NT - 17.01.1985, Blaðsíða 11

íll
Fimmtudagur 17. janúar 1985 11
Rómantísk hugmyndalist
■ Sú héfð hefur skapast hér
að myndlistanemar er nema erl-
endis hafa sýnt verk sín hér
heima í jólafríinu, einhverjir
þeirra á hverju ári. Um jólin
var engin slík sýning en öll von
var greinilega ekki úti því nú
sýnir Halldór Ásgeirsson. sem
nemur í París, níu verk í Ný-
listasafninu við Vatnsstíg.
í fremri salnum er eitt verk,
löng myndaröð sem Halldór
segir „Verk tileinkað Bayeux-
reflinum eða fyrstu heimildar-
kvikmyndinni". Þetta verk er
cinkennandi fyrir verk
Halldórs. Það er samsett úr
ntörgum tcikningum sem raðað
er saman til að niynda eina
heild. eins konar frásögn. Hann
notar einungis frumlitina og
svart og hvftt og myndar með
þeim hin ýmsu tákn. Ég ætla
rnér ekki þá dul að þykjast
skilja öll verkin. Fyrir mér eru
flest myndverkin sem leikur að
litum, línum og formum, enn
sem kornið er. Táknfræði höfð-
ar sterkt til margra myndlist-
armanna, enda athyglisverð
grein. En Halldór virðist ekkert
sérlega upptekinn af því að nota
táknfræði til að ráða myndagát-
ur á þann hátt sem Umberto
Eco gerir í grein í næst seinasta
Tímariti Máls og menningar,
Iteldur er hann í því að flækja
tilveruna og búa til tákn.
Persónulegt táknmál: Er eitt-
■ Listamaðurinn við verk sitt.
hvert vit í slíku? Ef myndverk
eru nijög persónuleg eru alltaf
einhverjir sem koma og segja
góðlátlega. „Ef þú vilt gera
mvndir og sýna þær öðru fólki
verður þú að gera myndir sem
eru fjöldanum skiljanlegar;".
Þetta er rugl. Sagan sannar að
fjölmargir myndlistarmenn
sem verulegu máli skipta gerðu
verk sem í byrjun voru aðeins
þeim sjálfum, og þeirra bestu
vinum, skiljanleg. Þetta er mjög
eölilegt. Myndlistarmenn skapa
sín verk af þörf fyrir að tjá sig
myndrænt, en ekki bara til að
þekja veggina í sýningarsölum.
Ef listamaðurinn er skapandi þá
byggir hann ekki nema að hluta
til á hefðinni. Nýjungar þurfa
gerjunartíma. Þær þurfa um-
ræðu og umfjöllun. Skilur þú
verk myndlistarmanna eins og
Joseph Beuys eða Marcel Duc-
hantp án útskýringa? Ekki ég.Ég
á nóg með að skilja þau mcð
útskýringum scm fylla þykkar
bækur og hefur ekki alltaf
dugað, þó vandræðalegt sé frá
að segja. Þessi þörf á út-
skýringum á ekki einungis við
um seinni tíma verk heldur líka
um verk manna eins og Kandin-
sky eða Gaugin að ekki sé talað
um miðaldalist eða cnn eldri.
Það er auðvitað hægt að horfa á
fyrstu abstrakt myndir Kandin-
sky og dáðst að því hvernig
hann leikur sér með liti, línur og
form en áhorfandinn sent upp-
lifir þau aðeins þannig fer á ntis
við drjúgan hluta verkanna.
Myndverk veröur að skoða út
frá þeirn tíma sem þau eru
sköpuð á, út frá þeim hugar-
heinti sem þau koma úr og út frá
þeim almennu hugmyndum sem
grassera í umræddum tíma.
„Ein mynd - aðrar ntyndir"
nefnist eitt verk Halldórs á sýn-
ingunni. Það skiptist í tvo hluta
og eru 45 einingar í hvorum.
Einingarnar eru úr máluöum
pappír. Litirnir eru rauður,
blár. gulur, svartur og hvítur.
Einingunum er raðað þannig í
öðruni hluta verksins að heild-
arformið sem pappírinn rnyndar
er óreglulegt en innan þess er
fígúra. í hinunt hluta verksins
er heildarformið reglulegur
ferhyrningur og þótt greinilega
sé um sömu liti, línur og form
Vladlen Kuznetsov:
Afvopnunarviðræður frá
sjónarhóli Sovétmanns
■ Fundur Grumykos og
Shultz hefur haft í för með sér
ýmsar fréttaskýringar á Vestur-
löndum. Þar koma fram ólíkar
skoðanir og tillögur. Og hvert er
álit manna í Sovétríkjunum á
fundinum í Genf?
í eftirfarandi grein, sem skrif-
uð er sérstaklega fyrir NT af
einum af leiðandi sérfræðingum
Sovétríkjanna á sviði utanríkis-
mála, Vladlen Kúznetsov, geta
lesendur fengið svar við þeirra
spurningu.
Nú er hafist handa í Genf að
nýju. Fundur Andrej Gromyk-
os, utanríkisráðherra Sovétríkj-
anna, og George Shultz, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna,
er forspil viðræðna. Markmiðið
með fundinum er að marka
grundvallar frumdrög sem aðil-
ar gætu einbeitt sér að til
að i ná gagnkvæmt aðgengi-
legu samkomulagi um heilan
pakka af innbyrðis tengd-
unt málefnum. Þessi málefni
koma fram í hinni sameigin-
legu yfirlýsingu Sovétríkjanna
og Bandaríkjanna. Viðfangs-
efnið er að hindra að vígbúnað-
arkapphlaupið berist út í him-
ingeiminn, að stöðva þaö á
jörðu niðri, að takmarka og
fækka kjarnorkuvopnum og
styrkja herstjórnarlegan
stöðugleika. Óskandi er einnig,
og raunar lífsnauðsynlegt sem
lokatakmark, að útrýma gersam-
lega öllum kjarnorkuvopnum
úr heiminum. *
Sovétríkin eru reiðubúin til
að ganga þá götu á enda, að
fækka og taka niður eldflaugar
sínar, að stöðva vígvæðingar-
færibandið, að beina öllu fjár-
magni til friðsamlegra þarfa, og
að leysa upp hernaðarleg og
pólitísk bandalögoghópa. Með
öðrum orðum, þau eru reiðubú-
in til að ganga þá braut til enda,
sem í alþjóðlegum lexíkonum
er nefnd almenn og alger af-
vopnun.
Hið mikla vex upp af hinu
smáa. Hve mörgum sinnum
hafa ekki Sovétríkin sýnt vel-
vilja sinni á eftirstríðsárunum,
og gefið mótaðilanum merki í
þeirri von að hann sýndi einhver
viðbrögð og fylgdi fordæmi
Sovétríkjanna. Áð eigin frum-
kvæði og af frjálsum vilja hafa
Sovétríkin hafnað herstöðvum
og skuldbundið sig til að beita
ekki kjarnorkuvopnum að fyrra
bragði. Þau hafa einhliða fækk-
að í herjum sínum og stöðvað
tilraunir með kjarnorkuvopn og
uppsetningu eldflauga.
Nú þegar þjóðum unt heim
allan verður æ Ijósara hvílík
hætta getur vofað yfir friðnum
og mannkyninu utan úr geimn-
um, hafa Sovétríkin tekið þá
einhliða ákvörðun að setja ekki
upp gagngervihnattavopn í
geimnum, svo lengi sem önnur
ríki láta það ógert (þessi ákvörð-
un tekur einnig til tilrauna með
slík vopn).
Sovétríkin eru reiðubúin til
að banna allar tilraunir með
kjarnorkuvopn og frysta kjarn-
orkuvígbúnað í vopnabúrum
sínum á núverandi stigi. Það er
ekki til sú leið, sem raunveru-
lega leiðir til stöðvunar vígbún-
aðar og afvopnunar, sem Sovét-
ríkin myndu hafna.
En hvað um Washington? Til
hvers er hún reiðubúin? Hvaða
hugmyndir leggur hún fram?
Þær eru nokkrar. Til dæmis
uppbyggingar- og niðurtalning-
ar hugmyndin, eða Rogersáætl-
unin, eða kenningin um hið
Vladlen Kuznetsov.
algera ABM-varnarkerfi með
tækjum sem sett skulu upp úti í
geimnum, gæluhugmynd þeirra
í Hvíta húsinu.
Með hinni fölsku staðhæfingu
um „skjöld" sem hindrar endur-
gjaldsárás strategísks „sverðs"
hins "hugsanlega andstæðings,"
vonast Washington til að geta
komið sér upp afgerandi hern-
aðaryfirburðum og fengið frjáls-
ar hendur til að greiða fyrsta
árásarhöggið.
Hvíta húsið harmar að mót-
aðilinn hafi ekki sýnt nægjan-
lega „hásiðferðilegt" herstjórn-
aríegt varnarfrumkvæði, sem
þýðir trúlega eyðileggingu eld-
flauga en ekki fólks. Halda
menn í Hvíta húsinu virkilega
að slíkar „mannúöar" áætlanir
séu blessun fyrir mannkyniö.
En margir Bandaríkjamenn
álíta að þær geti grafið, ekki
aðeins þau samkomulög sem
þegar er búið aö gera. heldur
einnig drepiö niður ný tækifæri
til að komast að samkomulagi
um takmörkun strategísks víg-
búnaðar. það er að segja, þær
áætlanir færa heiminn nær
kjarnorkuvá.
Svo undarlegt sem það er,
hefur Hvíta húsið sett sér það
takmark að, að „sannfæra"
Sovétríkin og hina áhyggjufullu
bandamenn sína í NATO um
heiðarleg áform og göfugan til-
gang þeirra sem beita sér fyrir
„stjörnustríði."
Á þann veg eru tillögur og
hugmyndir Bandaríkjanna. R.
Cowen, fréttaskýrandi Wash-
ington Post sagöi að gott væri ef
þessar tillögur kæmu aldrei
fram.
Hafa bandarísku fulltrúarnir
hent þessum óþarfa farangri
sínum fyrir borð, eða hafa þeir
tekið hluta hans með sér til
Genfar?
Allt veltur nú á hvað kemur í
kjölfar Genfarviðræðnanna.
Skoðanaágreiningur aðila um
einstök atriði er mikill. En fyrir
hendi eru einnig hlutlæg tæki-
færi og forsendur fyrir því að
finna gagnkvæmt aðgengilega
lausn mála. Lífshagsmunir So-
vétríkjanna og Bandaríkjanna
fara saman við væntingar þjóða
heimsins, og hagsmuni alheims-
friðar og alls lífs á jörðinni, svo
vonandi er að fyrirhugaðar við-
ræður verði uppbyggjandi.
Halldór Ásgeirsson
Nýlistasafnið, Reykjavík .11/1—20/1 1985.0piði5—20. Um heigaru—20.
að ræða og á hinum hlutanum,
þá er röðunin á einingunum
önnur og því engin fígúra sjáan-
leg. Ekki ólíkt tveim samskonar
púsluspilum, röðuðu og óröð-
uðu. Merking fígúrunnar virðist
ntér aukaatriði í þessu verki.
Inntak verksins virðist fyrst og
fremst tengt merkingu og sam-
hengi. En táknin sem Halldór
notar virðast þó almennt mjög
ntikilvæg til skilnings á verkun-
um þótt þau fari í bili fyrir ofan
og neðan garð hjá ntér.
„Sunnudagsmorgun" nefnist
annað verk. Það er í þrem
hlutunr: tréstiga þar scm þver-
spýturnar cru málaðar nteð
frumlitunum, svörtu og hvítu
og sú efsta ómáluð. Á veggnum
fyrir ofan stigann er litljósmynd í
ramma og er af efri hluta af
bcrri konu mcð svartan klút yfir
höfðinu. Við hliðina á stiganum
er stór svart-hvít Ijósntynd á
veggnum og er hún af Halldóri
í rúminu. í myndina er búið að
skjóta 12 örvum. Þetta er rosa-
lega rómantískt verk og satt að
segja finnst nrér einhver róm-
antískur andi svífa yfir sýning-
unni þótt hún sé á yfirborðinu
það sem fy'rir nokkrum árum
hefði verið kallað „hugntynda-
listarleg". Ef ég fcngi það sem
verkefni að færa inntak
„Sunnudagsmorguns" yfir á hið
persónulega táknmál Halldórs
yrði útkoman eitthvað í líkingu
við verk númer fimm á sýning-
unni.
Þessi rómantíska hugmynda-
list er kannski tímanna tákn.
Löngum voru persónulegar til-
finningar lítt gjaldgengur cfni-
viöur í slík myndverk. Enda var
ekki óalgengt að koma inn á
samsýningar scm litu út eins og
einkasýningar. Með uppgangi
expressionismans er það orðið
viðtekið að sjálfsagt sé að nota
allan tilfinningaskalann til að
byggja myndverk á. Ekki græt
ég það. Síður en svo.
Þessi sýning er fallega uppsett
og vekur umhugsun. Vonandi
gefur hún tóninn í sýningastarf-
semi Nýlistasafnsins á þcssu
splunkunýja ári.
Svala Sigurleifsdóttir