NT - 17.03.1985, Side 19

1 Sunnudagur 17. mars 1985 19
1 LJ jósbrot
siónarmið
kollinn á mér að ég yrði að
framkalla myndirnar sem ég
náði þennan apríldag, til að
trúa því sem fyrir augun bar.
Það að taka myndir í gríð og
ergfærði migaðeinsfjærjjeirri
hörmungsem við blasti. I þetta
skiptið veitti myndavélin mér
örlítið skjól," segir hún á
einum stað í bók sinni „Dear
Fatherland, Rest Quietly".
■ Það var mikill hvalreki
fyrir áhugafólk um ljósmyndir
að fá sýningu Margaret Bourke
White á Kjarvalsstaði. Það var
Ljósmyndasafnið auk
Menningarstofnunar
Bandaríkjanna og
Kjarvalsstaða sem eiga
heiðurinn af þessu framtaki en
myndir þessar eru með þeim
allra bestu sem hér hafa sést.
Fáir Ijósmyndarar hafa getið
sér jafn mikillar frægðar á
öldinni og þessi bandaríska
kona sem var stöðugt á ferð
með myndavélar sínar og festi
á filmur atburði sem hafa
mikið sögulegt gildi.
„Eðli Ijósmyndarinnar er
þannig að hún sýnir
sannleikann og ekkert nema
sannleikann," er haft eftir
Margaret Bourke White.
í upphafi Ijósmyndaferils
síns vakti hún strax athygli
fyrir merkilegar myndir sem
húnnáðiaförtvaxandi iðnaði
í Bandaríkjunum á þriðja
áratugnum. Þessi áhugi hennar
gerði það að verkum að hún
var seinna eini Ijósmyndarinn
frá Vesturlöndum sem fékk að
fara til Sovétríkjanna og
fylgjast með
iðnaðaruppbyggingu þar í
landi þegar Stalín hrinti af stað
fyrstu fimm ára áætluninni.
Alls fór hún fjórar ferðir til
Sovétríkjanna og náði
einstæðum myndum af
átökunum þegar Þjóðvcrjar
réðust inn í landið í seinni
heimsstyrjöldinni. Þá var hún
orðinn einn af helstu
Ijósmyndurum Life Magazine
og reyndar prýddi ein af
myndum hennar forsíðu fyrstu
útgáfu blaðsins.
Á fjórða áratugnum
ferðaðist hún um Suðurríki
Bandaríkjanna ásamt
rithöfundinum Erskine
Caldwell og birtist afrakstur
þess ferðalags í bók þeirra
„You Have Not Seen Their
Faces“ sem varð strax
metsölubók. Caldwell skrifaði
seinna verkið „Tobaccao
Road“ sem hann byggði á
reynslu þeirra á þessu
ferðalagi.
Á árum seinni
heimstyrjaldarinnar ferðaðist
White á vegum bandaríska
hersins og var hvað eftir annað
mitt í hringiðu hildarleiksins.
Meðal annars var hún við hlið
George S. Patton þegar hann
réðst með liði sínu inn í
Buchenwald fangabúðirnar,
auk þess sem hún var í hópi
þeirra fyrstu sem fengu að sjá
Erla dauðabúðirnar við
Leipzig eftir uppgjöf
Þjóðverja. „Ég átti erfitt með
að trúa mínum eigin augum og
svo skaut þeirri hugsun upp í
Myndir Bourlke White áttu
greiðan aðgang að síðum Life
og hún fékk hvert verkefnið á
fætur öðru þar sem
jarðkringlan öll varð
vinnustaðurhennar. Árið 1947
var hún í fylgd með Gandhi og
vann þá að bók um Indland og
þá sjálfstæðisbaráttu sem þar
var háð. Hún ræddi meðal
annars við Gandhi aðeins
nokkrum klukkustundum áður
en hann var myrtur. Þessi
kynni þeirra voru gerð
ógleymanleg í kvikmyndinni
um Gandhi sem sýnd var hér
ekki alls fyrir löngu. Myndir
hennar sjálfrar af leiðtoganum
munu vafalaust prýða
sö^gubækur framtíðarinnar.
Arið 1953 fór Bourke White
að finna til sjúkdóms sem síðar
átti eftir að gera það að verkum
að hún gat ekki lengur tekið
myndir. Þetta var Parkinson's
veiki og þrátt fyrir tvo
meiriháttar heilauppskurði og
meðferð af ýmsu tagi varð hún
að lokum að leggja
Ijósmyndavélina á hilluna.
Hún lést árið 1971 en nafn
hennar mun vafalítið lifa á
meðan að myndir eru
prentaðar á pappír.
J.Á.Þ.
I Margaref var með þeim fyrstu sem komu í Erla fangabúðirnar í Þýskalandi eftir að Þjóðverjar höfðu gefíst upp. „Því sem við
blasti verður varla með orðum lýst. Ég myndaði og myndaði og Ijósmyndavélin var mér eins konar vörn gegn dauðanum sem við
blasti.“ Á girðingarnar hafði verið hleypt þvílíkum straumi að hver sem við vírana kom brann til ösku.
■ Vegna starfa sinna á vegum hersins var Margaret oft mitt í hringiðu atburðanna. Á síðustu dögum seinni heimsstyrjaldarinnar féllu margir nasistar
fyrir eigin hendi og hér hefur hún komið að hjúkrunarfólki sem hafði „fíúið“ á þennan hátt í vonleysi sínu og örvæntingu.