NT - 17.01.1985, Blaðsíða 9

IU
Fimmtudagur 17. janúar 1985
Dr. Björn S. Stefánsson
Við borð Svía
■ Á neytendasíðunni
fimmtudagin 10. janúar var
greint frá samanburði
sænska vikublaðsins (bún-
aðarblaðsins) Land á verði
á matvælum í ýmsum lönd-
um og hversu langan tíma
iðnverkamaður þyrfti til að
vinna fyrir ótilgreindu
magni af þessum matvæl-
um. Tekið er fram að erfitt
sé að gera samanburð af
þessu tagi og trúlega verði
seint fundin óumdeilan-
leg aðferð. Neytendasíðan
hefur bætt íslandi inn í
samanburðinn.
Þar sem blaðið hefur gert
talsvert úr niðurstöðum
samanburðarins án þess að
taka tillit til ofangreinds
fyrirvara, þykir mér rétt að
benda á augljósustu veil-
urnar í samanburðinum.
í matvælakaupunum er
ekki neitt af aðalkjötteg-
undinni á borðum Islend-
inga, kindakjöti, en kjúkl-
ingar, svínakótelettur og
nautavöðvi vega helming af
kaupum íslendingsins. Lar
er ekki heldur helsti matar-
fiskur íslendinga, ýsa, en
þorskflök vega 5% af kaup-
unum; þau heyri ég varla
nokkrun tíma beðjð um í
fiskbúðum í Reykjavík. Snú-
um dæminu við og látum
Svía og Hollendinga kaupa
kjöt og fisk í algengum
hlutföllum hér á landi.
Hvernig skyldi það koma
út í samanburði? Smjör-
kaup vega 11 sinnum meira
en mjólkurkaup. Furðulegt
heimilishald það!
Síðan kemur að kaup-
mætti iðnverkamanns á
þessari einkennilegu matar-
körfu. í tilefni af saman-
burði sem Bandalag
Dr. Björn S. Stefánsso.
Munurinn
er mikill
■ Það er auðvitað al-
veg hárrétt athugað hjá '
dr. Birni Stefánssyni að
ýmsar veilur er að finna
í samanburði þeim á
lífskjörum íslendinga.
og annarra Evrópubúa
sem birtist hér á síðunni
sl. fimmtudag, enda var
raunar á það bent í
greininni.
Það skal líka fúslega
viðurkennt að það
velktist nokkuð fyrir
blaðamanni, hvaða
starfstétt skyldi valin til
samanburðarins. Bein-
ast hefði kannski legið
við að velja iðnverka-
menn en það er sú stétt
sem sænska blaðið
Land notaði. Eins og
dr. Björn bendir er
þetta þó ekki alls kostar
sanngjarnt. Sjómanna-
stéttin er hins vegar of
fámenn hlutfallslega til
að hægt sé að nota raun-
tekjur hennar í þessu
sambandi.
Á það má líka benda
að fjölmennar starf-
stéttir hafa lægri tekjur
en iðnaðarmenn, nægir
þar að benda á verka-
fólk og stóra hópa opin-
berra starfsmanna.
F>að er þannig Ijóst
að útkoma íslendinga
úr þessum samanburði
ræðst að hluta til af því
hvaða stétt er valin til
að bera saman við aðra
Evrópubúa. Niðurstað-
an hefði orðið nokkru
skárri fyrir íslands hönd
ef tekið hefði verið mið
af tekjum sjómanna, en
hún hefði líka orðið
mun lakari ef í staðinn
hefði verið miðað við
laun grunnskóla-
kennara.
Við athugasemdir dr.
Björns við matvælateg-
undir í könnuninni, er
fáu að bæta. Hlutföllin
milli smjörs og mjólkur
eru auðvitað ekki í sam-
ræmi við venjulegt
heimilishald. Aðferð sú
sem sænska blaðið
Land viðhafði, var í því
fólgin að miðað var við
verð á einu kílói eða
lítra af hverri tegund
matvæla. Hins vegar
eru hlutföllin milli
smjörs og mjólkur
væntanlega álíka vit-
laus bæði hér og í Hol-
landi og því myndu
niðurstöður könnunar-
innar tæplega breytast
þótt þessi hlutföll væru
leiðrétt. Öðru máli
gegnir um kindakjötið
sem ekki er með í
könnuninni. Væri það
tekið með hér í stað
kjúklinga og svína,
myndi það laga hlutföll-
in eitthvað.
Þrátt fyrir ýmsa á-
galla á þessum saman-
burði sem dr. Björn
bendir réttilega á, verð-
ur þó seint komist fram
hjá þeirri staðreynd að
það tekur mun lengri
tíma að vinna fyrir
matnum á íslandi en í
grannlöndunum og sá
munur er mikill, - því
miður.
Jón Daníelsson
háskólamannna gerði á
launum þriggja atvinnu-
hópa á Norðurlöndum og
blaðið sagði frá í haust,
gerði ég athugasemd til
blaðsins og leyfi mér að
vekja athygli á henni, þar
sem mér sýnist hún hafi
farið fram hjá höfundi
greinarinnar um matvæla-
verð: „Einn þesara hópa
var iðnverkamenn. Slíkur
samanburður er hins vegar
villandi. Iðnverkamenn á
Norðurlöndum eru burðar-
ásinn í undirstöðuatvinnu-
vegi þjóðanna, en svo er
ekki á íslandi. Burðarásinn
í undirstöðuatvinnuvegi ís-
lendinga eru hásetar á
togurum og bátum.
Iðnrekstur sem byggði á
útflutningi á sama hátt og
sjávarútvegurinn hófst með
álverinu í Straumsvík.
Stjórnendur álversins vildu
tryggja sér stöðugt vinnuafl
fólks sem léti ekki freistast
af betri kjörum annars
staðar. Þess vegna þótti
ekki nóg að bjóða verka-
mönnum í Straumsvík jafn-
góð kjör og það iðnverka-
fólk sem fyrir var í landinu
* hafði, heldur urðu þau að
vera sambærileg við kjör
sjómanna. Sú hefur líka
.orðið reyndin, að laun
verkafólks í álverinu og
laun sjómanna hafa verið
mjög svipuð.
Stóriðja fslendinga er á
sjónum og Jrar eru iðn-
verkamenn Islands, þegar
leitað er samanburðar við
önnur lönd."
Með þessum ábending-
um er ekki verið að and-
mæla aðalályktun blaðsins,
að íslendingar séu illa
haldnir, en ef menn telja
ástæðu til að sannfæra sig
um það með rökum, mætti
gera það betur en hér hefur
verið gert.
Öryggi í eldhúsinu
■ Öryggisgrind framan á
eldavélina er þarfur hlutur
á barnaheimilum. Að börn
brenni sig á heitum eldavéi-
arhellum eða nái í skaftið á
potti með sjóðheitu inni-
haldi og steypi því yfir sig er
því miður allt of algengt.
Slys af þessu tagi má girða
fyrir með öryggisgrind.
Ofnhurðin getur líka orð-
ið býsna heit, einkum á það
við um ofnhurðir með gleri.
Á ofnhurðina má setja sér-
staka grind til varnar því að
börn brenni sig á henni.
Og síðast en ekki síst má
koma í veg fyrir að barnið
geti opnað ofninn, með því
að taka handfangið af og
nota í staðinn Iaust segul-
handfang, sem t.d. má
geyma innan á öryggisgrind-
inni milli þess sem það er
notað
w
Fimmtudagur 10. janúar 1085
iíðan
Hvers eigum við að gjalda?
Erum nærri þrisvar sinn-
um lengur að vinna fyrir
matnum en Hollendingar
■ hul tckur okkur Nlcnil-
inga ntcrri þrisvar sinnum
lcngri tíma að vinna lyrir matn-
um olan i okkur. hcldur cn
Hoilcndirtjiíi. ÁsLcdurnar lyrir
þcssu cru lyrst og írcmst ivtcr;
maturinn cr ódýrari í llollandi
og kaupid h;crra.
S.cnska vikuhlaóió l.and
hirti lyrir nokkru nióurstöóur
árlcgrar vcrökönnunar sinnar
í átta Hvrópulonilum. Vcröiö
cr kannaö á Noröurlondunum
ncma íslandi og auk þcss i
V-hýskalandi. Hollandi.
I rakklaiuli og Englandi. Þcgar
niöurstoöur cru ícngnar úr
þcssari vcrökonnun. cr rcikn-
aö út mcö scrstakri aölcrö.
Incrsu langan tínta þaö taki
iönvcrkamcnn i þcssum lönd-
um aö vinna fyrir matarpakk-
anum i vcrökonnuninni.
Maturinn dýrastur
í Norcgi
í vcrökönnuninni cru fimm-
tán tcgundir algcngrar mat-
vöru og rcyndist hcildarvcröiö
aö þcssu sinni hxst i Norcgi
cöa samtals n;crri 241KI krönur
(ísl). Þctta vcrö cr næstum þvi
tvöfalt hærra cn grciöa þarf
fyrir sömu matvæli i linglandi
þar scm vcröjö var lægst. I
Englandi kostaöi matarpakk-
inn aöcins rúmar I2(KI kr.
Vcrömunur milli þcssara
landa var í sumum tilvikum
gríöarmikill og má ncfna scm
dxmi aö nautavöövi scm kost-
ar 1% kr. í Hnglandi. cr talinn
viröi króna í Norcgi.
Dýrt á Istandi
l il samanhuröar viö sænsku
könnunina. var vcrö athugaö á
þcssum limmtán vorutcgund-
um hjá dæmigcröri vcrslun i
Rcykjavík. Þcgar fariö var aö
lcggja saman kom i Ijós aö
matvælapakkinn kostar hcr rif-
lcga 23IHI kr. og ísland lcndir
þannig í ööru sæti næst á cftir
Norcgi hvaö dýrlcika sncrtir.
Nokkrar vorutcgundir cru
dýrastar hcr og gctur þaö i
sumum tilvikum munaö all-
miklu. Þannigcrsmjór miklum
mun dýrara hcr cn annars
staöar. nærri þriöjungi dýrara
cn i Finnlandi og þrisv'ar sinn-
um dýrara cn i Englandi.
Mjólk og ostur kosta lika
mcira hcrlcndis. þótt þar muni
ckki cins miklu. Somu sogu cr
aö scgja af svínakótclcttum.
Aftur á móti njótum viö
íslcndingar hctri kjara cn aörir
þcgar \iö kaupum okkur kaffi
og sykur og munar þaö miklu.
cinkum á sykri.
Ekki batnar það...
Þaö má scgja aö ástandiö
vxri út af fyrir sig nógu slæmt
fyrir okkur Islcndinga cins og
því hcfur vcriö lýst hcr aö
framyn cn hcldur syrtir þó i
álinn þcgar fariö cr aö hcra
saman tímann scm þaö tckur
fólk i þcssum Umdum aö vinna
fyrir matarpakkanum. Viö ís-
lcndingar crum scm sc nærri
þrisvar sinnum lcngur aö þvi
cn Hollcndingar. scm cru
fljótastir og ntcira cn þrcmur
stundum lcngur cn Finnar scnt
aö okkur frátcknum ciga crfiö-
astan vinnudag í þcssu sam-
hcngi.
Ef allir hcfja vinnu kl. átta
aö morgni dags. þá cru Hol-
lcndingar húnir aö ruhha vcrk-
inu af skömmu fyrir kl. 12 á
hádcgi og gcta fariö aö naira
sig á innihaldi matarpakkans.
Þjöövcrjar þurfa aö halda scr
viö cfniö nærri klukkutíma til
viöhótar cn gcta íariö í mat kl.
kortcr fyrircitt. Englcndingar.
Frakkar. Svíarog Danir hvcrfa
allir úr vinnunni milli citt og
tvö. Norömcnnirnir lcggja frá
scr vcrkfærin kl. 20 mínútur
yfir tvö cn Finnarnir púla
áfram til sjö mínútur yfir þrjú.
Þá hii'tta þcir líka og skilja
okkur íslcndingana cina cftir.
Og svitinn hcldur áfram aö
hoga af okkur allt þangaö til
klukkuna vantar kortcr í sjö
um kvöldiö. þá fyrst gctum við
scst aö snæöingi cnda trúlcga
orönir vcl soltnir um þaö lcyti.
Reikningsaðferðin
Þaö cr auövitaö crfitt aö
gcra sanngjarnan samanhurö
at þcssu tagi og trulcga vcröur
scint fundin óumdcilanlcg aö-
fcrö til þcss Hcr skal ckki
lagöur ncinn dómur á rcttmæti-
þcirrar aöfcröar scm Land hcí-
ur valiö. cn hun cr i stuttu máli
tölgin í þvi aö dcilt cr í hcildar-
vcrö ntatarpakkans ntcö tinta-
kaupi iönvcrkantanns i viö-
komandi landi aö viöhættum
launatcngdum gjóldum.
Eand rökstvöur þcssa rcik’n-
ingsaöfcrö mcö þvi aö hin
launatcngdu gjöld koini aö
lokum þjóöfclagsþcgnunum til
góöa á sama hátt og aörir
skattar. Þaö væri auk hcldur of
flókiö að rcikna út skatthyröi
mcöaliönvcrkamanna í hinum
ýmsu löndum.
Samanhuröurinn viö ísland
cr gcröur mcö svipuöum hætti.
Mcöaltímakaup íslcnsks iön-
aöarmanns cr tckiö úr nýjasta
frcttabrcfi kjararannsóknar-
ncfndar og viö þaö bætt nýj-
ustu launahækkunum og
launatcngdum gjöldum
samkv. Hagtölum iönaöarins
1985.
Útkoman varð sú scm aö
ofan grcinir. Eftir stcndur þá
aöcins að fórna höndum og
spyrja: hvcrs cigum við að
gjalda?
// ////, /# i i w
Smjör r 116 120 96 104 126 r 112 226 291
Mjólk 14 16 15 16 18 22 22 20 26
Ostur 146 169 138 188 196 206 199 199 249
Egg 52 60 68 73 80 77 113 115 113
Kjúkllngur 81 78 64 83 136 83 209 148 189
Svínakótelenur 174 196 158 158 270 273 361 247 385
Nautavöóvi 267 485 196 256 422 432 658 433 575
Þorskflök 110 190 149 200 225 202 244 203 110
Brauð 27 42 21 62 77 14 50 69 40
Hveiti 11 24 12 26 25 14 19 36 17
Kartöflur 11 14 10 12 13 11 15 12 25
Gulrætur 16 26 18 17 28 28 31 37 78
Epli 22 35 29 36 54 23 55 61 48
Kaffi 206 287 231 208 264 259 270 223 146
Sykur 27 25 24 22 32 51 36 55 15
Samtals: 1280 1766 1228 1459 1966 1838 2393 2085 2307
■ Hér má sjá verð einstakra matvórutegunda í kónnuninni, allt umreiknað í islenskar
krónur. Heildarverð innkaupakórfunnar er hæst í Noregi en lægst í Englandi. Næstdýrust
er innkaupakarfan á íslandi og munar ekki miklu á verði hennar hér og í Noregi. Við
íslendingar njótum þó góðra kjara við kaup á kaffi og sykri, enda eins gott, þvílíkir
kaffisvelgir sem við erum og svo gott sem þykir að brúka sykur út í.
1. Holland 3 klst 47 mín.
2. V-Þýskaland
4 klst 44 mín.
3. England
5 klst 15mín.
4. Frakkland
5 klst 24 mín.
5. Svíþjóð
5 klst 40 mín.
6. Danmörk
5 klst 45 mín.
7. Noregur
6 klst 20 min.
8. Finnland
7 klst 7 mín.

9. ísland 10 klst 44 mín.