NT - 29.08.1984, Blaðsíða 8

■ Mikligarður í Reykjavík: En þessa opnu og frjálsu samkeppni þoldu „samkeppnismennirnir“ sem svo kalla sig alls ekki og mögnuðu í nýjum áhlaupum
árásir sínar á samvinnuverslunina, tóku m.a. að höggva ótt og títt í hinn gamla knérunn skattareglna um samvinnufélög.“
Árásirnar á samvinnuhreyfinguna
eru henni besta lífsnæringin
■ Því verður varla haldið
fram með ótvíræðum rétti, að
íslensk samvinnuhreyfing eða
helstu fyrirtæki og stofnanir
hennar í verslun og atvinnu-
rekstri, kaupfélögin og sam-
band þeirra, hafi notið með-
byrs eða umburðarlyndis um
skör fram af hendi þeirra
manna, flokka og málgagna,
sem telja aðra viðskipta- og
rekstrarhætti í þjóðfélaginu
ákjósanlegri. Um samvinnu-
hreyfinguna og starf hennar í
landinu hefur satt að segja
staðið linnulítil orrahríð alla
stund síðan hún náði fótfestu
hér á landi fyrir rúmri öld, að
vísu í mislöngum lotum og
með ofurlitlum hléum, en
aldrei hefur verið frítt að
fullu,á þessum vígstöðvum.
■ „Herforingjar stríðs-
ins gegn samvinnuhreyf-
ingunni hefja gunnreifir
nýja sókn á annarri öld
samvinnustarfsins í land-
inu og láta ekki deigan
síga.“
Vegist á um ólík
og andstæð sjónarmið
Þessi aldarlöngu, hörðu og
hvíldarlitlu átök sýna og sanna
svo að varla verður um villst,
að hér er vegist á um gerólík
og andstæð sjónarmið, sem
eru að verða ósættanleg. Hins
hefði þó ef til vill mátt ætla, að
með tíð og tíma kæmust á
nokkurn veginn varanleg grið
milli þessara andstæðu fylk-
inga í samfélaginu, þannig að
báðar viðurkenndu tilverurétt
þessara mismunandi sjónar-
miða og rekstrarforma í hinu
blandaða hagkerfi okkar og
héldu sig innan ramma mál-
efnalegrar umræðu um þau en
slíðruðu að mestu sverð hinnar
vægðarlitlu höggorrustu sem
geisað hafði. En því virðist
ekki að heilsa. Herforingjar
stríðsins gegn samvinnuhreyf-
ingunni hefja gunnreifir nýja
sókn á annarri öld samvinnu-
starfsins í landinu og láta ekki
deigan síga.
í sókn og vórn
En þetta harðsækna stríð
gegn samvinnuhreyfingunni er
og hefur verið að mestu á aðra
hlið. Samvinnumenn bregða
aðeins vörnum við þegar
harkalega er að þeim ráðist.
Það verður varla með sann-
girni sagt, að samvinnumenn
hafi haft árásarfrumkvæði í
þessum vopnaskiptum síðustu
áratugina að minnsta kosti.
Þeir hafa ekki legið í skot-
gröfum gegn hersveitum og
borgum einkarekstararins. eða
annarra rekstrarforma af and-
stæðum toga, og sjaldan gert
árásir að fyrra bragði. Sam-
vinnumenn viðurkenna að
fullu rétt einkaframtaksins til
starfa og athafna, þótt þeir
telji samvinnuúrræði betri kost
í mörgum greinum.
Flestir samvinnumenn líta
rneira að segja svo á, að hér sé
alls ekki um hatrammar and-
stæður að ræða, sem þurfi
endilega að standa í sífelldu
stórstríði, heldur sé samvinnu-
starf í raun einstaklingsfram-
tak í öðru veldi, þar sem
samvinnusamtök séu vogar-
stöng einstaklinganna til hags-
bóta og framfara, og henni
megi beita að þeim mörkum,
að það skerði ekki réttmætan
hlut annarra. Margir talsmenn
hlutafélaga og einkaframtaks
vilja hins vegar gefa þeim
rekstri miklu frjálsari hendur
til söfnunar einkagróða af hon-
um og virða ekki nógu vel
landamæri annarra, telja sig
hafa rétt til að ráða einir rekstri
sínum og afrakstri hans, þótt
hann sé sóttur í vasa annarra,
og telja viðskiptamenn ekki
eiga rétt til áhrifa né hlutdeild-
ar í ágóða. Þetta er í raun og
veru ásteitingarsteinninn.
Ný stóráhlaup
Nei, áhlaupin á samvinnu-
starfið í landinu síðustu missir-
in benda ekki til neins vopna-
hlés í náinni framtíð í þessu
linnulausa stríði. Það er segin
saga, að í hvert skipti sem
samvinnumenn færa út kvíar
sínar eða ná nýjum áföngum í
starfi, þá geysast hersveitir
hins heilaga stríðs gegn sam-
vinnufélögunum fram í nýjum
stóráhlaupum og bíta í skjald-
arrendur. Það var til að mynda
hart viðbragðið' sem þessir
stríðsmenn tóku þegar sam-
vinnumenn í Reykjavík og
nágrenni stofnuðu Miklagarð
á s.l. hausti og tóku að veita
stórmörkuðum einkaframtaks-
ins eðlilega samkeppni um
vöruverð til þess að bæta við-
skiptakjör launafólks á svæð-
inu. Samvinnuverslun með
þessu sniði hafði verið allt of
lítil í Reykjavík til þess að
Er Reykjavíkur-
borg auðhringur?
- eftir Gunnar Sveinsson kaupf élagsst jóra í Kef lavík
■ í NT þann 20. ágúst skrif-
aði Guðmundur Einarsson
lektor og alþingismaður um
auðhringi og gerði tilraun til
að skilgreina þá. Kemur hann
með 9 atriði sem séu sameigin-
leg einkenni þessa fyrirbæris,
en þau voru þessi:
1. Auðhringur er stór sam-
steypa fyrirtækja.
2. Auðhringur á hlut í fjöl-
breytilegum atvinnurekstri.
3. Auðhringur hefur yfirráð
yfir öllum framleiðslu-
stigum í ákveðnum grein-
um.
4. Auðhringur veitir yfir-
mönnum bestu veraldleg
gæði og dýrkar þá.
■ Gunnar Sveinsson, kaup-
félagsstjöri
5. Auðhringur greiðir verka-
fólki lág laun.
6. Auðhringur nýtur einokun-
ar í ákveðnum greinum eða
landsvæðum.
7. Auðhringur hefur stjórn-
málamenn á launaskrá.
8. Auðhringur styður starf-
semi stjórnmálaflokka, sem
gæta hagsmuna hans.
9. Auðhringur á hluti í
skuggastarfsemi og braski
ýmiss konar.
Síðan spyr hann: Er auð-
hringur hér, og svarar síðan
sjálfum sér með ýmsum tilvitn-
unum og villum eins og hjarta-
hreinum íhaldsmanni sæmir,
að Sambandið sé auðhringur.
Mér datt þá í hug að láta
alþingismanninn svara mér
hvort ekki væru fleiri slíkir
hringir hér eftir hans skilgrein-
iiia
li
fCBBIlfilálí
iiiiBBi
iiiBLiBBi ti
Iflffil'
f fiiiiiiííiii
• iir’-
jiii'
íii Ií > '• 11
I ’
^íiiií"'1
■ G uðmundor Kiiurvson, il-
þingismiður i Bindilagi jifn-
íílll»l>,&....
r.:, .'•!!=>
Aðibloðtir Sambmdsins
við Sötvbóbgoli.
_____ Brjótum
upp auðhringinn
Eftir Guðmund Einarsson alþingismann
■ Hin umdeilda grein Guðmundar Einarssonar, alþingismanns
í Bandalagi jafnaðarmanna: „...svarar síðan sjálfum sér með
ýmsum fáranlegum tilvitnunum og villum eins og hjartahreinum
íhaldsmanni sæmir, að Sambandið sé auðhringur.“
ingu t.d. Reykjavíkurborg.
Og hér fáum við svörin.
1. ...stór samsteypa.
Reykjavíkurborg er sam-
steypa fjölda hverfa og
aðaleigandi og hluthafi í
fjölda fyrirtækja.
2. ...fjölbreytilegur atvinnu-
rekstur.
Innan vébanda Reykjavík-
urborgar er mikill atvinnu-
reksturútgerð, fiskverkun,
skólarekstur, sjúkrahús,
tryggingar, rekstur raf-
veitu, hitaveitu, hafnar-
rekstur o.fl. o.fl.
3. Yfirráð yfir öllum fram-
leiðslustigum sömu at-
vinnugreinar...
Innan margra atvinnu-
greina er borgin allsráðandi
s.s. í strætisvagnarekstri og
vatnsveiturekstri, annast
sínar tryggingar, sér sjálf
um alla grunnskóla-
menntun, dagheimili,
hjúkrun, heimilishjálp, út-
leigu á húsnæði, rafmagns-
framleiðslu, sorphreinsun
o.fl. o.fl.
4. ...veitir yfirmönnum ver-
aldleg gæði og dýrkar þá...
■ „Öll greinin er skrifuð
af svo mikilli vanþekkingu
og fordómum að maður
hrekkur upp og hugsar
með sjálfum sér: Aum-
ingja Alþingi; Aumingja
Háskólinn. Hvers eiga
þessar stofnanir að
gjalda???“
Hjá borginni hafa yfir-
mennirnir mjög há laun.
Einn fékk mjög dýrt mál-
verk í afmælisgjöf „um
árið“. Gerðar hafa verið
styttur af sumum borgar-
stjórum og settar á stall.
5. ...greiðir verkaflóki lág
laun...
Þótt yfirmennirnir séu á
topp launum, er meiri-
partur af verkafólkinu á