Morgunblaðið - 14.12.2003, Blaðsíða 23

14.12.2003 | 23
K rabbamein í blöðruhálskirtli er algengasta krabbamein karla á Íslandi.Sennilega greinast í dag um 160 karlmenn með blöðruhálskirtilskrabba-mein árlega. Ég geri ráð fyrir að þetta hafi verið um helmingi minna fyr-
ir 20 árum,“ sagði Guðmundur Vikar Einarsson, þvagfæraskurðlæknir á Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi og dósent við læknadeild Háskóla Íslands, en hann hefur
áratuga reynslu af læknisaðgerðum vegna krabbameins í blöðruhálskirtli.
„Ýmsar ástæður eru fyrir aukningu á
greiningu á blöðruhálskirtilskrabba-
meini,“ sagði Guðmundur Vikar enn-
fremur, aðspurður um tíðni krabbameins
í blöðruhálskirtli og samanburð frá fyrri
árum. „Það getur verið að aukningin sé
raunveruleg vegna breyttra lífshátta, til
dæmis mataræðis og fleira. Hin ástæðan
er einnig mjög mikilvæg, en nýjar aðferð-
ir við að greina krabbameinið í blöðru-
hálskirtli hafa komið fram og þá er sér-
staklega bent á sérhæft blöðruháls-
kirtilsmótefni (PSA) sem mælist í blóði.
Karlmenn hafa leitast við í auknum mæli
að láta skoða sig án þess að hafa nokkur
einkenni. Einnig hefur verið sýnt fram á
meiri tíðni þess í ákveðnum ættum.
Krabbamein í blöðruhálskirtli er tvisvar
til þrisvar sinnum algengara en lungna-
krabbamein, sem kemur næst á eftir, í
tíðni krabbameina hjá körlum.“
Hvernig lýsir sjúkdómurinn sér og hver
eru helstu einkenni á forstigi?
„Sjúkdómurinn á forstigi lýsir sér
sjaldan í einkennum. Hann greinist yf-
irleitt við rútínuskoðanir og sérstaklega
ef leitað er eftir því. Ef sjúkdómurinn
hefur gengið aðeins lengra geta verið ein-
kenni frá neðri þvagvegum, með tíðari
þvaglátum og jafnvel þvagtregðu og einnig getur verið blóð í þvagi. Ef sjúkdóm-
urinn hefur náð út fyrir blöðruhálskirtilinn geta komið almenn einkenni, svo sem
slappleiki, eða jafnvel verkir meinvarpa sem einkum eru í beinum.“
Hverjar eru helstu orsakir þess að menn fá krabbamein í blöðruhálskirtil?
„Orsök fyrir því að karlmenn fá svo oft krabbamein í blöðruhálskirtil er ekki
þekkt. Krabbameinið byrjar fyrst og fremst um og eftir fimmtugt, þannig að líkur á
að krabbamein myndist eykst með aldri. Mjög margir karlmenn deyja úr öðrum
sjúkdómum en eru með leynt krabbamein í blöðruhálskirtlinum sem gefur þeim
engin einkenni á fullorðinsárum. Menn hafa velt fyrir sér ýmsum umhverfisáhrif-
um, svo sem mataræði, og bent á að fitusprengt kjöt geti verið orsakavaldur og
þannig ráðlagt minna kjötát. Einnig hafa menn velt fyrir sér að E-vitamín gæti
dregið úr myndun þessa krabbameins og fleiri efni. Margt annað hefur verið spáð í
en engar ákveðnar niðurstöður fengist. Sennilegt er að fisk- og grænmetisneysla sé
af hinu góða. Einnig hefur verið bent á að tómatar séu góðir fyrir blöðruhálskirt-
ilinn. Ákveðinn hluti krabbameinsins virðist ganga í erfðir og þess ber að geta að
viðamiklar rannsóknir eru í gangi á Íslandi þar sem búið er að skoða ættartengsl og
er verið að skoða litningagalla.“
Hvaða meðferðarúrræði eru fyrir hendi?
„Meðferðin fer eftir á hvaða stigi sjúkdómurinn finnst. Þegar sjúkdómurinn
finnst á frumstigi, eða hann er staðbundinn við blöðruhálskirtilinn og ekki vaxinn
út fyrir hýði hans, er leitast við að ná fullkominni lækningu. Sú meðferð er tvenns
konar, annars vegar er gert algjört brottnám á blöðruhálskirtlinum með skurð-
aðgerð og hins vegar er geislameðferð beitt á blöðruhálskirtilinn. Báðar þessar
meðferðir hafa sína kosti og galla með ákveðnum aukaverkunum, svo sem þvag-
leka og stinningarvandamálum. Í sumum tilvikum getur verið í lagi að bíða og sjá
til, en það fer eftir eðli krabbameinsins og aldri sjúklings. Ef sjúkdómurinn hefur
breiðst út fyrir hýði kirtilsins beitum við oft svokallaðri hormónameðferð og reyn-
um að bæla áhrif karlkynshormónsins testósteróns. Það gefur ágætan árangur til að
minnka einkenni sjúkdómsins.“ svg@mbl.is
UM 160 KARLMENN
GREINAST ÁRLEGA
Krabbamein í blöðruhálskirtli
fyrir sjúklinga né aðstandendur þeirra. Nú hefur sem betur fer verið reynt að
ráða nokkra bót á því,“ sagði Skúli og á hér við Stuðningshóp um krabbamein
í blöðruhálskirtli, sem starfað hefur á vegum Krabbameinsfélags Reykjavíkur
undanfarin þrjú ár.
„Upphafið að þessum samtökum má rekja til þess að tveir ágætir menn,
þeir Garðar Steinarsson, fyrrverandi flugstjóri, og Guðjón E. Jónsson, fyrr-
verandi kennari og núverandi versl-
unarmaður, sem fyrir tilviljun lágu
saman á sjúkrahúsi í janúar árið
2000, eftir skurðaðgerð vegna
krabbameins í blöðruhálskirtli, fóru
að tala saman og íhuga þessi mál. Í
framhaldi af því komu nokkrir fleiri,
sem líkt var ástatt með, til liðs við
þá. Fljótlega eftir það kom þetta inn
á borð til Krabbameinsfélags
Reykjavíkur og stuðningshópurinn
varð til undir verndarvæng Krabba-
meinsfélagsins og Guðlaug Guð-
jónsdóttir, framkvæmdastjóri þar,
hefur haldið utan um þessa starf-
semi af miklum dugnaði. Reglulegir
fundir stuðningshópsins eru haldnir
í húsnæði Krabbameinsfélagsins við
Skógarhlíð fyrsta miðvikudag í
hverjum mánuði og þeir eru öllum
opnir.“
Skúli sagði að hópurinn væri
nefndur Góðir hálsar, og hann sam-
anstendur af mönnum sem gengið
hafa í gegnum þá reynslu að greinast
með krabbamein í blöðruhálskirtli.
„Þessi hópur hefur unnið með
frábæru fólki, sem eru þvagfæra-
skurðlæknar, krabbameinslæknar og
hjúkrunarfræðingar sem koma að þessum sjúkdómi okkar, en þessir sérfræð-
ingar hafa flutt fyrirlestra á fundunum um ýmislegt er varðar sjúkdóminn.
Það eru allir velkomnir á þessa fundi, aðstandendur og vandamenn ekki síður
en sjúklingarnir. Fundirnir eru fróðlegir og uppbyggilegir, ekki síst fyrir þá
sem eru nýgreindir eða eru að ganga í gegnum meðferð. Nokkrir í þessum
stuðningshópi gefa sig út til þess að aðstoða og fræða menn sem greinst hafa
með krabbamein í blöðruhálskirtli og má hringja í þá hvenær sem er og þeir
koma jafnvel til þeirra sem þess óska. Krabbameinsfélagið hefur líka komið
upp vefsíðu fyrir þetta efni og er slóðin www.krabb.is/kirtill,“ sagði Skúli og
bætti því við að brýnasta verkefnið nú væri að koma á fót forvarnarkerfi fyrir
menn á miðjum aldri hvað varðar krabbamein í blöðruhálskirtli.
„Í fyrra var mikið rætt um að setja upp kerfi til að greina ristilkrabbamein
á frumstigi og það er mjög brýnt. Þegar tölfræðin er skoðuð kemur í ljós að
ristilkrabbamein er nokkuð algengt, um 26 af 100 þúsund íslenskum karl-
mönnum sem greinast með það á ári hverju. En hlutfall þeirra sem greinast
með blöðruhálskirtilskrabbamein er mun hærra eða 78 af hverjum 100 þús-
und. Það er því knýjandi nauðsyn að sérfræðingar leggi höfuðið í bleyti varð-
andi það hvernig hægt er að þróa og koma á fyrirbyggjandi kerfi til að greina
blöðruhálskirtilskrabbamein á frumstigi.
Á þessum þremur árum sem stuðningshópurinn okkar hefur starfað höfum
við kynnst mörgum sem hafa greinst seint, sumir því miður of seint og það
eru margir horfnir úr þeim hópi. Ég var einn af þeim heppnu sem greinast í
tæka tíð og komst strax í aðgerð. Ég geng ennþá á fjöll og gekk á Hvanna-
dalshnúk tæpum tveimur árum eftir að ég var skorinn. Ég var frá upphafi
sannfærður um að ég myndi vinna mig út úr þessu, það hvarflaði ekki að mér
að þetta myndi leggja mig að velli. Jákvætt hugarfar og trúin á að geta sigrast
á þessu hefur mikið að segja,“ segir Skúli Jón Sigurðarson sem kveðst von-
góður um að í náinni framtíð verði komið á fót fyrirbyggjandi eftirlitskerfi
hvað varðar krabbamein í blöðruhálskirtli.
Guðmundur Vikar Einarsson, þvagfæraskurðlæknir og dósent við læknadeild Háskóla Íslands.