Íslendingaþættir Tímans - 01.09.1971, Side 26

GRÍMUR JÓNSSON
útgeröarmaður frá Súðavík
Fæddur 5. apríl 1885.
Dáinn 12. apríl 1971.
Erfiðasti liarðindakafli 19. aldar
mun hafa verið áratugurinn 1880
—1890, sem olli því, að fjöldi ís-
lendinga flýði ættjörð sína og
flutti vestur um haf, til Bandaríkja
Norður-Ameríku og Kanada. Með-
al þeirra, sem þá hugðu til slíkr-
ar ferðar vorið 1888, voru mið-
aldra hjón úr Strandasýslu, Jón
V. Hermannsson og Guðrún Jó-
hannesdóttir kona hans. Eitt barna
þeirra, Grímur, síðar kaupmaður
og útgerðarmaður í Súðavík, var
þá aðeins þriggja ára að aldri og
Þorsteinn bróðir hans enn yngri,
enda mun það ekki hafa verið
einsdæmi, að fólk tæki sig upp til
Ameríkuferðar með börn sín í blá
bernsku.
En vegna glettni örlaganna fór
fjölskylda þessi aldrei til hins fyr-
irhugaða lands, heldur settist að í
ísafjarðarkaupstað um sinn.
Nokkru síðar keyptu foreldrar
Gríms hluta úr jörðinni Súðavík í
Álftafirði, og fluttust þangað bú-
ferlum. Þá var árabátaútgerð mik-
il í Álftafirði, eins og annars stað-
ar í Út-Djúpinu. Gjöful fiskimið
voru þá nærtækari en nú er, og
sumar hvert fylltu síldargöngur
firði Djúpsins, einkum Skötufjörð.
Þótt tún væru þá yfirleitt lítil
og lítt ræktuð, stunduðu bændur
samhliða sjósókninni landbúskap-
inn af kappi, en hann byggðist að
verulegu leyti á heyöflun upp um
heiðar og hálsa. Við þessa búskap-
arhætti til sjós og lands ólst Grím-
ur upp á heimili foreldra sinna,
unz hann hélt að heiman til náms
ungur að aldri, eftir því, sem þá
var títt.
Þegar Grímur var um það bil
finnntán ára gerðist hann háseti
hjá Guðmundi Hialtasyni, er þá
var formaður og nótabassi á síldar
útvegi, sem Skúli alþm. Thorodd-
sen átti. Varpa, tóg, bátar og ann-
að, sem útvegi þessum tilheyrði
var nýlegt og talið mjög fullkom-
ið, og þá fyrir skömmu keypt af
Norðmanni einum, sem dvalizt
hafði vestra um skeið.
Um páskaleytið, þ.e. í byrjun
vorvertíðar, var búizt til ferðar
inn í Skötufjarðarbotn, þar sem
talin var vís veiði í vetrarstaðinni
síld. Þá vildi svo til, að veðrið
gekk upp í norðangarð, svo að
eigi varð komizt á sjó í hart nær
hálfan mánuð. Allan þann tíma
héldu Álftfirðingarnir til á bæn-
um Borg í Skötufirði. Var þá
þröngt setinn bekkurinn, þótt
húsakynni væru bæði góð og rúm-
mikil. Þegar lygndi eftir garðinn
var strax hafizt handa við síldveið
ina, og fengust tvö hundruð tunn-
ur í fyrsta kasti. Þá er vel veidd-
ist voru aðalerfiðleikarnir oft eft-
ir, en það var að koma síldinni í
verð. Kaupendur voru nær ein*
göngu sjómenn hringinn i kring-
um Djúpið, þar eð hér var um
beitusíld að ræða. Þá voru hvorki
vélbátar né sírni í landinu, og því
vandkvæði á að koma frá sér afla-
fréttum í flýti. Ekki var heldur um
íshúsin að ræða, því að þau voru
þá engin til vestra, nema hvað
Thorsteinsen bakari á ísafirði mun
þá fyrir Skömmu hafa reist eitt
slíkt til beitugeymslu í mjög smá-
um stíl. Það gekk þó allsæmilega,
að þessu sinni, að koma aflanum
í peninga, meðal annars á þann
hátt, að róa hlöðnum síldarbát út
til Bolungarvíkur, en þar var
stærsti markaðurinn. Hlutur
Gríms úr þessum veiðum varð tvö
hundruð krónur, sem þótti tölu-
vert há upphæð þá, þótt svo sé
ekki nú.
Htfernig Grímur varði þessum
tekjum, lýsir hinum unga manni
betur en margt annað. Hann bjó
sig þegar um haustið norður á
Möðruvelli og settist þar á skóla-
bekk í Gagnfræðaskólanum, sem
Jón A. Hjaltalín þá stýrði. Ég
hygg, að á þeim tímum hafi fáir
fimmtán ára gamlir unglingar haft
þann kjark og þá menntunarþrá
til að bera, að þeir drifu sig að
heiman og verðu sínum fyrsta afla
hlut til skólagöngu. Enda kom það
á daginn, að skólabræður Gríms
voru allir, sem einn, fullorðnir
menn, á milli tvítugs og þrítugs.
Þegar skóla lauk um vorið og
Grímur hugði til heimferðar, sýn-
ir ferðasaga hans glöggt hvernig
samgöngum var þá háttað hér á
landi. Sáineinaða gufuskipafélagið
danska annaðist strandferðir um-
hverfis landið með tveimur, frek-
ar litlum skipum, Skálholti og Hól
um. En ferðir þeirra voru strjálar,
og hefði Grímur þurft að bíða all-
lengi á Akureyri, ef hann skyldi
hlíta þeim farkosti. Þá var enn
starfandi á Langeyri í Álftafirði
norsk hvalveiðistöð, sem hafði
26
ÍSLENDINGAÞÆTTIR