Íslendingaþættir Tímans - 16.03.1974, Blaðsíða 12

o
Páll Kristjánsson
bóndi, Reykjum við Reykjabraut
Ég vil meö nokkrum orðum minnast
látins sveitunga, Páls Kristjánssonar
bónda á Reykjum við Reykjabraut,
sem vann aHt sitt ævistarf i sinni
heimabyggð.
A Reykjum er fagurt og vitt útsýni
yfir blómlegar og gróðursælar hún-
vetnskar byggðir og litrikur fjalla-
hringur stendur vörð við sjónarrönd. A
slikum stöðum er auðvelt að festa ræt-
ur, sem endast til æviloka og svo hefur
Páli farið.
Páll var fæddur 17. april 1901 á
Reykjum. Hann var sonur Kristjáns
Sigurðssonar bónda þar og konu hans
Ingibjargar Pálsdóttur frá Akri. Páll
ólst upp i heimahúsum, en fór á unga
aldri i Bændaskólann á Hólum i
Hjaltadal og lauk þaðan búfræðiprófi
meö góðum vitnisburði. Mun Páll hafa
komið skólavistin á Hólum að góðum
notum, þvi að hann var athugull mað-
ur. Báru teikningar og smiöisgripir, er
hann gerði á Hólum vott um hagleik
hans og rithönd skrifaði hann mjög
góða.
Páll kvæntist árið 1929 Solveigu Er-
lendsdóttur frá Beinakeldu, mikilhæfri
dugnaðarkonu eins og hún á ættir til og
hafa þau búið á Reykjum alla sina bú-
skapartið. Voru þau hjón samhent og
góð heim að sækja, þvi að gestrisni
þeirra var sönn og hlý. Börn áttu þau
ekki, en tóku fósturson, Kristján Páls-
son, sem nú er fuiltiða maður og hefur
dvalizt mikið sunnanlands siðari árin.
A Reykjum er jarðhiti og mun frá
fornu fari hafa verið nýtt heitt vatn, er
þar streymir upp úr iðrum jarðar. Til
eru áreiðanlegar heimildir um sund-
kennslu á Reykjum 1923, en það vor
kenndi Jón Þorláksson Kærnested 20
nemendum sund þar. Ungur lærði Páll
sund heima og siöar fór hann til
Reykjavikur til frekara náms i sundi.
Læröi hann þar m.a. Miillerskerfið.
Var hann snemma góður sundmaður
og áhugamaður um sundmennt. Hóf
hann sundkennslu I gamalli ófullkom-
inni laug 1918, en árið 1924 var byggð
sundlaug úr steinsteypu. Páll mun
hafa kenntsund um 20ára skeiö og var
siðan prófdómari i sundi um langt ára-
bil. Sundlaugin var örskammt frá i-
12
búðarhúsinu og þegar sundnámskeið
voru var mikill gestagangur á heimil-
inu, þvi að margir áttu þá leið að
Reykjum. Hjálpsemi þeirra Reykja-
hjóna við börnin i sundinu var einstök
og til fyrirmyndar. Oft var að börnun-
um hlúð, þvi að einungis litlir
skúrar til að klæða sig úr og i voru þar
við laugina. Stundum var tiðarfar kalt,
svo að aðhlynningar var oft þörf, enda
var hún veitt af alúð og munu ekki allir
hafa gert sér grein fyrir þeim átroðn-
ingi á heimilið, sem I raun og veru
sundnámskeiðin höfðu i för með sér.
En alltaf var sama hlýja viðmótið hjá
þeim Reykjahjónum við börnin — allt-
af sjálfsagt að þurrka sundskýluna
fyrir þau og þeim velkomið að vera
inni og hlýja sér, svo að dæmi sé nefnt.
Reykir eru góð fjárjörð. Þar var út-
beit góð og vorgróður kom snemma
vegna jarðhitans. Páll hafði löngum
mikiö fjárbú og fór orð af hversu nær-
færinn fjármaður hann væri, nýtti út-
beit vel, ætti drjúgar fyrningar aö
vori og fé vel framgengið.
Arið 1967 byggði hann vönduð stein-
steypt fjárhús yfir 400 fjár með grind-
um og vélgengum áburðarkjallara.
Aður hafði Páll byggt reisulegt ibúðar-
hús á Reykjum og hitað það upp með
heitu vatni frá uppsprettunni.
Um skeið átti Páll i hreppsnefnd
Torfalækjarhrepps og hafði löngum
áhuga á málefnum hreppsins. Hann
fylgdist vel með þeim miklu framför-
um, er urðu i búskaparháttum með
vaxandi ræktun og heyöflun með ný-
tizku vélum. Og eftir að hann byggði
sin góðu fjárhús sagði hann einhverju
sinni við mig, að nú væri gaman að
vera ungur og að hefja búskap á
Reykjum. Mér fundust þessi orð lýsa
þvi vel að hann var sáttur við lifsstarf
sitt — bóndastarfið — haföi fundið þá
ánægju og gleði i þvi að hann mundi
velja það aftur ætti hann þess kost. Þó
hafði Páll stundum átt viö nokkra erf-
iðleika að etjá vegna vanheilsu.
Löngum hafði það verið draumur
Páls að jarðhitinn á Reykjum yrði
nýttur og þar risi skólasetur. Minnist
ég þess sem drengur að þeir ræddust
oft við um þetta áhugamál sitt faðir
minn og hann og fannst báðum löngum
miða fullhægt. Nú er þetta orðið að
veruleika. Risinn er barna- og ung-
lingaskóli með heimavist að Reykjum
— Húnavallaskóli — fyrir 6 sveita-
hreppa sýslunnar, hitaður upp með
jarðhita. Fann ég að Páli þótti vænt
um að sjá skólann — þessa miklu
byggingu — risa á Reykjum og hann
vildi að gengi hans yrði sem mest og
hollvættir fylgdu honum.
Páll var mér minnisstæður persónu-
leiki. Honum varð lítt þokað ef hann
hafði myndað sér ákveðna rökstudda
skoðun og var þá mikill málafylgju-
maður.
Páll andaðist 14. janúar á Heraðs-
hælinu á Blönduósi og var jarðsettur
að Þingeyrum 19. janúar s.l.
Hugur Páls var til siðustu daga
bundinn Reykjum. Þegar ég hitti hann
siðastá Héraðshælinu, sagði hann mér
að hann vissi að hverju stefndi hjá sér,
,en sjáðu, hér ligg ég og glugginn yfir
rúminu minu snýr heim að Reykjum
og það þykir mér vænt um, þvi að ég sé
fjöllin min fyrir ofan bæinn heima.’'
Stefán A. Jónsson
islendingaþættir