NT - 01.03.1985, Blaðsíða 7

I
sænsk og ísl. námslánakerfi
eru það ólík að eðli og upp-
byggingu. Það sem sænskur
stúdent hefur fram yfir íslensk-
an er að hann býr við afkomu-
öryggi, lýtur reglum sem breyt-
ast ekki eftir geðþótta örfárra
valdhafa og getur því skipulagt
nám sitt eins og honum hentar.
Að krónutala ísl. námslána sé
of há eins og HEI lætur liggja
að, opinberar bara það lág-
kúrulega viðhorf að námslán
skuli ætíð vera lægri en lægstu
laun.
Jafnrétti tii náms,
skilur HEI það?
Ég hef ekki hugsað mér að
svara „gullkornum" HEI um
Álaborgarpistil, heldur vona
ég að Álaborgardeildin geri
það. Langar aðeins að víkja
nokkrum orðum að SÍNE að
lokum: Að hið virka og öfluga
SÍNE-starf er borið upp af of
fáum SÍNE-félögum er blá-
kaldur veruleiki, sem við
hörmum jafnmikið og HEI, ef
ekki meir. Það starf, og starf
námsmannahreyfingarinnar
yfirleitt s.l. áratug hefur borið
mikinn árangur sem aliir lán-
þegar njóta ávaxtanna af: Sú
ómælda vinna liggur nú m.a. í
námslánakerfi sem fram að s.l.
vori var hreint þokkalegt. Á
sama hátt vona ég að Htla
dóttir mín eigi eftir njóta
ávaxtanna af baráttu náms-
fólks í dag, ef hún einhvern
tíma í framtíðinni hyggur á
langskólanám. Ég er ekki viss
um að HEI skilji hvað ég er að
fara. Því í lok greinar sinnar
klykkir hann út með dæminu
af henni Rósu sem stundar
leirlistarnám í Munchen, og er
fjarskalega þakklát fyrir sitt
námslán: „Aðrir erlendir
námsmenn við akademíuna
þar sem ég er við nám eru vel
flestir kostaðir af efnuðum for-
eldrum." Það var lóðið. Það er
bara synd, og í rauninni svolít-
ið heimskulegt að sú glæta sem
þarna örlar á hjá HEI er í
hróplegri mótsögn við inntakið
í greininni, og koll varpar eigin-
lega öllu því fyndna sem hann
hefur sagt að framan. En nú
þegar sjálfur Mogginn er far-
inn að sjá að menntun er bæði
auðlind og mannréttindi (sjá
leiðara 26. jan) þá er kannski
von til að HEI fari að fatta.
Gefum honum sjéns.
Gautaborg 17. febrúar 1985.
Þorgerður Einarsdóttir
fulltrúi SINE-deildarinnar í
Gautaborg.
stöðu á Keflavíkurflugvelli
vegna þessa og sett hafði verið
í gang einhver neyðaráætlun.
Ætli maðurinn hafi ekki vitað
það? Ó jú, hér var á ferðinni
þessi óskiljanlega hvöt að ljúga
að fjölmiðlum.
Þá má nefna lögreglulið
landsins, sem blöð eiga oft við
ágætis samstarf. En stundum
er eins og verið sé að draga
augntennurnar úr þessum
mönnum þegar þeir eru spurð-
ir um upplýsingar.
Lygari ársins
Fyrir stuttu stakk undirritað-
ur upp á því, í gamni að vísu,
að Blaðamannafélag íslands
kysi lygara ársins meðal þeirra
sem hvað duglegastir eru að
ljúga að fjölmiðlum.
Einnig gæti verið hægt að
halda „konsert" einu sinni á
ári þar sem spilað væri af
kostulegustu segulböndum
blaðamanna, þar sem viðmæl-
endur okkar eru orðnir marg-
saga og kyrfilega flæktir í mót-
sagnir.
En sannleikurinn er sá að
þrátt fyrir takmarkað álit al-
mennings á trúverðugheitum
dagblaða þá líta blaðamenn á
hlutverk sitt af alvöru.
Föstudagur 1. mars 1985 7
Sjö króatískar smásögur
Miroslav Krle’za: Der kroat-
ische Gott Mars. Erzáhlungen.
Aus dem Serbokroatischen
von Milica Sacher - Masoch,
Reinhard Federmann ung
Milo Dor.
Athenáum 1984.
415 bls.
■ Á kynningarblaði, sem
fylgdi þessari bók segir, að
Króatar hafi oftar öðrum þjóð-
um Evrópu þurft að taka þátt
í styrjöldum í aldanna rás.
Styrj aldarþátttaka þeirra átti
ekkert skylt við bardagagleði,
mannvonsku eða ásælni, því
sjaldnast börðust þeir fyrir
sjálfa sig. Um aldir lutu þeir
yfirráðum voldugra nágranna,
Tyrkja, Ungverja. Habsborg-
ara, svo einhverjir séu nefndir,
og fyrir þá voru þeir sendir í
stríð, eftir því sem þurfa þótti.
Hét það oftar en ekki að þeir
hefðu barist - og fallið - fyrir
elskaðan konung eða föður-
landið, en þess sjaldnar getið,
að Króötum sjálfum var
sjaldnast Ijóst, hvers vegna
þeir voru að berjast og skildu
lítið f stríðsþörfinni.
Áður hefur hér í þáttunum
verið fjallað um skáldsögur
eftir Miroslav Krle’za, cn hann
er talinn einna merkastur júg-
■ Bókarkápa
óslavneskra rithöfunda þessar-
ar aldar, ásamt með Nóbels-
verðlaunahafanum Ivo
Andric.
í þessari bók er að finna sjö
smásögur eftir Krle'za. Þær
fjalla allar um Króata í stríði,
í fyrri heimsstyrjöldinni, en
þegar hún braust út vildi svo til
að þeir heyrðu undir keisara-
dæmi Habsborgara í Austur-
ríki og börðust því með Mið-
veldunum. Hér er brugðið upp
margvíslegum myndum' úr
stríðinu, flestum dapurlegum
og allar eiga sögurnar það
sameiginlegt að vera liörð
ádeila á styrjaldir og stríðs-
rekstur. Höfundurinn skrifar
út frá sjónarmiði Króatanna,
sem sáu engan tilgang með
stríðinu, þeir voru bara þarna
af því sem þeim var sagt það.
Hér er ekki lýst fjálglega bar-
dögum og hetjudáðum í orr-
ustum, heldur segir höfundur-
inn frá því, sem kalla mætti
daglegt basl, hermannsins, frá
lífinu í hermannaskálunum, í
sjúkraskýlum og skotgröfum.
Það sem eftir stendur að lestri
loknum er öðru fremur spurn-
ingin: Af hverju öll þessi
heimska? Hvaða tilgangi þjón-
aði stríðið?
Sögurnar í þessari bók eru
allar ágætlega skrifaðar og
samdar af mikilli og næmri
þekkingu, en Krle’za var
menntaður í herforingjaskóla,
þótt aldrei tæki hann þátt í
styrjöldum eða bardögunt.
Hann útskrifaðist úr heraka-
demíunni í Búdapest skömmu
áður en fyrri heimsstyrjöldin
braust út, en starfaði sem
blaðamaður á stríðsárunum og
sneri sér eftir það alfarið að
ritstörfum. „ Jón Þ. Þór
Kennarar fá of lítil laun til
ofáts og ofdrykkju
■ í 1. tbl. Nýrra menntamála
sem komið er út kennir margra
grasa. Bandalag kennararfé-
laga gefur ritið út og af sjálfu
leiðir að meginhluti efnisins
fjallar um kennslu og skóla-
mál. Meðal efnis er viðtal við
Ragnhildi Guðmundsdóttur,
sem útskrifaðist úr Kennara-
skólanum árið 1912. Marinó
L. Stefánsson ritar um starf-
ræna kennslu, Anna Kristjáns-
dóttir fjallar um upplýsinga-
tækni og kennaramenntun og
Hrólfur Kjartansson spyr
hvort foreldrar eigi erindi í
skóla.
Um samræminguna er erindi
sem Valgarður Egilsson flutti
á uppeldismálaþingi. Þar dreg-
ur hann mjög í efa þá stefnu að
samræma, að draga alla í einn
dilk, hvort sem er í skólum eða
annars staðar f þjóðfélaginu
og telur að nytjastefna ráði
alltof miklu í lífi og starfi, ekki
síst skólanna.
Örnólfur Thorlacius lítur í
nokkrar bækur sem kenndar
eru í skólum og er þar að
vonum margvíslegan fróðleik
að finna. í heilsufræði, sem
Steingrímur Matthíasson skrif-
aði 1914, er að finna þessa
klausu um það hvers vegna
kennarareru langlífari en flest-
ar aðrar stéttir: „Skólakennar-
ar koma næst, enda er þeim
vorkunarlítið að lifa vel og
lengi. Þeir fá oflítil laun til
ofáts ogofdrykkju, en mátuleg
til að lifa við hóf, og tíma og
þekkingu hafa þeir nóga til að
herða og styrkja líkamann."
í nýlegri heilsufræði eftir dr.
Ingimar Jónsson finnur Örn-
ólfur þekkingarmola sem
sanna gildi sannrar menntunar
„Svefn er manninum nauðsyn-
legri en næring, því hann getur
fastað í allt að 30 daga, en ekki
verið lengur en 5 daga án
svefns."
„Vatn er næst á eftir súrefni
mikilvægast þeirra mörgu efna
sem lífveran þarfnast."
„Meltingarfærin mynda
göng frá efri hluta búksins til
neðri hlutar hans."
Greinarhöfundur bætir við:
Þetta heitir víst að hafa mun-
inn langt fyrir neðan nefið.
„í nýuppteknum kartöflum
er oft um 20 mg af C-vítamíni.“
Dr. Ingimar gerir getnaðar-
vörnum skil: „Gúmmíverjan
er mjög þunnur gúmmípoki
sem er vafinn upp. Sæðisvökv-
inn lendir þá innan í verjunni
Eins gott að gleyma ekki að
vefja ráðleggur Örnólfur.
Isömu kennslubók segir um
tiltekinn smitsjúkdóm:
„Meðgöngutíminn er 1-3
vikur en venjulegast um 7-14
dagar“.
Margt er fleira uppbyggilegt
í Nýjum menntamálum.
Blaðamenn álíta það hlut-
verk sitt að birta fréttir eins og
þeir vita þær réttastar. Þannig
bíta menn á jaxlinn og þæfast
í gegnum lyganet og fais sem
sett er fyrir þá og reyna að
vinsa úr það sem rétt er.
Hingað til höfum við blaða-
menn ekki séð ástæðu til að fara
að blanda lesendum í stríð okkar
við þungt kerfi upplýsinga-
hömlunar, en þar hlýtur að
koma að við förum bara að
prenta beint viðræður sem við
eigum við embættismenn, og
látum þá vera ábyrga orða
sinna - og ennfremur að fara
að rifja reglubundið upp, þeg-
ar loks allar staðreyndir eru
ijósar í hverju máli. þau svör
sem fengust í upphafi er leitað
var upplýsinga.
Almenningur á rétt á upplýs-
ingum, og Alþingi ber að setja
lög um upplýsingaskyldu
stjórnvalda, því þannig verður
lýðræði framfylgt í reynd - nú
eru alltof margar ríkisstofnanir
reknar sem einkafvrirtæki.
S.AIb.
Verð í lausasölu 30 kr.
og 35 kr. um helgar.
Áskrift 330 kr.
Málsvarí frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Magnús Ólafsson (ábm),
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrimur Gislason
• Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavik.
Simi: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, iþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent h.f,
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Menningarstig þjóðar..
■ Fyrir skömmu var að frumkvæði félagsmálaráð-
herra veitt 10 milljón króna aukafjárveiting í Fram-
kvæmdasjóð fatlaðra.
Þessi fjárveiting sýnir, þrátt fyrir það að sjóðurinn
hafi orðið fyrir barðinu á niðurskurði í ríkisútgjöld-
um sl. 2 ár, að skilningur ríkir hjá ráðamönnum um
að láta ekki tímabundna erfiðleika þjóðarbúsins
bitna um of á þeim sem minnst mega sín.
Við setningu ráðstefnu um atvinnumál fatlaðra
sagði Alexander Stefánsson félagsmálaráðherra m.a.
um þetta:
„Ég er þeirrar skoðunar, og hef oft látið hana í ljós,
að þrátt fyrir tímabunda erfiðleika þjóðarinnar í
efnahagsmálum, þá höfum við sem menningarþjóð
ekki efni á öðru en að vera skynsamlega stórhuga í
málefnum fatlaðra. Ég hef frá því að ég tók við
embætti félagsmálaráðherra lagt á það mikla
áherslu, í fyrsta lagi að leysa brýnasta húsnæðis-
vanda fatlaðra m.a. með sambýlum, í öðru lagi að
dreifa þjónustunni um landið allt, í þriðja lagi að
koma upp vernduðum vinnustöðum og tryggja
rekstur þeirra.“
Á undanförnum árum hefur mikið áunnist í
málefnum fatlaðra í kjölfarið á nýrri lagasetningu er
tryggir m.a. að ábyrgð er með svæðisstjórnum færð
út í héruðin. Þá má ekki gleyma miklu starfi
landssamtakanna Þroskahjálpar í þessu sambandi.
Nú er m.a. gert ráð fyrir því að 18 sambýli verði
starfandi í landinu í lok þessa árs og um þessar
mundir eru 360 vernduð vinnupláss á landinu öllu
á 12 vernduðum vinnustöðum.
En betur má ef duga skal. Neyðarástand ríkir
ennþá í vistunarmálum, ekki síst fatlaðra barna. Þess
vegna er mjög brýnt að fjármagn til Framkvæmda-
sjóðs verði samkvæmt lögum á næstu árum.
Sagt hefur verið að menningarstig þjóða megi ráða
af því hvernig þær búa að þeim þegnum sínum sem
minnst mega sín. Því er það rétt hjá félagsmálaráð-
herra að við höfum sem menningarþjóð ekki efni á
öðru en að vera skynsamlega stórhuga í málefnum
fatlaðra.
Kennarar ganga út
■ Hvort sem kennarar hafa gengið út í morgun eða
frestað útgöngu sinni um nokkra daga er ljóst að
leiðrétting á kjörum þeirra þolir enga bið ef skóla-
starf í landinu á ekki að raskast þannig að óþolandi
sé. Samninganefnd ríkisins hefur alls ekki unnið
nógu hratt að þessum málum. Þó hefur hún samþykkt
að taka mið af því að kjör kennara séu miklu verri
en kjör háskólamenntaðra manna á frjálsum markaði
og þess að taka tillit til nýgerðrar skýrslu sem
menntamálaráðuneytið hefur látið vinna um endur-
mat á kjörum kennara. Engar tölur hafa þó verið
nefndar og reynslan sýnir að almennt orðaðar
yfirlýsingar eru ekki mikils virði.
Vonandi verða þessi mál leyst með þeim hætti að
vel menntað fólk fáist til kennslustarfa í framtíðinni.