Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 27. SEPTEMBER 2003 13
L
JÓSMYNDIR Magnúsar Ólafsson-
ar, eins helsta frumherja íslenskrar
ljósmyndunar, eru kjölfestan í
safneign Ljósmyndasafns Reykja-
víkur. Sýning á myndum hans
verður opnuð í safninu í dag. Ljós-
myndirnar varpa ljósi á tímabilið
frá aldamótum 1900 fram undir
miðbik 20. aldar og fletta upp svipmyndum frá
tímabili er samhliða tækniframförum ein-
kenndist af þjóðfélagsbreytingum og þróun
borgarsamfélags í Reykjavík.
Segja má að Magnús hafi verið ljósmyndari
Reykjavíkur en myndir hans hafa veitt einkar
fjölþætta sýn á höfuðstaðinn á þessum tíma.
Fjöldaframleiðsla stereóskópmynda sem hann
innleiddi inn á íslenskan ljósmyndamarkað
höfðu víðtæk áhrif á myndsýn þjóðarinnar og
nutu þær einnig vinsælda erlendis þar sem
þær vöktu athygli á landslagi og náttúrufeg-
urð landsins. Einnig varð Magnús fyrstur Ís-
lendinga til að lita stækkaðar ljósmyndir og
notaði til þess vatnsliti.
Á þessari yfirlitssýningu verða um 80 ljós-
mynda Magnúsar sem skipt er í fimm meg-
inflokka; Portrett, Atvinnulíf, Reykjavík,
Landsbyggðin og Atburðir og spanna mynd-
irnar feril hans sem ljósmyndara frá árinu
1901 fram til dánardægurs árið 1937. Sýningin
um Magnús fléttar saman bæði sögulegri og
listrænni arfleifð íslenskrar ljósmyndunar og
varpar ljósi á hversu mikilvægan þátt hann
átti í að skapa þá mynd sem við gerum okkur
af Reykjavík og Íslandi í heild sinni í upphafi
20. aldar.
Kristín Hauksdóttir, verkefnisstjóri á Ljós-
myndasafni Reykjavíkur, segir flestar mynd-
irnar á sýningunni teknar í Reykjavík. „Fólk á
öllum aldri og ekki síst eldra fólk hefur gaman
af því að skoða þessar myndir. Þarna sér það
staði sem það man kannski eftir. Magnús var
að mynda á þeim tíma sem borgin tók miklum
breytingum. Upp úr aldamótum risu mörg
mjög myndarleg hús sem settu svip á bæinn,
en inn á milli voru jafnvel torfbæir og hálfgerð
sveit. Það urðu miklar breytingar á Reykjavík
á þessum tíma; myndirnar spanna tímann til
1936, en Magnús dó árið 1937.“ Yngra fólki
ætti líka að þykja forvitnilegt að sjá þekkt
kennileiti í borginni og bera saman við nú-
tímann. Kristín segir að margar af myndum
Magnúsar hafi verið notaðar í bókum og í um-
fjöllun um þennan tíma. Ein af ástæðum þess
að myndir hans hafa birst víða er sú að þeim
hefur alla tíð verið haldið vel til haga og
myndasafn hans því mjög aðgengilegt.
Ljósmyndabók gefin út
Í tilefni sýningarinnar gefur Ljósmyndasafn
Reykjavíkur út veglega bók um Magnús sem
kostuð er af afkomendum ljósmyndarans. Í
bókinni eru 108 myndir eftir hann, teknar á
fyrstu þremur áratugum 20. aldarinnar. Þetta
eru ljósmyndir sem vega salt á milli heimilda-
gildis og ævintýris og veita okkur einstæða
sýn inn í horfinn heim: Fólk kemur prúðbúið
út úr Dómkirkjunni, menn stikla á ísjökum í
Reykjavíkurhöfn, börn hlaupa eftir Laugaveg-
inum, slökkviliðið heldur æfingu við Austur-
völl, konur breiða saltfisk við Vesturgötuna,
fótbolti rúllar á Melavellinum árið 1915 – síðan
lyftir Magnús sér yfir byggðina og tekur
fyrstu loftmyndina af Reykjavík.
Auk ljósmyndanna er að finna í bókinni
greinar eftir Eirík Guðmundsson útvarps-
mann og Guðmund Ingólfsson ljósmyndara, en
myndirnar völdu Kristín Hauksdóttir og Sig-
ríður Kristín Birnudóttir.
Ritstjóri bókarinnar, María Karen Sigurð-
ardóttir, forstöðumaður Ljósmyndasafns
Reykjavíkur, segir heildarsafn Magnúsar
Ólafssonar vera rúmlega 3000 myndir, þannig
að valið hafi verið talsvert erfitt.
Eríkur Guðmundsson segir í grein sinni frá
Magnúsi og tíðarandanum í Reykjavík á
starfsárum hans, og veltir fyrir sér eðli ljós-
myndanna, en Guðmundur ber stöðu Magn-
úsar saman við ljósmyndara í nágrannalönd-
unum. María Karen segir að í ljós komi að
staða Magnúsar hafi verið svipuð og ljósmynd-
ara erlendis. „Þetta eru menn sem eru að
mynda samtíma sinn og eru mjög meðvitaðir
um hlutverk sitt og stöðu. Þeir mynda mannlíf
og atvinnustarfsemi; fanga vel tíðarandann og
eru skrásetjarar síns tíma, meðvitaðir um mik-
ilvægi síns starfs.“
Magnús lærði ljósmyndun hjá Sigfúsi Ey-
mundssyni en fór síðar í framhaldsnám hjá
Peter Elfeldt, konunglegum hirðljósmyndara í
Kaupmannahöfn, sem var mjög virtur á sinni
tíð.
María Karen segir myndefni Magnúsar
áhugavert, ekki síst Reykjavíkurmyndir hans.
„Sú sýn sem við höfum af Reykjavík í byrjun
aldarinnar er í rauninni sýn Magnúsar Ólafs-
sonar – hann myndaði bæinn það mikið. Þetta
eru yndislegar myndir, sem gaman er að
skoða. Þær eru mjög skýrar, teknar á gler-
plötur, og þegar búið er að stækka þær upp á
pappír eru þær ótrúlega góðar. Það er svo
margt að gerast í myndunum, – til dæmis í
mynd af hópi hestamanna. Þegar maður lítur
aðeins til hliðar sér maður konu með barna-
vagn, mann við Tjörnina, fólk í tröppum að
horfa á. Það er svo skemmtilegt hvernig hann
fangar mannlífið og ekki síður útlit borgarinn-
ar. Á mynd af Skólavörðuholtinu sjáum við það
eins og það var – stórgrýtt holt með vörðu. Það
er mjög gaman að rýna í þetta – maður getur
alveg gleymt sér og vildi helst hverfa inn í
myndirnar og fá að vera með.“ María Karen er
sammála Kristínu um að þetta séu myndir sem
fólk á öllum aldri hafi gaman af að skoða. „Fólk
þekkir kennileitin, og það er ákveðin nostalgía
að sjá þau eins og þau voru. Það eru margir á
lífi sem þekktu þennan tíma, því flestar mynd-
irnar eru frá 1920–30. Fólk fætt í borginni um
1920 man sennilega eftir Mullersverslun og
verslun Haraldar Árnasonar sem Magnús tók
myndir af, en gluggaútstillingar þar voru mjög
glæsilegar og þekktar í bænum. Þetta eru allt
ljúfar og yndislegar myndir sem er gaman fyr-
ir okkur öll að skoða.“
Sýningin stendur til 1. desember.
SÝN OKKAR Á REYKJAVÍK Í
BYRJUN 20. ALDAR ER SÝN
MAGNÚSAR ÓLAFSSONAR
Þrjár myndir eftir Magnús Ólafsson. Á þeirri lengst til vinstri sést óþekkt frú bjóða í kaffi á bæjarhellunni. Á miðmyndinni sést 1. maí ganga árið
1924. Mannfjöldinn gengur frá Bárunni upp Vonarstræti. Lengst til hægri er mynd af óþekktri konu.
BÓK MEÐ MYNDUM MAGNÚSAR ÓLAFSSONAR GEFIN ÚT Í TILEFNI
SÝNINGAR Á VERKUM HANS Í LJÓSMYNDASAFNI REYKJAVÍKUR
Ljósmynd/Magnús Ólafsson
Lækurinn og Lækjargata 2–14 (1907–1912) séð frá mótum Bankastrætis og Austurstrætis, við Lækjartorg.