina liðið af þessum
þremur sem kannski hefði átt skilið að ná lengra í
keppninni. Þeir bregðast alltaf þegar mest liggur við,
fara ávallt á taugum, og tapið gegn Portúgal kom því
alls ekki á óvart, í sögulegu samhengi. Á Spáni er
vissulega talsvert af erlendum stórstjörnum í Real
Madrid, Barcelona og fleiri liðum, en samt hafa Spán-
verjar borið gæfu til að eiga sjálfir nægilega mikið af
góðum leikmönnum til að ná lengra en raunin varð. Og
þeir eru ekki í mikilli kreppu hvað framtíðina varðar,
yngri landslið þeirra hafa verið firnasterk undanfarin
ár og þó nokkuð um bráðefnilega leikmenn þar um
slóðir. En Spánverjar virðast seint ætla að vinna bug á
„stórmótasyndróminu“. Einhverra hluta vegna virðast
þeir alltaf vera í vandræðum á erlendri grundu, meira
segja þegar þeir fara í stuttar ferðir eins og í þessa til
Portúgals.
Þá hafa þeir verið gagnrýndir fyrir of varfærn-
islegan leik og þjálfarinn Inaki Saez hefur fengið það
óþvegið fyrir að halda tryggð við Raúl í fremstu víg-
línu þrátt fyrir áberandi deyfð kappans í keppninni.
Reyndar þóttu aðrir sóknarmenn liðsins ekki heldur
ná að sýna sínar bestu hliðar.
Skemmtikraftarnir eru ennþá með
Á meðan Þjóðverjar, Ítalir og Spánverjar sleikja
sárin, reka eða reka ekki þjálfara og leita skýringa á
óförum sínum, bíða aðrir spenntir eftir því hvernig fer
á lokasprettinum. Frakkar, Tékkar og Hollendingar
byggja lið sín á leikmönnum sem margir hverjir eru
einmitt stjörnur í félagsliðum á Ítalíu, í Þýskalandi, á
Spáni og í Englandi. Þessi þrjú lið þykja einna sig-
urstranglegust í keppninni, og þau eiga það öll sam-
eiginlegt að hafa í sínum röðum frábæra sóknar- og
miðjumenn – leikmenn sem gaman er að fylgjast með
og geta hver fyrir sig unnið leik upp á eigin spýtur.
Þetta eru strákarnir sem eru aðalmennirnir í Juven-
tus, Arsenal, Manchester United, Barcelona, Dort-
mund og víðar. Það eru þeir sem eru í lykilhlutverkum
í stóru félagsliðunum, að sjálfsögðu á kostnað heima-
manna. Þetta er ein af hliðarverkunum Bosmans-
dómsins, málsins sem felldi múrana í Evrópu og varð
til þess að knattspyrnumenn gátu eins og annað vinnu-
afl leitað án takmarkana þangað sem best var boðið.
Þarna eru skemmtikraftarnir, leikmennirnir sem fólk
vill sjá og nýtur þess að fylgjast með. Þeir eru komnir
áfram. Fulltrúar vélræna varnar- og varfærnisfótbolt-
ans eru fallnir úr keppni og útlit fyrir sannkallaða
knattspyrnuveislu á lokasprettinum í Portúgal.
u Þýskalands, Spánar og Ítalíu á EM í knattspyrnu
álarkreppu
Reuters
Antonio
ns gegn
m.
Reuters
Svipbrigði þessa þýska knattspyrnuáhugamanns
segja allt sem segja þarf um frammistöðu Þjóðverja í
Evrópukeppninni.
vs@mbl.is
lu
ar og
ára-
kipti
dið
öðum
, Fella-
ði og
kjör-
til-
ni.
kkt
er nk.
t-
m mán-
%3

„Sem bæjarstjóri á Austur-Héraði held ég mér til hlés og
minni persónulegu skoðun fyrir mig,“ segir Eiríkur Bj.
Björgvinsson. „Ég hvet fólk til að nota sinn lýðræðislega rétt
og fara á kjörstað og kjósa. Menn eiga að kynna sér mál-
efnaskrána vel og taka ígrundaða ákvörðun.“

Jens P. Jensson, sveitarstjóri Fellahrepps, segir fólk greini-
lega á báðum áttum í Fellahreppi og niðurstöðu tvísýna. „Mín
skoðun er sú að það eigi að sameina. Þessi sveitarfélög eru allt
of smá til að takast á við þau verkefni sem þeim eru ætluð í
framtíðinni. Það er verið að tala um að efla sveitarstjórnarstigið
og grundvöllur þess er stækkun sveitarfélaga.“

Jónas Þór Jóhannsson, sveitarstjóri Norður-Héraðs, segist
að sumu leyti fylgjandi sameiningu en að öðru leyti ekki. „Ég er
ekki alveg ánægður með hvernig þetta hefur gengið fyrir sig og
á þar við að það standa yfir viðræður á milli Sambands íslenskra
sveitarfélaga og ríkisins um yfirtöku verkefna og framtíð-
arskipan sveitarfélaga í landinu. Mér hefði fundist persónulega
að bíða hefði átt eftir þeim hlutum og sjá hvað út úr því kæmi.“

„Ég er á báðum áttum,“ segir Gunnþórunn Ingólfsdóttir,
oddviti Fljótsdalshrepps, um væntanlega sameiningarkosn-
ingu. „Það er sérstaklega tvennt sem þar kemur til. Á þessu
svæði er nú mjög krítískt ástand. Sveitarfélögin hvert fyrir sig
eru að takast á við mjög miklar breytingar og öra þróun og það
fólk sem starfar hjá þeim á fullt í fangi með að sinna þeim verk-
efnum. Ekki er þó að öllu leyti um samsvarandi verkefni að
ræða, þar sem Fljótsdalshreppur og Norður-Hérað eru í mikilli
vinnu vegna virkjanaframkvæmda, en Fellahreppur og Austur-
Hérað vegna uppbyggingar þéttbýlisins. Hins vegar það að
Samband íslenskra sveitarfélaga og félagsmálaráðuneyti eru
með ákveðna vinnu í gangi, sem varðar tilfærslu verkefna til
sveitarfélaganna, eflingu sveitarstjórnarstigsins og eflingu
tekjustofna með verkefnunum. Þessari vinnu er langt í frá lok-
ið.“
Skiptar skoðanir
sveitarstjóra og oddvita

Maríanna Jóhannsdóttir segist telja andann í
Fellahreppi gagnvart sameiningu jákvæðan. „Ég
er jákvæð og vil sameiningu vegna þess að það
yrði öllu samfélaginu til heilla. Ég bý í Fellabæ og
vil hafa börnin mín í skóla í mínu sveitarfélagi. Og
vegna þess að skólinn verður heildstæður kýs ég
sameiningu.“

„Þetta getur farið á báða vegu,“ segir Jóhann F.
Þórhallsson í Fljótsdal. „Ævinlega snúast þó
málin um peninga. Þær væntanlegu tekjur sem
munu skapast af framkvæmdum vegna Kára-
hnjúkavirkjunar skipta þannig miklu. Ég tel að
undirbúningsnefnd að sameiningunni hafi unnið
gott verk. Ég er þó ósáttur við að menn skyldu
ekki klára dæmið alveg. Menn voru sammála um
markmiðin, en luku ekki vinnu að öllu sem þeir
settu sér. Til dæmis varðandi tekjustofna af virkj-
unarmannvirkjum. Nota hefði átt sameiningu til
að þrýsta á leiðréttingu frá ríkisvaldinu.

Aðalsteinn Jónsson á Norður-Héraði segist
hafa efasemdir um sameiningu. „Ég sé samlegð-
aráhrifin og nauðsyn þess að styrkja svæðið í heild
sinni. En sem einstaklingur og íbúi, 75 km frá
þjónustu á Egilsstöðum, búandi í sveitarfélagi sem
er skuldlaust og veitir okkur þá þjónustu sem við
þurfum og krefjumst, þá sé ég ekki ávinninginn af
sameiningu fyrir mig persónulega. Ég sé þó ávinn-
inginn fyrir svæðið í heild sinni. Spurningin er
hvernig tekst að sinna jaðarbyggðunum varðandi
ýmsa þjónustu. Auðvitað eigum við í sameiningu,
eftir því sem dreifbýlisbúunum fjölgar í þessu
stóra sveitarfélagi, möguleika á að auka okkar
slagkraft innan sveitarfélagsins og samfélagsins.“
Tekist á um
málefnin
dalshéraði kjósa um sameiningu