Morgunblaðið - 14.12.2003, Blaðsíða 17

E
ngin sérgrein fjallar um sjúkdóma karla með hliðstæðum hætti og
sérgreinin kvensjúkdómar um konur. Báðar greinarnar eiga sér
nöfn á latínu: andrologia er fræðin um karla og gynekologia er
fræðin um konur. Umræðan um karlasjúkdóma sem sérgrein verð-
ur þó sífellt fyrirferðarmeiri innan heilbrigðisgeirans, eins og fram
kom á ráðstefnunni World Congress on Men’s Health, sem haldin var í Vínarborg í
október síðastliðnum og var sú þriðja sem haldin er um karlaheilsu. Fyrirhugað er að
halda þá fjórðu í Flórída í Bandaríkjunum á næsta ári. Sigurður Gunnarsson, heilsu-
gæslulæknir í Búðardal, sótti ráðstefnuna vegna mikils áhuga á heilsufari karla og
sjúkdómum, sem einkum gera vart við sig meðal þeirra. Þennan áhuga útskýrir hann
á eftirfarandi hátt:
„Kvensjúkdómalæknir þarf að kunna margt fyrir sér. Hann þarf að vera allgóður
skurðlæknir og geta unnið hratt við keisaraskurð. Hann þarf að kunna fyrir sér í lyf-
lækningum og vera vel að sér um hormóna. Hann þarf að vera góður geðlæknir og
sálfræðingur, bæði er varðar samlíf kynja og þá geðsjúkdóma sem geta tengst kven-
sjúkdómum og fæðingunni, frægasta og erfiðasta dæmið er fæðingarþunglyndi. Hjá
körlum dreifast þessir þættir á margar sérgreinar. Þvagfæraskurðlæknar koma mikið
við sögu. Sumir lyflæknar eru áhugasamir um andrologiu og einnig húðlæknar, sem
koma að greininni, þar eð kynsjúkdómar eru flokkaðar undir sömu sérgrein. Sumir
geðlæknar eru einnig mjög áhugasamir um vandamál karla. Jafnvel fyrrnefndir kven-
sjúkdómalæknar geta einnig sinnt körlum, einkum þeir sem eru sérfróðir um ófrjó-
semi. Heimilislæknirinn sameinar alla þessa þætti, þar sem hann reynir eins og hægt
er að vera vel að sér um vandamál beggja kynja og það er þannig sem ég kem að
þessu,“ sagði Sigurður.
Á heimsráðstefnunni í Vínarborg var fyrst rætt almennt um heilsufar í heiminum,
meðal annars í þróunarríkjunum og þá einkum í Afríku. „Þar hefur ástand að sumu
leyti versnað, einkum vegna eyðni,“ sagði Sigurður. „Fólk er illa upplýst og mikið
ójafnræði er milli kynja. Karlar stunda mikið kynlíf utan hjónabands og konur hafa
lítið um það að segja. Verjur eru ekki í tísku og lítið notaðar. Eyðnismit er mælt í tug-
um prósenta þar sem ástandið er verst. Í Evrópuríkjum eru vandamálin allt önnur, en
þar hafa orðið framfarir er varða hjarta- og æðasjúkdóma. Hár blóðþrýstingur og
blóðfita eru meðhöndluð. Tíðni maga- og ristilkrabba fer lækkandi og tíðni lungna-
krabba lækkar hjá körlum. Hjá konum hefur tíðni reykinga sums staðar heldur vaxið
og á Írlandi stefnir í jafna tíðni lungnakrabba eftir áratug. Lífslíkur kynja eru mis-
miklar og lifa konur í flestum löndum sex til sjö árum lengur en karlar. Þessi munur
var minni fyrir hálfri öld og verið getur að hann minnki aftur. Í Rússlandi er munur
kynja enn meiri vegna mikillar drykkju karla. Meðalævi karla þar í landi er aðeins um
57 ár.“
Blöðruhálskirtillinn
Blöðruhálskirtillinn er einungis í karlmönnum og þroskast í þeim um kynþroska-
aldur fyrir áhrif hormóna. Hann liggur neðan við botn þvagblöðrunnar og umlykur
blöðruhálsinn og efsta hluta þvagrásarinnar. Kirtillinn myndar mestan hluta sæðis-
vökvans sem hefur það hlutverk að flytja, næra og vernda sæðisfrumurnar. Á Íslandi
greinast ár hvert hátt á annað hundrað karlar með krabbamein í blöðruhálskirtli og
um 40 látast úr sjúkdómnum. Tveir af hverjum þremur eru komnir yfir sjötugt þegar
meinið greinist og sjúkdómurinn er mjög sjaldgæfur hjá karlmönnum undir fimm-
tugu. Í fræðsluriti Krabbameinsfélagsins, útgefnu árið 1998, kemur meðal annars
fram að fjöldi nýrra tilfella af blöðruhálskirtilskrabbameini, miðað við 100 þúsund
karla (nýgengi), hafi fjórfaldast frá árinu 1956, meðal annars vegna bættra greining-
araðferða, en dánartíðnin hefði rúmlega tvöfaldast á sama tíma.
Í tímaritinu The Sunday Times Magazine birtist fyrr á þessu ári athyglisverð grein
sem fjallar um þetta vandamál meðal breskra karlmanna. Þar er meðal annars rakin
saga manns, sem lifði heilbrigðu lífi og var fullur af lífsþrótti er hann fyrir tilviljun
greindist með hratt vaxandi krabbamein í blöðruhálskirtli. „Aðeins duttlungafull ör-
lög björguðu honum frá bráðum bana. Tíu þúsund manns ár hvert eru ekki svo
heppnir,“ segir meðal annars í inngangi greinarinnar. Þar segir ennfremur að 90% af
breskum karlmönnum hafi ekki hugmynd um hvað blöðruhálskirtill sé, hvað þá um
hlutverk hans í líffærastarfsemi karla. Og greinarhöfundur varpar fram þeirri spurn-
ingu hvernig á því standi að of margir greinist of seint, þrátt fyrir að blöðruhálskrabbi
sé algengasta krabbamein breskra karla.
Á heimsráðstefnunni um karlaheilsu voru að vonum miklar umræður um krabba-
mein í blöðruhálskirtli enda hefur tilfellum fjölgað hin seinni ár, meðal annars vegna
þess að meðalaldur hefur lengst, en margir karlmenn geta fengið sjúkdóminn á efri
árum, einkum eftir áttrætt.
„Sjúkdómurinn finnst til dæmis oftar en ekki við krufningu aldraðra karla, sem
hafa dáið af öðrum orsökum,“ sagði Sigurður, en á ráðstefnunni kom fram að tíðni
sjúkdómsins væri mismikil innan Evrópu. „Talið er að mikið kjötát sé óheppilegt
hvað varðar hættu á krabba í blöðruhálskirtli, en fiskneysla og neysla á ýmsu græn-
meti geti haft verndandi áhrif,“ sagði Sigurður ennfremur og benti á að sums staðar
KARLLÆGIR
KRANKLEIKAR
Slæm heilsa passar ekki við karlmennskuímyndina.
knisfræðinnar, enn sem komið er að minnsta kosti.
Eftir Svein Guðjónsson
L
jó
sm
yn
di
r:
G
ol
li
14.12.2003 | 17