NT - 27.03.1985, Síða 11

■ Guðbjörg Halldórsdóttir
Það er ekki mikill vandi að
hrista þess háttar af sér.
Dropinn holar steininn
Þar kom, að þessi sterka
unga stúlka var orðin langlegu-
sjúklingur, fyrst hjá lækni aust-
ur í sveit og svo á Landspítal-
anum. Þá kom í ljós, að auk
kirtla- og brjósthimnubólgu
var hún komin með’ heila-
bólgu. Hún var þakklát fyrir
spítalahjálpina, en sérstaklega
nefndi hún oft Sigurð Sigurðs-
son yfirberklalækni með þökk
og virðingu. Þegar Guðbjörgu
fór að batna þráði hún mjög að
komast austur í Hraungerði og
fékk þá ósk sína uppfyllta.
Fyrst eftir heimkomuna var
hún nærri rúmliggjandi, en
smáhresstist og for að geta
gripið í létt verk til hjálpar á
heimilinu.
Sú, sem þessar línur ritar,
álítur að þá hefði erfiðasti
hjallinn verið klifinn, ef þá
miklu sorg og ógæfu hefði ekki
hent, að. Sigrún, þessi mikil-
hæfa persóna og elskulega
móðir, veiktist af heimakomu
og dó eftir nokkra daga. „Eftir
það var Bagga bæði faðir okkar
og móðir,“ segir Rögnvaldur.
Sjaldan er ein báran stök
Nokkru síðar missti Rögn-
valdur heilsuna, var í vinnu í
Vestmannaeyjum og datt nið-
ur ósjálfbjarga. Sigmundur
hafði orðið að hætta við kenn-
araskólanám vegna þrauta í
höfði, hafði þó orð á sér fyrir
að vera lestrar- og námshestur.
Allt dró þetta kjarkinn úr fjöl-
skyldunni við búskapinn.
Sandbyljirnir voru líka miklu
verri eftir Kötlugosið en áður.
Halldór, sem lengi hafði verið
veill til heilsu, seldi jörðina
eftir 35 ára búskap. Hann flutti
að Skógum til vinafólks síns,
þar sem Sigríður dóttir hans
var.
Guðbjörg fór með þrjú syst-
kini sín að Blikastöðum í Mos-
fellssveit, og unnu þau þar og
í Reykjavík, eftir því sem
heilsan leyfði. Sigmundur varð
eftir lausamaður í sveitinni, en
flutti síðar til fjölskyldunnar í
Reykjavík. Eftir eitt ár, það
eftirminnilega ár 1940, var
Guðbjörg búin að ná sér í
leiguíbúð í Reykjavík og hafði
þar með haslað sér og sínu
fólki völl í höfuðstað landsins,
sem hafði margt gott upp á að
bjóða, sem ekki var að hafa úti
á landi, svo sem læknisþjón-
ustu, og það sem dró urmul af
fólki að, hina miklu vinnu,
sem skapaðist við komu setu-
liðsins. Þrengslin og húsnæðis-
eklan voru gífurleg hjá að-
komufólki. Guðbjörg lét því
strax innrita sig í byggingarfé-
lag og beið í góðri von. En það
voru margir sem biðu og menn
misjafnlega duglegir að ota
sínum tota. Þar kom, að hina
miklu þolinmæði Hraungerðis-
fjölskyldunnar þraut. Guð-
björg fór til ráðamenna, rak
hnefann í borðið og heimtaði
íbúðina og minnti þá á, að hún
hefði alltaf borgað upp á dag
allt, sem um hefði verið samið,
og í hvað mörg ár. Systkini
hennar og fleiri studdu mál
hennar. Um haustið 1957 flutti
hún loks í eigin íbúð með sitt
fólk, eftir lygilega langan bið-
tíma. Þá kom í ljós að Guð-
björg hafði smám saman keypt
ýmsa fagra og nytsama hluti og
haft þá í góðum geymslum,
t.d. útskorið sófasett, sérlega
fallegar ljósakrónur, glugga-
tjöld, gólfteppi o.s.frv.
Nú byrjaði nýtt líf fyrir Guð-
björgu. Þegar hún losnaði úr
húsnæðiskreppunni, kom bet-
ur í Ijós hve hún var mikill
fegurðardýrkandi og hve hún
þráði að safna fallegum
hlutum. Hún talaði aldrei mik-
ið um veikindi sín og líkast til
hefur hún náð sér furðanlega
hvað vinnuþrek snerti, því að
hún vann alltaf mikið úti með
heimilinu til sjötíu ára aldurs
og tók um tíma tvö verslunar-
hús til ræstingar í næturvinnu.
Rannveig systir hennar gekk í
næturvinnu með henni, þó að
hún ynni alltaf fullan vinnudag
og geri enn.
Halldór faðir þeirra lifði
góðu lífi hjá börnum sínum,
var alltaf eins og hann væri að
fara til kirkju, svo hreinn og
snyrtilegur og unglegur með
svart þykkt hár. Var aðdáan-
legt, hvað Guðbjörg ásamt
hinum systkinunum, sem búa
saman, hugsuðu vel um hann
síðustu árin. Þótti Guðbjörgu
það mjög miður ef systkinin,
sem búa búum sínum annars
staðar, gátu ekki komið og
verið með þeim á afmæli pabba
þeirra og um hátíðir. Henni
var mjög annt um að taka vel
á móti gestum, hreinlæti og
reglusemi til fyrirmyndar, eng-
inn kveikti í sígarettu hvað þá
meira. Með árunum smá juk-
ust þægindin, heimilisbíll og
ferðalög heim á æskustöðvarn-
ar og upp í Borgarfjörð til
Sigríðar systur þeirra. Eins og
fyrr segir, kunni Guðbjörg
ekki að skera neitt við neglur
sér, en það er þó víst, að hún
eyddi ekki í skart á sjálfa sig,
hún var alltaf í vetrarfötunum
árið um kring, til að klæða af
sér kuldatilfinningu, sem hún
þjáðist alltaf af, eftir að hún
fékk heilabólguna. Eftir það
sá enginn mjóa mittið eða fína
vöxtinn hennar Böggu frá
Hraungerði, hún varð að
klæða sig svo mikið til að jaola
við.
Eins og fyrr segir, hætti
Guðbjörg að vinna úti þegar
hún varð sjötug, en ekki var
hún ánægð með að setjast í
helgan stein. Hún hafði oft
minnst á, hvað sér finndist
íbúðin uppi á loftinu, fyrir
ofan sína íbúð, falleg, já, hvað
hún væri falleg, hvað það
mundi vera gaman að geta
bætt henni við sig. Svo losnaði
íbúðin fallega og var til sölu.
Þá vantaði bara eitt, en það
voru peningar til að kaupa
fyrir, þeir voru hvorki í bönk-
um eða annars staðar og engin
fasteign til að veðsetja, nema
íbúðin, sem þau bjuggu nú
fimm í. Nú gerðust góð ráð
dýr. Þannig stóð á, að frændi
hennar var langt kominn í
langskólanámi og vantaði
íbúð. Ungi maðurinn keypti
sér vasatölvu og reiknaði dag
og nótt, eins og Guðbjörg
komst að orði, alltaf jafn gam-
ansöm. Útkoman varð:
„Möguleiki, ef ég fæ góða
vinnu,“ og hún fékkst.
Nú var hafist handa að
skrapa saman lán í fyrstu út-
borgun. Allt heimilisfólkið
lagði sig fram og Guðbjörg
gekk fram fyrir skjöldu og
talaði, eins og áður, við fólk,
sem gat lánað, og bankastjóra,
en þeir voru ekki alltaf upp-
veðraðir, t.d. benti einn þeirra
henni á að hún hefði ekki
ávaxtað peningana sína í þess-
um banka. Guðbjörg svaraði
um hæl: „Já það er náttúrlega
ósköp barnalegt að vera að
geyma þetta heima.“ Það var
oft hægt að brosa, þegar syst-
urnar sögðu frá samtölum
Guðbjargar og lánadrottn-
anna. Hún vár orðin svo slæm
yfir höfðinu, að einhver fór
með henni og leiddi hana ef
hún fór ekki í bíl, en alltaf var
hún jafn fylgin sér, sniðug og
fljót að svara fyrir sig. Mikið
var haft fyrir að tína saman
smálán sitt á hverjum stað, en
margt smátt gerir eitt stórt. Jú,
það hafðist, og það sem meira
var, hvert einasta lán var borg-
að skilvíslega á þeim degi, sem
um var samið og auðvitað
afborganir af þeim stærri. Það
þarf enginn að reyna að leika
slíkt eftir, nema sá, sem er
þekktur fyrir að vera fulltrúi
hins gamla, góða stolts, sem er
eitt hið dýrmætasta í menningu
okkar, það, að láta orð sín
standa eins og stafi á bók og
skulda ekki neinum neitt.
Þetta gekk allt svo fljótt, að
það líktist kraftaverki, að
minnsta kosti ef hin fyrri íbúð-
arkaup eru höfð í huga, en það
er mikill munur á því, að
ganga ein aðkomustúlka um
ókunnar götur, sjálfsagt oft
lasin og lúin, eða að vera orðin
ýmsum hnútum kunn í borg-
inni, hafa samfylgd, bíl, og
það sem mestu máli skipti,
hámenntaðan Reykvíking til
skrafs og ráðagerða og til allra
útreikninga.
Enn einu sinni hafði hún
staðið í fylkingarbrjósti, þegar
á reyndi og sigrað með heiðri
og sóma. Systkini hennar
halda, að hún hafi ofreynt sig
við þetta stóra átak, en það
þarf ekki til. Stuttu síðar varð
hún fyrir því slysi að detta og
meiða sig mikið á fæti, slík
meiðsli reynast mörgum þung
í skauti, þó að ekki sjáist brot
á myndum. Eftir það var eins
og hún þyldi mjög lítið, ekki
einu sinni að ganga stigann
upp í fallegu íbúðina.
Eg get ekki fengið mig til að
skrifa nein kveðjuorð til Guð-
bjargarHalldórsdóttur. Efhún
kemur ekki til okkar, þá förum
við til hennar.
Guðrún Brynjúlfsdóttir
Rvík 13. mars 1985
Þannig voru viðhengi
merkjanna fram til 1979, er
arkastærð var breytt. Þá
minnkuðu arkirnar um
helming. Nú voru 25 merki í
örk og þá aðeins fimm með
viðhengi í neðstu röð og
hefst það með Jóns Sigurðs-
sonar merkinu, 1979. Þá er
lýsing viðhengjanna slík: 1)
Raðnúmer arkar. 2) Aðeins
munstur. 3) TD númer útgáf-
unnar, ásamt litarstillingu.
4) Aðeins munstur. 5) Prent-
unardagsetning og láréttar
línur.
Enn breytist þetta með
nýrri merkjastærð er útgáfa
dýramerkjanna hefst 24. jan.
1980. Enn eru aðeins fimm
merki í neðstu röð, en samt
eru tíu viðhengi að neðan-
verðu, tvö og tvö undir
hverju merki. Auk þess eru
nú heil viðhengi tökkuð á
öllum hliðum efst á örkinni
auk venjulegra jaðra. Því
hefir aðeins 10. hluti eða
10% merkjanna viðhengi að
neðanverðu og sama hlutfall
viðhengi að ofanverðu. Þá
ber þess að gæta að munstrið
á aðallit merkisins skiptist nú
á milli beggja viðhengjanna
að neðanverðu og viðhengis
og jaðars að ofanverðu. Að
öðru leyti er áprentun við-
hengjanna eftirfarandi: 1, 2
og 4 eru án áprentunar einnig
oft 3. Ef punktur er nptaður
til að stilla lit, þá er hann að
finna á viðhengi 3. Viðhengi
5 er annaðhvort án, með
einu eða tveim láréttum
strikum. Á þetta við um efri
röð viðhengjanna. Sé neðri
röðin skoðuð, þá hefir við-
hengi 6 raðrúmer arkarinnar.
7. og 9 viðhengið er án
sérstakrar áprentunar. 8.
viðhengið hefir „TD“ núm-
erið og 10. viðhengið prent-
undardagsetningu arkarinn-
ar.
Viðhengin ofan arkarinnar
eru öll eins.
Eftir að hafa þannig gert
grein fyrir sérkennum þess-
arar prentunar, hefi ég einnig
sett upp skrá yfir hverjir hafa
grafið merkin, „TD“ númer
útgáfanna og prentunardag-
setningar. Tekið skal fram
áð eitthvað kann að vanta á
þessa skrá. T.d. er ekki langt
síðan ný dagsetning fannst á
fyrsta merkinu, auk þess sem
furðuleg dagsetning hefir
fundist á 1982 prentun 50
aura merkjanna með mynd
músarindils, hvort sem þar
er um prentvillu að ræða eða
ekki. Eg væri þakklátur fyrir
viðbótarupplýsingar. í næsta
þætti verður svo skrá yfir alla
þekkta prentundardaga og
ártöl.
1985 Sigurður H. Þorsteinsson
Heimildir:
Eigið safn efnis.
Frímerkjamiðstöðin: Bréf, júní 1980.
Þormar, S. Bréf og samtöl, 1975-1983.
Þorsteinsson, S.H. íslenzk frímerki. ísa-
fold.
Östergaard, Folmer, Rapport no. 44,
Stockholm 1980. Bréf og samtöl.
1
■ Stök jaðarprent og innsigli
prentsmiðju.
■ Hvít viðhengi.
snvnyififiH í ipnn íjU LíU DUU
HOLTAKEX Lísukex
SSlSL nr dds Sykur 2 kg
Sanitas Pilsner
Sanitas Maltöl
<^>ÍVA FRIGG j (j Þvottaefni/i 2,3 kg
^ÞVOL FRIGG Þvottalögur 1/2|
snöfinrs Tómatsósa 525 gr
...vöruverð í lágmarki