Morgunblaðið - 22.07.2004, Blaðsíða 24

MINNINGAR
24 FIMMTUDAGUR 22. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
V
opnaframleiðendur
leynast víða. Einna
söluhæstu framleið-
endur vopna heims
hanna drápstól
handa börnum, sem spila tölvu-
leiki. Nýlega settu þessir vopna-
framleiðendur nýjan tölvuleik á
markaðinn sem nú breiðist út um
unglingaheiminn. Hann nefnist
Vígvöllurinn í Víetnam eða
Battlefield Vietnam og kemur í
kjölfar afar vinsæls leiks sem
nefnist Battlefield 1942. Á heima-
síðu framleiðandans, EA GA-
MES’, er leikurinn kynntur: „Þið
óskuðuð eftir frekara stríði og
með Vígvelli Víetnams færum við
ykkur það.“ (www.eagames.com/
official/battlefield/vietnam/us/).
Leikmenn eru
hvattir til að
fara í stríð
þar sem boðið
er upp á meiri
nánd en áður
hefur þekkst í
stríðsleikjum, meiri skotgetu,
fleiri vopn, tæki og erfiðari bar-
daga við óvininn á skriðdrekum,
þyrlum og orrustuvélum. „Grípið
M-16 rifil, gerið Napalm-
sprengju tilbúna, og búið ykkur
undir grimman bardaga í Víet-
nam-stríðinu,“ skrifa (vopna)
framleiðendur í lofi sínu á nýj-
ustu afurðina sína.
Ungmenni eru m.ö.o. þjálfuð
til að beita tölvuvopnum og til að
berjast með því að setja sig í
spor stríðsmanna í blóðugu stríði,
sennilega án samþykkis uppal-
enda. Aðgangur þeirra að vopn-
unum er greiður, því sítenging
heimilanna er víðtæk.
Í nýrri skýrslu Eurydice um
tölvueign og -notkun barna og
unglinga í Evrópu kemur fram
að strax árið 2000 höfðu 95%
fimmtán ára íslenskra unglinga
aðgang að Netinu heima hjá sér.
(Morgunblaðið 20.06.04). En gera
má ráð fyrir því að sá hópur spili
oft tölvuleiki. Önnur rannsókn
sýnir að foreldrar íslenskra
barna þekkja mun minna til
tölvuleikja sem börn þeirra spila
á Netinu en foreldrar barna á
öðrum Norðurlöndum. 77% ís-
lenskra stráka spila tölvuleiki
þegar þeir eru á Netinu en 61%
stelpna notar Netið mest til að
senda og taka á móti tölvupósti.
61% strákanna vill helst spila
hasarleiki. Þetta var niðurstaða
SAFT rannsóknar um örugga
netnotkun barna, sem stutt er af
Saft Internet Action Plan- áætl-
un Evrópusambandsins (Morg-
unblaðið 20.12.03). Þar kemur
einnig fram að 67% íslenskra
barna segi að foreldrar þeirra
fylgist ekki með netnotkun
þeirra.
Vígvöllurinn í Víetnam er einn
af þeim leikjum sem spilaðir eru
á Netinu af íslenskum ungling-
um, sennilega án vitneskju for-
eldra. Í unglingaherbergjunum
eru oftast öflugar tölvur og sí-
tenging og fæstir foreldrar vita
hvað þar fer fram, og þeir þekkja
ekki hlutdeild rafrænna (vopna)
framleiðenda á borð við
Electronics Arts – sem gerir
hörmungar almennings að gróða-
lind sinni.
Þjáning og dauði eru kjarni
stríða, en þeim hluta er oftast
haldið frá almenningi: Hann fær
ekki að sjá eigin hermenn látna
eða komast í návígi við þær þján-
ingar og örvinglan sem þeir og
óbreyttir borgarar þurfa að líða.
Engin bók, engin kvikmynd eða
frásögn getur veitt raunverulega
innsýn í þjáninguna. 58 þúsund
bandarískir hermenn létu lífið í
Víetnam og týndust eða tvöfalt
fleiri en létust í Kóreustríðinu.
Talið er að tæplega 225 þúsund
Suður-Víetnamar hafi beðið bana
í stríðinu og ein milljón Norður-
Víetnama. Tæplega 10 prósent
þjóðarinnar (1973) eða fjórar
milljónir særðust eða létust sök-
um átakanna, flestir í Norður-
Víetnam af völdum sprengju-
regns Bandaríkjahers. Heil kyn-
slóð ungra manna var þurrkuð
út. Víetnam var ein af mar-
tröðum kalda stríðsins, því það
voru Sovétríkin og Kína sem sáu
Norður-Víetnömum fyrir vopnum
og Bandaríkjamenn Suður-
Víetnömum (m.ö.o. karlar í
jakkafötum öruggir handan skrif-
borða). Suður-Víetnam féll að
lokum í hendur Norður-Víetnam
30. apríl 1975; í Saigon sem jafn-
skjótt fékk heitið Ho Chi Minh.
Síðustu Bandaríkjamennirnir yf-
irgáfu landið í þyrlum af þaki
bandaríska sendiráðsins örfáum
stundum fyrir uppgjöf. Einnig
yfirgáfu 135 þúsund Víetnamar
landið og á næstu fimm árum
flúðu 545 þúsund landið. (Tímarit
Morgunblaðsins, 04.07.04).
Nú hefur friður ríkt í áratug í
Víetnam, en þjóð og land hefur
ekki jafnað sig. Líf er ekki aft-
urkræft, fjölskyldur og kynslóðir
hafa liðið þjáningar og sár sem
geta gróið, þurfa til þess áratugi.
Foreldrar sem hafa ábyrgð-
artilfinningu og orku til að
sporna gegn áróðri og innræt-
ingu (vopna)sölumanna, ættu að
setja mörkin við tölvuleiki eins
og Vígvöll Víetnam. Leikurinn
birtir stríð sem leik, spennu og
baráttu milli góðs og ills. Hann
elur á hefndartilfinningu, og að
gjalda illt með illu. Hann spornar
gegn friðsemd og ábyrgð-
artilfinningu gagnvart náung-
anum. Hann elur á kynþátta-
fordómum og þeirri hugmynd að
stríð séu lausn á vandamáli.
Hann dregur úr virðingu fyrir
mannslífum og skapar rang-
hugmyndir um mannlífið.
Ábyrgir uppalendur ættu að
prófa leiki eins og Battlefield
Vietnam og kanna hvort þeim líki
við hann og hvort þeir telji hann
skaðlausan fyrir blessuð börnin.
Árið 2002 var öðrum tölvuleik
lýst svo í The New York Times:
„Grand Theft Auto: Vice City er
leikur, þar sem öll landamæri
siðmenntaðrar hegðunar hafa
verið útmáð. Það má skjóta
hvern sem maður vill, þar á með-
al löggur. Menn fá að berja kon-
ur til dauða með hafnaboltakylf-
um. Það er hægt að hafa mök við
vændiskonur og drepa þær svo
(og fá peningana til baka).“
Battlefield Vietnam er af sama
toga, hann fer út fyrir öll mörk
velsæmis og siðferðis. Níðst er á
minningu um þjáningu og dauða
saklausra.
Ég segi: Nei.
Endimörk
tölvuleikja
(Vopna)framleiðendur teygja sig inn í
unglingaherbergin með markaðssetn-
ingu tölvuleikja á borð við Vígvöllur
Víetnams eða Battlefield Vietnam.
Börnin vaka en foreldrar sofa vært.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
Ég sit hér við
kertaljós og dreypi á
portvíni og hugsa til
tengdamóður minnar
til 33 ára en hún lést
á Landspítalanum í nótt, hinn 7.
júlí. Hugurinn hvarflar til baka,
ótal svipmyndir renna fram á tjald
endurminninganna.
Við kölluðum hana ömmu Helgu,
og eftir að hún varð langamma
kölluðum við hana stundum í gríni
„amma langa“ þar sem hún var
ekki há í loftinu, heldur lágvaxin
og einstaklega nett. Helga fæddist
í Vestmannaeyjum og ólst þar upp,
þar átti hún alla tíð sterkar rætur
og hugurinn hvarflaði oft til
bernskustöðvanna. Þegar Helga
var unglingur bjó hún um tíma á
Siglufirði, þar sem hún gekk í
gagnfræðaskóla. Á Siglufirði
kynntist hún manni sínum, Árna,
þau stofnuðu heimili í Reykjavík
en fluttust skömmu síðar til Siglu-
fjarðar þar sem Árni var með síld-
arplan. Þau eignuðust synina Vig-
fús og Hjálmar. Þegar síldin hvarf
tók fjölskyldan sig upp og flutti
aftur á mölina.
Eftir að Helga og Árni settust
að í Reykjavík vann Helga aðal-
lega við skrifstofustörf, og yfir 20
ár starfaði hún á Skrifstofu Rík-
isspítalanna, fyrst sem launa-
fulltrúi og frá 1979 sem aðalfé-
hirðir, allt þar til hún hætti
störfum vegna aldurs. Meðan
Helga starfaði þar lagði hún einnig
sitt af mörkum fyrir starfsmanna-
ráð LSP. Áttu Ríkisspítalar alla tíð
stórt pláss í lífi hennar. Skömmu
áður en Helga lét af störfum var
hún heiðruð fyrir vel unnin störf,
léttleiki hennar, vandvirkni og
vinnusemi var sérstaklega tiltekin.
Fjöldi þeirra samstarfsmanna sem
kom til að kveðja Helgu þegar hún
lét af störfum, bar vott um hversu
vel hún var liðin á vinnustað sín-
um.
Amma Helga naut þess að vera
með börnum og þau elskuðu að
vera hjá henni. Þegar við Fúsi fór-
HELGA ÁGÚSTA
HJÁLMARSDÓTTIR
✝ Helga ÁgústaHjálmarsdóttir
fæddist í Vestmanna-
eyjum 2. júlí 1927.
Hún lést á Landspít-
alanum við Hring-
braut 7. júlí síðastlið-
inn og fór útför
hennar fram frá
Grafarvogskirkju
19. júlí.
um í frí fannst henni
ekki annað koma til
greina en að taka við
börnum okkar og
heimili. Hún flutti inn
til okkar, sama hvort
það var í Heiðargerð-
inu eða í Hrísey, alltaf
var hún reiðubúin að
eyða sínum fríum til
að vera hjá barna-
börnunum, og þau
nutu þess að dvelja
undir verndarvæng
ömmu sinnar, sem
hafði tíma til að
spjalla og spila. Ekki
sakaði það heldur að Helga var
mikill sælkeri og hafði alltaf
nammi í töskunni sinni, sem unga
fólkið naut góðs af. Systkinabörnin
mín, sem búa erlendis, kölluðu
hana alltaf ömmu Helgu og tók
hún þeim eins og sínum barna-
börnum. Glaðlega brosið hennar
verður börnunum minnisstætt og
það gleður okkur sem eftir erum
að nokkrir afkomendur hennar
hafa erft þetta fallega bros. Þegar
ég heimsótti Helgu á Landspít-
alann, þar sem hún dvaldi síðustu
vikurnar, var ávallt það fyrsta sem
hún sagði; ,,segðu mér eitthvað frá
krökkunum“, því hún vildi fylgjast
með því hvað þau höfðu fyrir
stafni, hvert og eitt. Því verður
seint á móti mælt að fátt ef nokkuð
skipti hana meira máli en velferð
þeirra.
En Helga fylgdist með fleiru en
barnabörnunum, ég sagði oft í
gríni við hana að hún væri frétta-
sjúk, hún las öll blöð og fylgdist
með öllum fréttum og hún gat æst
sig þessi ósköp yfir pólitík ef sá
gállinn var á henni, oft fannst mér
ótrúlegt að sjá hversu mikið skap
rúmaðist í þessum fínlega líkama.
Helga hafði líka gaman af búða-
rápi, þær voru ófáar verslunarferð-
irnar sem við fórum í, bæði hér
heima og erlendis, hún þreyttist
aldrei á því að þræða verslanir, að-
allega til að kaupa á barnabörnin
og fjölskylduna. Stundum keypti
hún föt á sig, einkum þó ef hún
fann eitthvað í bláum litum, en
blátt var uppáhaldsliturinn hennar.
Þegar Helga var ung langaði
hana til að læra hjúkrun, það
gladdi hana því sérstaklega þegar
ég lauk hjúkrunar- og ljósmæðra-
námi. Ég dreg ekki í efa að Helga
hefði getað orðið fyrirmyndar
hjúkrunarfræðingur, en hún sýndi
það líka að hún var lagin í hönd-
unum og fór létt með að sauma eða
prjóna föt á barnabörnin sín. Og
henni var fleira til lista lagt, eitt
minnnisstæðasta veisluborð sem
ég hef sest að var dekkað af
tengdamömmu, það var í ferð fjöl-
skyldunnar um Sprengisand fyrir
nokkrum árum. En þar töfraði hún
fram veisluborð á stórum steini,
kræsingar eins og rækjusalat,
kjúklingur og soðbrauðið hennar
góða, með laxi, rann ljúflega niður
í þessum dýrðlega veislusal.
Í mörg ár voru Helga og Árni-
með sælureit rétt fyrir utan borg-
ina, þar dvöldu þau langtímum
saman við gróðursetningar. Þau
ræktuðu trjágróður og grænmeti í
gróðurhúsinu sem við fengum ald-
eilis að njóta afrakstursins af,
gómsætar gulrætur, radísur og
salat. Helga átti stóra fjölskyldu í
kringum sig, systurnar Lillu, Ásu,
Önnu Fríðu og Hlibbu mágkonu,
en Eiríkur, bróðir Helgu, lést árið
1971. Þetta er mjög samheldin fjöl-
skylda og ört stækkandi. Þau voru
dugleg við að koma saman, halda
þorrablót og ferðast saman út á
land en í þessum hópi lék Helga á
als oddi. Helga hafði mikla ánægju
af að ferðast og hefði mátt gera
meira af því. Eitt árið skellti hún
sér m.a. ein til Þorbjargar, son-
ardóttur sinnar, þegar hún bjó í
Seattle í Bandaríkjunum og naut
Kalli Óli þess að fá „ömmu löngu“
til sín. Hún fór einnig í utanlands-
ferðir með vinkonum sínum. Helgu
fannst líka yndislegt að ferðast
innanlands, m.a hafði hún ánægju
af því að vera í Hrísey, bæði með
okkur fjölskyldunni og einnig án
hennar. Síðasta ferðalagið sem
Helga fór í var síðastliðið sumar,
en þá fór hún með kvenfélaginu
Heimaey á bernskuslóðirnar i
Vestmannaeyjum.
Fyrir um 20 árum greindist
Helga með krabbamein og sýndi
þá hve dugleg hún var, hún kvart-
aði lítið, þó oft væru að koma upp
ýmis vandamál. Hún hafði góðan
lækni, Kjartan Magnússon, sem
hún gat alltaf leitað til og það
veitti henni ómetanlegt öryggi
hversu vel hún gat treyst honum.
Síðustu dagar Helgu hér voru okk-
ur öllum erfiðir en þó á ég mitt
síðasta fallega minningarbrot um
hana frá þeim tíma, þegar Atli,
barnabarn mitt og yngsti afkom-
andi hennar, lagðist uppi í sjúkra-
rúm langömmu sinnar og burstaði
hár hennar af ástúð og nærfærni
meðan hún lygndi aftur augunum
með sælusvip. Nú þegar elskulega
Helga hefur kvatt þennan heim vil
ég þakka henni einstaka vináttu og
tryggð, allt frá því er ég kom í fjöl-
skyldu hennar ung stelpa.
Ólöf Guðríður Björnsdóttir.
Er það ekki undarleg tilviljun að
í janúar sl. hringir Margrét frænka
mín í mig og tilkynnir mér að faðir
sinn hafi orðið bráðkvaddur úti í
Svíþjóð þá fyrr um daginn. Um
kvöldið fer ég ósjálfrátt að rifja
upp kynni mín af Ísak. Strax morg-
unin eftir berst mér póstur og í
honum er geisladiskur með kveðju
frá honum. Þegar vinir og frænd-
systkin fóru að ræða saman kom í
ljós að hann hafði sent mörgum
þannig kveðju til styrktar Barna-
spítala Hringsins. Þannig var hann
frændi minn, hugsaði um aðra,
hvernig get ég orðið að liði, hvern-
ÍSAK ELÍAS
JÓNSSON
✝ Ísak Elías Jóns-son fæddist á Ísa-
firði 6. október 1931.
Hann lést á heimili
sínu í Svíþjóð 15. jan-
úar síðastliðinn.
Kveðjuathöfn var
um Ísak Elías í
Hveragerðiskirkju
miðvikudaginn 4.
febrúar. Ísak Elías
verður jarðsunginn
frá Ísafjarðarkirkju í
dag og hefst athöfn-
in klukkan 14.
ig get ég hjálpað?
Ég fór snemma að
vinna hjá honum í
verslun sem hann rak
hér á Ísafirði í kring-
um 1960, þá unglings-
stelpa, og seinna
hugsaði ég um hve
mikil ábyrgð mér var
falin, þarna voru seld
heimilistæki, bygg-
ingavörur og síðar
ljósmyndavörur, hann
var stundum ansi
strangur en allt bless-
aðist þetta, þetta varð
til þess að ég hef
mestan hluta ævi minnar unnið í
verslun.
Á þessum árum eignuðust þau
hjón Pálína og hann sín fyrstu
börn, Atla og Margréti, en eftir að
þau fluttust í Hveragerði eignast
þau Guðnýju. Leiðir hans og Pálínu
skiljast og hann flytur til Svíþjóð-
ar, þar kennir hann á hljóðfæri í
nokkur ár, en aldrei var myndavél-
in langt undan og í gegnum tíðina
hefur hann tekið ótal myndir sér til
gamans. Þau hafa verið mörg
ólaunuð störfin sem hann hefur
unnið fyrir marga Íslendinga sem
búsettir hafa verið í Svíþjóð, og
einnig aðstoðaði hann marga vini
sína í fossunum. Þeim ber sérstak-
lega að þakka góða vináttu og
traust.
Fyrir nokkrum árum bauð hann
nemendum í mastersnámi í selló-
leik við Tónlistarskóla Ísafjarðar
undir stjórn Erlings Blöndals
Bengtsonar til kvöldverðar hér í
Tjöruhúsinu á Ísafirði til minning-
ar um móður sína, en hún og móðir
Erlings voru vinkonur héðan frá
Ísafirði og þeir jafnaldrar, hann
hafði frétt af þessum mikla við-
burði hér og vildi láta gott af sér
leiða og kjörið tækifæri þarna. Því
alltaf skipaði tónlistin mikinn sess
hjá honum.
Ég kom nokkrum sinnum til
hans til Borås og fannst mér alltaf
eftir hverja heimsókn hann vera
mjög einmana, en allt vildi hann
gera fyrir vini og fjölskyldu. Hann
hringdi að kvöldi 19. nóv. sl. til 95
ára móðursystur sinnar með árn-
aðaróskir og sagðist hitta hana
hressa í sumar. Þannig verður það,
hann er kominn heim og hin aldna
frænka og fjölskylda hans fylgja
honum síðasta spölinn, að hlið móð-
ur hans en þar mun hann hvíla.
Hafðu þökk fyrir allt, kæri
frændi.
Far þú í friði.
Kristjana Sigurðar.