NT - 15.03.1985, Blaðsíða 9

Föstudagur 15. mars 1985
Alþjóðlegur dagur
neytendaréttinda
■ í dag 15. mars, er alþjóða-
dagur neytendaréttinda hald-
inn í þriðja sinn. Alþjóðasam-
tök neytendafélaga geröu
þennan dag að sínum frá og
nteð árinu 1983. Á þessum
degi er reynt að vekja athygli
á þeim sjö meginkröfunt sem
neytendafélög unt allan heini
hafa um árabil sett fram sam-
eiginlega. í frétt frá íslensku
Neytendasamtökunum segir
að hér sé upphaflega um að
ræða fjögur atriði sem
Kennedy, Bandaríkjaforseti
hafi sett fram í ávarpi hinn 15.
mars 1962, en þrem atriðum
hafi síðan verið bætt á listann.
Þessar sjö meginkröfur á al-
þjóðadegi neytendaréttinda
eru:
Öryggi
Neytendur eiga rétt á vernd
gegn vörum, framleiðsluhátt-
um og þjónustu, sem eru
hættuleg heilsu og lífi. Réttur-
inn til öryggis hefur nú verið
skilgreindur þannig, að hann
gæti langtímahagsmuna
neytandans, en ekki aðeins
öryggis hans á líðandi stund.
Upplýsingar
Neytendur eiga rétt á því að
þeim sé gerð grein fyrir þeim
staðreyndum. sem nauðsyn-
legar eru til þess að móta
skynsamlegt val og ákvarðanir.
Rétturinn til upplýsinga á
einnig að vernda gegn blekk-
ingum og villandi auglýsing-
um, vörumerkingum og þess
háttar. Neytendur eiga að fá
upplýsingar sem gera þeint
kleift að taka ákvarðanir af
skynsemi og ábyrgð.
Val
Neytendur eiga rétt á því að
eiga völ á fjölbreyttum varn-
ingi og þjónustu á samkeppnis-
verði. Ef um einkasölu er að
ræða, að fá tryggð fullnægjandi
gæði og þjónustu á sanngjörnu
verði. Rétturinn til vals hefur
nú verið skilgreindur þannig:
Réttur til nauðsynlegrar vöru
og þjónustu. Þetta er orðað
svo til þess að koma í veg fyrir
að ótakmarkaður réttur
minnihluta bitni á sanngjörn-
um kröfum meirihlutans.
Áheyrn
Neytendur eiga rétt á því að
sjónarmiða þeirra sé gætt og
tekið fullt og sanngjart tillit til
hagsmuna þeirra við mótun og
framkvæmd fjárhagsstefnu.
Þessi réttur hefur verið aukinn
þannig, að hlustað sé á og gætt
sjónarmiða neytenda við þró-
un vöru og þjónustu, áður en
framleiðsla þeirra er hafin, eða
hún boðin fram. Þetta felur
einnig í sér hagsmunagæslu
þegar í hlut á annað fjármála-
vald en hið opinbera.
Bætur
Neytendur eiga rétt til sann-
gjarnar úrlausnar á réttmætum
bótakröfum. Þessi réttur hefur
almennt verið viðurkenndur
síðan snemma á 8. áratugnum.
Þetta felur í sér rétt til þess að
fá bætur, ef gefnar eru rangar
upplýsingar eða vara og þjón-
usta reynist léleg eða gölluð.
Einnig, ef þörf er á, ókeypis
lögfræðilega aðstoð eða að-
gang að viðurkenndum aðila
til þess að dæma bætur í smærri
málum.
Fræðsla
Neytendur eiga rétt á því að
öðlast þá fræðslu og færni sem
upplýsir neytendur, að dugi
þeimalltæviskeiðið. Rétturinn
til neytendafræðslu felur í sér
rétt til þeirrar þekkingar og
færni, sem nauðsynleg er til
þess að taka þátt í, og hafa
áhrif á þætti, sem snerta á-
kvarðanir er varða hagsmuni
neytenda.
Umhverfi
Neytendur eiga rétt til nátt-
úrulegs umhverfis, sem auðgar
líf einstaklingsins. Þessi réttur
felur í sér vernd gegn umhverf-
isspjöllum, sem hinn einstaki
neytandi getur ekki haft áhrif
á. Hann er viðurkenning á
þörfinni á því að vernda og
bæta umhverfið fyrir núlifandi
og komandi kynslóðir.
Margir
gangandi
slasast
Eru endur-
skinsmerkin
sökudólgurinn?
■ Kontið hefur í ljós, að slys
á gangandi vegfarendum eru
hlutfallslega langtum fleiri á
íslandi en hinum Norður-
löndunum. Það er því nauð-
synlegt að leita leiða til þess að
fækka slíkum slysum hér á
landi. Á hinum Norðurlöndun-
unt er lögð mikil áhersla á að
útvega fólki endurskinsmerki,
og fá það til þess að nota þau.
Mjög áríðandi er að merkin
séu rétt notuð, t.d. hangandi í
30 sentimetra spottum úr vös-
um beggja megin. Ekki fesf
hátt á bakinu. Ekki er síður
nauðsynlegt aö merkin séu
gædd góðum endurskinseigin-
leikum. Sáralítið hefur verið
gert til þess að prófa nægilega
þau nterki sent eru til sölu
hérlendis. Neytendasamtökin
hafa því sent sýnishorn af
endurskinsmerkjum til prófun-
ar hjá Statens Provningsanstalt
í Svíþjóð.
Niðurstöðurnar vcrða
kynntar almcnningi þegar þær
liggja fyrir. Ir.1 Ncvtcndasuinlokunuin.
■ Gangandi vegfarendur
verða oftar fyrir slysuni hér en
í nágrannalöndunum. Neyt-
endasamtökin láta nú rann-
’ saka endurskinsmerki til að fá
út því skoriö hvort þau geti átt
cinhvcrja sök á þessu.
Varahlutir dýrari hér
- en í Noregi og Svíþjóð
■ Bílavarahlutir eru almennt
töluverðum mun dýrari hér-
lendis en í Noregi og Svíþjóð.
I nýjasta tölublaði Verðkynn-
ingar Verðlagsstofnunar er
birtur samanburður á verði
varahluta í þessum löndum.
Þessi samanburður náði ein-
vörðungu til verðs svokallaðra
„original" varahluta. þ.e. vara-
hluta sem viðkomandi fram-
leiðandi selur.
Verðsamanburðurinn nærtil
sjö varahluta í hverja bifreiða-
tegund en misjafnt var hversu
margir varahlutirnir voru til á
hverjum stað, eða frá einum
upp í fimm. Á íslandi er miðað
við raunverulegt smásöluverð
án söluskatts, en í Noregi og
Svíþjóð við svo kallað leið-
beinandi smásöluverð „cirka-
pris" frá innflytjanda eða fram-
leiðanda, án söluskatts.
Þess ber að gæta að tollur og
vörugjald eru mun hærri á
íslandi en í Noregi og Svíþjóð.
■ Samanburðuráverðivarahluta
í nokkrar tegundir bifreiða á ís-
landi og í Svíþjóð. Þótt varahlutir
séu yfirleitt mun dýrari hcrlcndis,
er það þó ekki algilt eins og sjá má
í töflunni. Töllurnar sýna hversu
mörgum prósentum varahlutirnir
eru dýrari á íslandi. nema í þeim
tilvikum þar sem mínustákn er
fyrir framan töluna. Þar er verð-
samanhurðurinn Islandi í hag.
Oliusia Dempari ad framan Kuplings- diskur Bremsu- klossar Lottsia Framhurd Bensmdæla
BMW316 33% - 8% 92% ’
Citroén GSA 61% 32% 75%
Daihatsu Charade 133% 44% 5% 73% 34%
Fiat Ritmo - 19%
Ford Taunus 107% - 13%.. 138%
Honda Accord EX 91% 86% 176% ■ 30%
Lada 2105 (1300) 117%
Mazda 323 17% 77% - 1%
Mercedes Benz300 D 73% 47%
Nissan Cherry 126% 104% 107% 132% 98%
Opel Ascona 109% 285% 48% 36%
Peugeot 505 GR 38% 42% 56% — 8%
Saab 900 GLS 92% 140%
Skoda 120GLS 57% 16% 138% 57%
Toyota Corolla 33% ’ 74% 37% 37%- - 10%
Volvo 240 DL 80% 34% 156%
VWGoll 150% 34%
Neytendasamtökin:
Árs ábyrgð
- ekkert minna
■ Að gefnu tilefni vilja Neyt-
endasamtökin vekja athygli á
því .að ábyrgðartími vegna
galla á vöru og þjónustu er
samkvæmt lögum eitt ár. hið
minnsta. Samtökunum hafa
borist afrit af kaupsamningum
og kvittunum þar sem kveðið
er á um allt niður í þriggja
mánaða ábyrgðartíma. Slíkir
skilmálar standast að sjálf-
sögðu ekki fyrir lögum og það
er seljendum til hnjóðs að
biekkja neytendur með slíkum
yfirlýsingum.
Neytendasamtökin hvetja
neytendur til þess að mótmæla
við seljendur, verði þeir varir
við slíka skilmála á kaupsamn-
ingum eða sölunótum. Ef selj-
endur standa fast á slíkum
skilmálum eiga kaupendur að
sjálfsögðu að hætta við kaupin.
Frá Neytendasamtökunum.
Fjóldi varahluta sem spurt varum Fjöldi varahluta semtil voru hjá umboði Tvöumboð
Bifreiðar & Landbúnaðarvélar hf. (Lada 2105 (1300)) 22 22 áttu allt
Bílaborg hf. (Mazda 323,1300 5 dyra) 22 18
Bílvangur sf. (Opel Ascona Berlina DL) 22 16
Brimborg hf. (Daihatsu Charade XTE 4 dyra) 22 20 - önnur tvö að- eins þrjá fjórðu
Egill Vilhjálmsson hf. (Fiat Ritmo 1500) 22 16
Glóbus hf. (Citroén GSÁPallas) 19 18
Hafrafell hf. (Peugeot GR 505) 22 21
Hekla hf. (Mitsubishi Galant 1600) 22 20 ■ Aðeins tvö bifreiðaumboð áttu alla þá hluti sent Verðlags- stofnun spurðist fyrir um þegar verð á varahlutum var kannað um daginn. Þetta voru Bifreiðar &
Hekla hf. (VW golf 2 dyra 1,5 L - 70 PS) 22 21
Honda á íslandi (Honda Accord EX 4 dyra) 21 17
Ingvar Helgason hf. (Nissan Cherry 1,3 DL 2 dyra) 22 18
Ingvar Helgason hf. (Subaru station GL1800) 22 19 Landbúnaðarvélar h.f. (Lada) og Jöfur h.f. (Skoda). Verst var ástandið hins vegar hjá Bílvangi s.f. og Agli Vil- hjálmssyni h.f. þar sem meira
Jöfurhf.(Skoda120GLS/ 22 22
Kristinn Guðnason hf. (BMW 316) 21 20
P. Samúelsson & Co. hf. (Toyota Corolla DL1300) 22 19 en fjórða hvern varahlut, sem spurst var um, vantaði á lager- inn.
Ræsir hf. (Mercedes Benz 300 D) 19 17
Sveinn Egilsson hf. (Ford Taunus 1600) 22 21 Samkvæmt upplýsingum Verðlagsstofnunar er ástandið þó heldur skárra en fyrir fjór- um árum, þegar svipuð könn- un var gerð.
Töggur hf. (Saab 900 GLS) 22 20
Veltirhf. (Volvo 240 DL, B 21 A) 22 19