NT - 28.02.1985, Blaðsíða 10

Fimmtudagur 28. febrúar 1985 10
Lárus Daníelsson
bóndi Fremri-Brekku, Dalasýslu
Héðinn Finnbogason
Fæddur 20. ágúst 1901.
Dáinn 16. febrúur 1985.
Foreldrar Lárusar voru hjón-
in Guðrún Lárusdóttir og Dan-
íel Guðnrundson, er þá voru í
húsamennsku að Hróðnýjarstöð-
um í Laxárdalshreppi, en l'luttu
þaðan þremur árum síðar að
Ormsstöðum í Klofningshreppi
og bjuggu þar í nokkur ár og
síðan í Langeyjarnesi og viðar
þar í sveitinni. Það var ekki
auðvelt fyrir efnalítið fólk á
þeim árum að fá gott jarðnæði
til frambúðar.
Þegar Lárus var 7 ára gamall
missti hann föður sinn. Hann
var að mestu hjá móður sinni
fram yfir fermingu, en þá fór
hann til móðurbróður síns,
Guðmundar, er bjó á Bakka í
Arnarfirði. Þar vcstra var hann
í rúnt fjögur ár og stundaði þá
sjóinn, cn vann annars öll heint-
ilisstörf eftir þörfum.
Aftur lá leið Lárusar í Dali og
þá að Langcyjarnesi, þar sem
hann hóf búskap og bjó þar í
nokkur ár ásamt ntóður sinni.
Lárus þótti snemma kraft-
mikill og vandist hann ungur að
árum á að vinna og bjarga sér,
því ntóðir hans hafði fyrir fleiri
börnunt að sjá. Það var ekki um
annað að ræða en að duga eða
drepast, eins og hann orðaði
það eitt sinn við ntig.
Suntarið 1927 kont í kaupa-
vinnu til foreldra minna að As-
garði, ungur piltur, þrekvaxinn,
Ijóshærður, kímileitur og fjör-
mikill. Þessi maður var Lárus
Daníelsson þá kenndur við
Kvennhól í Klofningshreppi.
Túnaslætti var nýlokið og hey-
skapur á fjalli a’ð byrja. Engj-
arnar voru blautir brokflóar.
Við fjallaheyskap voru að jafn-
aði 8 manns. Það var föst venja
að heyja á viku Itverri 260 kapla
og koma heyjum Iteint á tún
jafnóðum, hvernigsem viðraði.
Lárus lenti í þessum fjallahey-
skap, sem hann var alls óvanur
og var liann látinn binda heyið.
Það verk var ekki létt, því eigi
mátti heyið úr böndurn fara á
hcimleiðinni. Honum tókst
starfið vel og gat sér orðstír
góðan.
Þetta smnar kynntist ég Lár-
usi fvrst og síðan hefur fundunt
okkar borið saman annað slíigið.
Lárus var eftirsóttur til starfa
bæði á sjó og landi, því hann
hafði á sér orð fyrir dugnað og
verkhyggni. Það var á þessum
árum, sem hann fór í „verið" til
Vestmannaeyja nokkrunt
sinnum. Þá kynntist hann sinni
ágætu konu, Guðnýju Nikólínu
Einarsdóttur frá Búðarhóli í
Landeyjunt. Hún var væn kona,
myndarleg, einörð og greind
vel. Þau voru dugmikil og sam-
hent hjónin og búnaðist alls
staðar vcl. Börn þeirra eru:
Guðntundur skipasmiður í
Hafnarfirði, kvæntur Birnu
Öskarsdóttur, Guðrún riú bú-
setl í Rcykjuvík.
Valgerðui á l;remri-Brekku.
Hún tók við búi foreldra sinna
1979.
Lárus og Guðný hófu búskap
að Kvennhóli í Klofnings-
hreppi og bjuggu þar fyrstu
árin, en tóku áriö 1932 tii leigu
Akureyjar í Gilsfirði og
bjuggu þar í 13 ár. Á þessum
árunt komu þau fjárhagslega
fyrir sig fótuni. í eyjunum er
dúntekja, selveiðar og ýmis
önnur hlunnindi, ’sem vel var
hugsað um og þau nýtt eftir
bestu gctu. Lárus var farsæll
sjómaður og oft til hans leitað,
enda greiðvikinn og úrræðagóð-
ur. Hann kunni að sigla gegnum
brim og boða og haga seglum
eftir vindi. Hann fór víða um
Breiðafjörðinn á þessum árum
og kynntist mörgum mönnum
og eignaðist vini og kunningja.
Hann var ötull ferðamaður,
bæði á sjó og landi. Búskapur í
eyjunt heimtar fólk og fleira
fóík. en þörf er fyrir við venju-
legan búskapá landjörðum. Það
varð því margur nauðugur vilj-
ugur að hætta við cyjabúskap,
þegar fólki fækkaði og atvinna
annars staðar fór vaxandi.
Lárus og fjölskylda hans hafði
því hug á að breyta til, ef
sæntilegar landjarðir losnuðu úr
ábúð. Þegar þau hættu búskap,
Ragnheiður og Magnús, sem
lengi Itöfðu búið góðu búi að
Fremri-Brekku í Saurbæ keypti
Lárus af þeim jörðina árið 1945
- og bjó hann þar til 1978, cr
Guðný kona hans lést.
Á Fremri-Brekku ræktaði
Lárus mikið og byggði upp og
stækkaði allan húsakost jarðar-
inar. Hann hugsaði alltaf fyrir
því er framkvæma þurfti og
sinnti öllu vel er að búskap laut.
Heyforði var jafnan mikill og
fénaður vel fóðraður og afkoma
búsins góð. Vélar og tækni
kunni hann með að fara og
hafði af þeim ntikil not. Bú-
skapurinn bar þess vott að þar
væri snyrtimennska og um-
gengni góð. Hann var bóndi
ágætur og bjó í 54 ár alls.
Lárus naut lengst af barna
sina og barnabarna við búskap-
inn. Valgerður dóttir hans hefur
að mestu verið heima. Guðrún
dóttir hans og Guðjón Rögn-
valdsson maður hennar byggðu
yfir sig á Fremri-Brekku og
voru þau þar í rúm 20 ár, ásamt
börnum sínum. Þau fluttu til
Reykjavíkur ogslitu þá samvist-
um. Barnabörnin og mörg önn-
ur börn voru í Brekku unt lengri
eða skemmri tíma og nutu um-
hyggju og forsjálni góðra hús-
bænda. Vina- og kunningja-
hópurinn var stór. Móðir Lárus-
ar var á heimili hans til dauða-
dags 1947. Daníel bróðir hans
Fæddur 25.04. 1896
Dáinn 21.02.1985
■ í dag fimmtudag verður til
moldar borinn frá Bústaða-
kirkju Ásgeir Halldór Jónsson,
fyrrverandi bóndi og hrepp-
stjóri frá Valshamri á Skaga-
strönd.
Hann andaðist á Öldrunar-
deild Landspítalans Hátúni lOb
21. febrúars.l. 88 ára að aldri.
Mcð honum cr genginn til
feðra sinna mikill sóma og dugn-
aðarmaður.
Ásgeir var fæddur á Vals-
hamri á Skagaströnd. Foreldrar
Itans voru hjónin Kristín
Daníelsdóttir og Jón Jónsson
hreppstjóri ogbóndi þar. Ásgeir
var þar lengi og svo var um
marga er þar vistuðust.
Lárus var unt skeið í hrepps-
nefnd Skarðshrepps og í stjórn
Kaupfélags Saurbæinga og lengi
gjaldkeri Sjúkrasamlags Saur-
bæinga. Hann var ákveðinn í
skoðunum og þeir sem minna
máttu sín í lífsbaráttunni áttu
„hauk í horni" þar sem hann
var. Síðustu 6 árin átti Lárus við
rnikil veikindi að stríða. Því tók
hann með karlmennsku og
hlífði sér hvergi. Hann dvaldi
oft á sjúkrahúsunt og gekk þá
undir uppskurð en náði sér í
ntilli. Hann fékk sér góðan bíl
og heimsótti kunningja og skoð-
aði landið, sem lítill tími var til
áður.
Lárus hafði yndi af að um-
gangast börn og vænt þótti hon-
um um sín 18 barnabörn og
barnabarnabörn. Oft dvaldí
hann á Fremri-Brekku á meðan
heilsan leyfði, en síðari árin
ýmist hjá Guðrúnu dóttur sinni
í Reykjavík, eða á heimili Guð-
mundar sonar síns og Birnu
konu hans. Þar dvaldi hann
síðustu mánuðina, áðuren hann
fór á sjúkrahús og naut þar
ástríkrar þjónustu.
Lárus lést á St. Jósefsspítal-
anunt í Hafnarfirði þann 16.
febrúar s.l. Jarðarförin fór fram
frá Dómkirkjunni í Reykjavík
föstudaginn 22. febrúar að við-
stöddu fjölmenni. Þeir voru
margir sem mundu hressilegu
breiðfirsku hetjuna.
Að leiðarlokum þakka ég
kynnin og vinsentd alla og votta
aðstandendum santúð mína og
konu minnar.
Blessuð sé minning Lárusar
Daníelssonar.
Ásgeir Bjarnason.
ólst upp hjá foreldrum sínum,
þar sem hann hlaut venjulega
barnafræðslu þess tíma. Ásgeir
var einn af þrem bræðrum og er
hann sá síðasti sem nú kveður
þennan heim. Snemma fór Ás-
geir að vinna við búið hjá for-
eldrum sínum, eins og var siður
í þá daga og starfaði hann að
búskap alla tíð af mikilli sam-
viskusemi og önnur störf sem
honum voru fallin fyrir sveit
sína en hann var hreppstjóri í 48
ár.
Hann giftist föðursystur
minni Áslaugu Guðmundsdóttir
og byrjuðu þau búskap að Vals-
hamri og bjuggu þar myndar
búi þar til árið 1979, er þau
Fæddur 10. maí 1923
Dáinn 23. febrúar 1985
í dag er til moldar borinn frá
Bústaðakirkju í Reykjavík Héð-
inn Finnbogason. héraðsdómslög-
maður. tæpra 62 ára að aldri.
Kallið kom snöggt og óvænt, svo
að við samstarfsfólk hans í Trygg-
ingastofnun ríkisins þar sem hann
starfaði tvo síðustu áratugi erum
naumast farin að átta okkur á því
að Irann skuli ekki lengur vcra á
meðal okkar.
Aðrir kunnugri munu vcrða til
þess að rekja ætt Héðins og upp-
runa. enda eru þessi fáu orð fyrst
og fremst rituð í því skyni að
kveðja góðan dreng og kæran
samstarfsmann. Þess skal þó getiö,
að Héðinn var Mýramaður. ættað-
ur frá höfuðbólinu fornfræga Hít-
ardal í Hraunhreppi vestur. Hann
bar í brjósti óvenjulega tryggð til
fæöingarstaðar síns og tfskuheim-
ilis og var stoltur af því að eiga kyn
sitt að rekja til Mýramanna hinna
fornu.
Megineinkcnnin í skapgerð
Héðins Finnbogasonar voru hin
létta græskulausa lund, félagslyndi
og vilji til góðra verka. Lögmanns-
störf létu honum vel. enda er
góðvild og mannskilningur mikils-
verðari þáttur í störfum lögmanna
en harka og óbilgirni. Mér er vel
kunnugt um það. að Héðinn var
vinsæll lögmaður af þeim mörgu
scm þurftu til hans að leita, eitrk-
um í sambandi við skuldaskil og
munu margir viðskiptavinirTrygg-
ingastofnunar ríkisins og lífeyris-
sjóða starfsmanna ríkisins sakna
þar vinar í stað.
Fyrir hönd stjórncnda og
starfsmanna Tryggingastofnunar
ríkisins færi ég Héðni Finnboga-
syni einlægar þakkir fyrir ánægju-
leg samskipti og vel unnin störf.
Fari hann í friöi.
Guðjón Albertsson
bregða búi og selja jörðina og
flytjast til Reykjavíkur þar sem
heilsa þeirra var farin að bila.
Ásgeir og Áslaug eignuðust
fjögur börn, Erlu, gift Björgvini
Björnssyni Ásu, gift Ingvari
Kristinssyni, Jón giftur Valgerði
Kveðja frá Framsóknarfélagi
Reykjavíkur
Héðinn Finnbogason hafði um
áratugaskeið starfað innan Fram-
sóknarfélags Reykjavíkur, og var
í hópi áhugasömustu félaga þar.
Þegar slíkur maður fellur frá fyrir-
varalaust, er skarð fyrir skildi.
Héðinn fylgdist grannt með
þjóðmálaumræðunni, og var jafn-
an virkur í hcnni. Skoðanir sínar
lét hann í Ijós umbúðalaust. án
þess þó að þröngva þcim upp á
nokkurn mann. Hann var vinsæll
og vinamargur. Og á góðum stund-
um var hann hrókur alls fagnaðar.
Það var einmitt á slíkri stund, scm
kallið kom svo skyndilega. Fyrr
um kvöldið höfðum við átt langar
viðræður unr verkcfni, sem beið
úrlausnar næstu daga. Eins og
jafnan áður var hann áhugasamur
og fastmælum bundið að hittast
nokkrum dögum síðar. Af þeim
fundi gat því miður ekki orðið.
Fyrir hönd hinna fjölmörgu vina
hans í Framsóknarfélagi Reykja-
víkur, eru þessar fáu línur settar á
blað til að votta •góðúm félaga
virðingu á skilnaðarstund.
Alfrcð Þorsteinsson,
forinaðnr FR.
Gunnarsdóttur og Gylfi giftur
Sveinlaugu Júlíusdóttur.
Ég sent þessar línur skrifa átti
því láni að fagna að fá að dvelja
hjá þeim á sumrin síðustu árin
og alltaf voru móttökurnar jafn
höfðinglegar. Ásgeirhafði gant-
an að lesa góðar bækur og ljóð
og var gaman að ræða við hann,
hann var oft hnyttinn í svörum
og átti gott með að koma fyrir
sig orði. Ég vil með þessum fáu
orðum þakka honum samfylgd-
ina og þá tryggð sem hann hefur
sýnt fjölskyldu minni í gegnunt
árin. Blessuð sé minning hans.
Innilegar samúðarkveðjur til
eiginkonu^barna, tengdabarna,
barnabarna.
Far þú í friði - friður guðs þig
blessi.
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Arnar Axelsson.
Asgeir Halldór Jónsson
Ágúst1914
■ Barbara W. Tuchman.
Barhara W. Tuchnian: Augusl 1914.
Macmillan, l.ondon, 19811.
499 bls.
■ Fáir munu neita því, að ágúst-
mánuður 1914 hafi vcrið cin af mestu
örlagastundum cvrópskrar sið-
menningar. í byrjun mánaðarins laust
evrópsku stórveldunum saman í
styrjöld, sem síðar átti eftir að breið-
ast út til annarra álfa og er þekkt sem
heimsstyrjöldin fyrri.
I þessari bók rekur Barbara Tuclt-
man aðdraganda styrjaldarinnar og
sögu hennar fyrsta mánuðinn. Hún
hefur frásögnina á lýsingu á útför
Játvarðar VII. Bretakonungs í ntaí
1910, en þar söfnuðust saman hvorki
fleiri né færri en sjö konungar og
keisara, auk ótölulegs fjölda annarra
konungborinna, svo ekki scu ncfndir
allir sendiherrar, sérstakir sendifull-
trúar og aðalsmenn af ýmsu þjóðerni.
Þenna ntaímorgun voru saman-
komnir í Lundúnaborg fulltrúar allra
þeirra ríkja, scm aðeins rúmum fjór-
unt árum síöar áttu eftir að leiða
þjóðir Evrópu út í mcsta hildarleik,
sem mannkynið hafði upplifað. Höf-
undur notar útförina til að kynna
persónurnar, draga fram einkenni
þcirra og lýsa sambandi þeirra inn-
byrðis og afstöðu þeirra gagnvart ’
öðrum þjóðum.
Þessu næst tekur Tuchmttn til við
að lýsa aðdraganda styrjaldarinnar
og síðar. er stríðið var yfirvofandi.
Iciðir hún lesandann frá einni höfuö-
borg til annarrar, skýrir frá stöðu
hverrar ríkisstjórnarinnar á fætur
annarri, lýsir því hvað mönnum var
efst í liuga á hverjum stað, hvað rak
þá út í stríð og hvað hefði getað
komið í veg fyrir styrjöldina miklu,
ef örlítið meiri góðvild og sanngirni
hefði fengið að ráða.
Hvers végná braust heimsstyrjöldin
út í ágúst 1914. og hver átti sök á
henni? Um þetta hafa margar lærðar
og ólærðar bækur verið skrifaðar og
sýnist sitt hverjum, eins og vænta má.
Barbara Tuchman reynir ekki að gefa
tæmandi svör viðspurningunum. I lún
ítrekar það, sent alkunna er. að
heimsstyrjöldin var nánast beint
framhald af fransk-þýska stríðinu
1870-1871. Frakkar höfðu beðið þess
málþola að ná frant hefndum eftir
ófarirnar og stofnað til bandalaga í
þeim tilgangi að tryggja sig, ef aftur
kæmi til átaka við Þjóðverja. Þjóð-
verjar voru að síntt leytinu reiðttbúnir
að berja aftur á Frökkum, en hvers
vegna breiddist stríðið út, hvers
vegna drógust t.d. Bretar og Rússar
inn i það? Tuchman sýnir fram á, að
Rússar voru næsta sigurvissir og vildu
gjarnan fá tækifæri til að stríða við
Þjóðverja og Austurríkismenn, þó
ekki væri nema til þess að sanna
umheiminum að þeir gætu unnið
stríð, þrátt íyrir ófarirnar gegn Japön-
unt 1905. Voru Rússar þó flestum
þjóðum verr til stríðs búnir. eins og
brátt kom í ljós.
Um Breta gegndi allt öðru máli.
Sumarið 1914 sat stjórn Frjálslynda
flokksins undir forsæti Asquith að
völdum í Bretlandi. lnnan liennar
voru mjög skiptar skoðanir unt þátt-
töku í ófriðnum og raunar var minni-
hluti innan stjórnarinnar með stríði
fyrr en Þjóðverjar rufu hlutleysi Belg-
íu, sem Bretar töldu sig bera ábyrgð
á. Og Tuchman sýnir fram á, að
jafnvel síðasta daginn áður en Bretar
settu Þjóöverjum úrslitakosti hefði
ekki þurft nema eitt frá öðrum hvor-
um aðilanum til þess að koma í veg
fyrir þátttöku Breta í styrjöldinni.
í ágústmánuði 1914 voru háðar marg-
ar niestu orrustur heimsstyrjaldarinn-
ar fyrri, bæði á austur- og vesturvíg-
stöðvunum. Þeim er lýst í bókinni.
oft á mjög dramatískan hátt, en
niðurstaðan var sú, að þegar leið að
lokum þessa örlagaríka mánaðar, var
flestum orðið Ijóst, að stríðið yrði
langvinnt, enginn myndi geta knúið
fram sigur á fáum vikum eins og báðir
stríðsaðilar höfðu þó stefnt að. Þá var
tekið að grafa skotgrafirnar.
Fyrir þessa bók fékk Barbara
Tuchman Pullitzerverðlaunin ásínum
tíma, og mjög að verðleikum. Bókin
er frábærlega vel skrifuö. Hún veitir
lesandanum góða yfirsýn yfir þá at-
burði sem urðu við upphaf og á fyrsta
mánuði heimsstyrjaldarinnar fyrri.
Höfundur hefur einnig einstakt lag á
því að skyggnast til þess, sem gerðist
á bak við tjöldin sýna lesandanum inn
í hugskot og tilfinningalíf þcirra
manna. sem skópu þjóöunum örlög á
þessu magnþrungnu dögum.
Jón Þ. Þór