Morgunblaðið - 02.10.2004, Side 51

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 2004 51
MENNING
Dönsk kvikmyndagerð hefurverið í miklum blóma síð-ustu árin, með velgengni
Dogma-mynda og leikstjóra á borð
við Lars Von Trier, Tomas Vinter-
berg, Lone Scherfig og Susanna
Blier, auk þess
sem vel hefur
gengið að selja
farsælt sjón-
varpsefni á
borð við Niko-
laj og Julie út fyrir landsteinana,
m.a. til Íslands.
  
Í gær hófust danskir bíódagar í
Regnboganum þar sem sýndar eru
ellefu nýjar og nýlegar myndir frá
Danmörku. Allt myndir sem vakið
hafa athygli heima og heiman, feng-
ið góða aðsókn í Danmörku og
margar hverjar unnið til alþjóð-
legra kvikmyndaverðlauna. Ber þar
hæst opnunarmyndin sem er frum-
sýning á myndinni Bræður eftir
Susanna Blier en myndir hennar,
Den eneste ene og Elsker dig for
evigt náði talsverðum vinsældum
hér á landi.
  
Í dag fer svo fram málþing á Kaffi
Reykjavík um gerð kvikmynda í
Danmörku og þá sérstaklega
Dogma-myndanna, þátt kvikmynda-
skólans, kvikmyndastofnunar og
samstarfsins í greininni.
Á málþinginu verður m.a. velt
upp nokkrum atriðum sem gefið
hafa góða raun í danskri kvik-
myndagerð, eins og hversu mikið er
lagt upp úr hópvinnunni í danskri
kvikmyndagerð, hvernig leikarar
eru t.a.m. virkjaðir í mótun frásagn-
arinnar. Þá hefur aðhald í kostnaði
og hversu fjármunum er vandlega
varið skilað góðum árangri. Friðrik
Þór Friðriksson og Sjón munu
stjórna umræðum sem fara munu
fram á ensku.
Danskir þátttakendur í málstof-
unni koma úr ólíkri átt en eiga allir
sameiginlegt að búa yfir mikilli
reynslu og þekkja danska kvik-
myndagerð í þaula. Henning Camre
hefur verið forstöðumaður dönsku
kvikmyndastofnunarinnar síðan
1998 og var áður skólastjóri danska
kvikmyndaskólans (Den danske
filmskole) sem og enska kvikmynda-
skólans (National Film School). Lars
Kjeldgaard er handritshöfundur,
leikstjóri og framleiðandi. Hann
hefur unnið mikið fyrir sjónvarp og
kvikmyndir, m.a. með Tómasi Gísla-
syni. Lars var aðalhöfundur hug-
mynda og handrita fyrir hinar vin-
sælu þáttaraðir Edderkoppen og
Forsvar en báðar voru sýndar hér í
sjónvarpi.
Mogens Rukov er prófessor við
danska kvikmyndaskólann og hefur
unnið með flestum af yngri kvik-
myndagerðarmönnum Danmerkur
sem handritshöfundur og ráðgjafi.
Hann var meðal annars handrits-
ráðgjafi að fyrstu mynd Lars von
Trier, Forbrydelsens element, og
hefur verið ráðgjafi við myndir eftir
Dag Kára og skrifaði handritið að
Festen ásamt leikstjóranum Tómas
Vinterberg.
Lone Scherfig kvikmyndaleik-
stjóri hefur leikstýrt þremur kvik-
myndum í fullri lengd og hlotið fjöl-
mörg verðlaun víðs vegar um heim.
Þekktasta mynd hennar, Italiensk
for begyndere, sem var fimmta
danska dogmamyndin, komst í
keppni Berlínarhátíðarinnar árið
2001. Nýjasta mynd hennar, Wilbur
Wants to Kill Himself, er nú sýnd
víða um heim og hefur vakið verð-
skuldaða athygli.
Kristian Levring lærði við danska
kvikmyndaskólann og var boðið að
vera með í dogmahópnum árið
1995. Hann tók fjórðu dogmamynd-
ina, The King is Alive, í Namibíu.
Vinca Wiedemann er listrænn
stjórnandi við nýjan framleiðslusjóð
hjá Dönsku kvikmyndastofnuninni.
Hún er klippari að mennt og hefur
einnig víðtæka reynslu sem fram-
leiðandi og handritshöfundur. Hún
var var kvikmyndaráðgjafi við
Dönsku kvikmyndastofnunina þar
sem hún kom m.a. að styrkveitingu
Nóa albinóa eftir Dag Kára og
Næsland eftir Friðrik Þór Frið-
riksson; Lylja 4-Ever eftir Lukas
Moodyson og Dogville eftir Lars
von Trier.
Málstofan verður haldin á efri
hæð Kaffi Reykjavíkur í dagkl. 10
með morgunkaffi og gert er ráð fyr-
ir að henni ljúki um kl. 18. Mál-
stofan er ætluð fagfólki og öðru
áhugafólki um kvikmyndagerð.
Má læra af
danskri kvik-
myndagerð?
’Á málþinginu verðurm.a. velt upp nokkrum at-
riðum sem gefið hafa góða
raun í danskri kvikmynda-
gerð, eins og hversu mikið
er lagt upp úr hópvinnunni
í danskri kvikmyndagerð,
hvernig leikarar eru t.a.m.
virkjaðir í mótun frásagn-
arinnar.‘
AF LISTUM
Eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is
Lone Scherfig
MARY Hoffman er afar viðkunn-
anleg, ensk kona. Hún elskar að
leika við köttinn sinn, á þrjár dætur
og er aldrei í neinu bláu, né heldur
kaupir hún sér nokkuð blátt.
Mary Hoffman er líka höfundur
ótal barnabóka, sem margar hverj-
ar hafa notið mikilla vinsælda í
heimalandi hennar og víðar. Þar á
meðal er myndabókin Amazing
Graze, og nýjasta bókaröð hennar,
Stravaganza-bækurnar. Ein þeirra
hefur nú verið þýdd og gefin út á
íslensku hjá Máli og menningu, og
nefnist hún Stravaganza: Grímu-
borgin. Þetta er sú fyrsta af þrem-
ur í röðinni, en sú þriðja er vænt-
anleg á enskan bókamarkað í vor.
Mary Hoffman er stödd hér á
landi í tilefni af Alþjóðlegu barna-
bókahátíðinni, sem fer fram í Nor-
ræna húsinu þessa dagana. Það
liggur beint við að spyrja hana út í
þema hátíðarinnar, sem hún sjálf
fellur undir, og er galdra- og fant-
asíusögur. Af hverju telur hún að
galdra- og fantasíubækur séu svo
vinsælar nú sem raun ber vitni?
„Ég held reyndar að þær hafi
alltaf verið vinsælar. Ég ólst sjálf
upp við Tolkien og las Hringadrótt-
inssögu þegar hún kom fyrst út
fyrir fimmtíu árum. Auðvitað eru
viðfangsefnin mismunandi á hverj-
um tíma og það má vel vera að um
skeið hafi bækur af þessum toga
ekki verið sérstaklega í tísku, en ég
held að allir, ekki síst börn, hafi
alltaf gaman af galdri og eig-
inleikum hans til að umbreyta okk-
ur. Sem bókmenntir gera raunar
einnig,“ segir Mary Hoffman og
hlær. „Það að geta umbreytt lífi
okkar er okkur afar mikilvægt, tel
ég.“
Skoðanir koma alltaf í gegn
Í upphafi Grímuborgarinnar er
kynntur til sögunnar Lucien, sem
liggur þungt haldinn af veikindum
á spítala. Blaðamanni leikur forvitni
á að vita hvort Hoffman leggi á það
áherslu, að í bókum hennar felist
einhver ádeila, einhver skilaboð til
barna, til dæmis um að þau hafi
það misgott?
„Já, í sumum þeirra sem fást við
ýmis félagsleg viðfangsefni. En
ekki í Stravaganza-bókunum, nema
þau skilaboð að ímyndunaraflið geti
breytt hverju sem er, sem er nokk-
uð sem ég trúi staðfastlega. Hvað
varðar veikindi Luciens þurfti sag-
an á ákveðnum kringumstæðum að
halda þar sem þessi drengur gæti
flust milli heima. Í öllum þremur
Stravaganza-bókunum er söguhetj-
an óhamingjusöm og óskar þess að
vera hluti af öðrum heimi.“
Hoffman segist fyrst og fremst
vera sagnamaður, „skáld“ eins og
hún skýtur inn á íslensku, og geta
rakið sig aftur til slíkra frá upphafi
heimsins. „En ef maður er mann-
eskja með sterkar skoðanir, eins og
ég er, koma þær óhjákvæmilega í
gegn í skrifum manns. Áður en
Stravaganza-bækurnar urðu til
voru vinsælustu bækur mínar
myndasögurnar Amazing Grace,
sem fjölluðu um svarta stúlku. Og
ég hef oftsinnis fjallað um marg-
brotna menningarheima í skrifum
mínum. En það er einfaldlega
vegna þess að því hef ég áhuga á.
Ég fer ekki af stað með að skrifa
ákveðin skilaboð, heldur fyrst og
fremst góða sögu.“
Stravaganza-bækurnar eru meira
lesnar af stúlkum en strákum, en
Hoffman segist ætla þær báðum
kynjum. „Strákarnir sem lesa þær
eru alveg eins hrifnir af þeim og
stelpurnar sem lesa þær,“ segir
hún. „En stelpurnar eru hrifnari af
rómantískri hlið bókanna. Í upphafi
stóð reyndar ekki til að gera mikið
úr þeim þætti bókarinnar. En það
varð þannig að lokum.“
„Hjólbörur“ í textanum
Halla Sverrisdóttir hefur þýtt
Grímuborgina og mun hún einnig
annast þýðingar á seinni tveimur
bókunum, sem koma út hjá Máli og
menningu. Á fyrstu blaðsíðu bók-
arinnar koma fyrir orð sem ef til
vill eru sjaldséð í barnabók-
menntum; háreist, rangsælis og yf-
irvofandi. Þegar Hoffman er innt
eftir því hvers konar málfar hún
noti í bókum sínum segist hún
gjarnan vilja nota orð sem séu erfið
og fólk skilji ekki um leið, heldur af
samhenginu. „Þessar bækur eru
ætlaðar unglingum, og ég gef því
engan afslátt á tungumálinu. Móðir
mín hlaut ekki langa skólagöngu,
en lærði að lesa. Það voru hins veg-
ar mörg orð sem hún skildi ekki, og
þegar hún rakst á orð í texta sem
hún skildi ekki setti hún í staðinn
orðið „hjólbörur“. Við getum sagt
að ég vilji gjarnan hafa margar
„hjólbörur“ í textanum mínum.“
Hoffman segist afar hrifin af ís-
lensku og vildi gjarnan læra hana.
Hún er menntuð í málvísindum, en
sat aldrei tíma í íslensku – utan
einu sinni fyrir misgáning. „En
fyrsta sagan sem ég man eftir að
hafa heyrt og áttað mig á að væri
saga var sagan af drápinu á Baldri
hinum góða. Það var því fljótt sem
norræn áhrif gerðu vart við sig.
Undanfarið hef ég varið miklum
tíma á Ítalíu, vegna Stravaganza-
bókanna þar sem landið Talía er
byggt á Ítalíu. En nú held ég að ég
sé að sigla inn í einhvers konar
norrænt tímabil,“ segir hún og árit-
ar bókina mína – með svörtum en
ekki bláum penna að sjálfsögðu –
Mary Hoffman (María Origens-
dóttir).
Bókmenntir | Mary Hoffman skrifar um grímuklædda
hertogaynju í Grímuborginni og notar aldrei bláan penna
Fyrst og fremst
sagnamaður
Mary Hoffman
www.maryhoffman.co.uk
www.stravaganza.co.uk
ingamaria@mbl.is
KAMMERDJASSTRÍÓIÐ Cold
Front kom skemmtilega á óvart á
fyrstu tónleikum 14. Jazzhátíðar
Reykjavíkur, en þetta er í fyrsta
skipti sem þeir félagar leika á Ís-
landi. Björn stofnaði tríóið með Kan-
adamanninum Richard Gilles, sem
er af íslensku bergi brotinn, og
bandaríska bassaleikaranum Steve
Kirby, sem er í hópi þekktari bassa-
leikara djassins. Þeir Richard og
Steve búa í Winnipeg og hefur tríóið
leikið víða vestanhafs. Þeir hófu leik-
inn á ópus eftir Björn, samnefndum
tríóinu. Þetta var leikandi gletta og
gaf tón kvöldsins; létt sveifla, leik-
andi laglína og glæsilegur sam-
leikur. Björn átti fínan sóló í I’ll
remember april, vel uppbyggðan og
yfirbragðið eilítið öðruvísi en við eig-
um að venjast hjá honum. Það kom
enn betur í ljós í Soflty as in a morn-
ing sunrise, söngdansi Rombergs
sem Björn hefur leikið meira og
minna allt sitt djasslíf. Hér brá fyrir
nýjum tóni í spuna hans, mildari og
ljóðrænni en oftast áður og tæknin
ekki markmið í sjálfu sér heldur
tæki til að koma hugmyndum á
framfæri. Kirby hóf dansinn á vold-
ugum einleikskafla sem hófst á
barnagælu og í framhaldi skalahlaup
og slagbassi og tónninn voldugur
einsog hjá Ray Brown og gömlu
köppunum. Richard Gilles blés
meistaralega í flýgilhorn í Softly, en
því miður var þetta eina lagið þar-
sem hann blés í það hljóðfæri sem
mér finnst hann höndla enn betur en
trompetinn. Hann býr yfir þessum
farmerísku tóntöfrum sem blómstra
hvað best þegar blásið er í flýgil-
hornið. Annars er hann lipur tromp-
etleikari þótt krafturinn sé ekki að-
alsmerki hans og fór vel með
demparann í aukalaginu, Caravan
eftir Juan Tizol, þarsem Steve Kirby
lék enn einn meistarainnganginn.
Annar Ellingtonópus var á dag-
skránni: It don’t mean a thing if it
ain’t got that swing, eftir meistarann
sjálfan, þarsem einstök mýkt ríkti í
hröðum sólói Björns; afturá móti var
Tangóinn hans góði leikinn hægar
en við eigum að venjast, dálítilli
dramatík bætt í tilfinningaskalann
og Gilles með latín-trompethljóm.
Blúshljómarnir frægu, sem maður
man einna fyrst eftir hjá Percy
Heath og NHØP hefur notað óspart,
hljómuðu í sóló Steves í ópusi
Björns, G (strengur í Hörgá) og
spilamennskan var fyrstaflokks hjá
tríóinu. Eina lagið þarsem vantaði
dálítið uppá kraftinn var St. Thomas
eftir Sonny Rollins, en þar vill mað-
ur nú hafa voldugt slagverk með í
för.
Það er óhætt að óska Birni til
hamingju með þetta tríó og ég held
að hann hafi ekki gert betri hluti í
músík enn sem komið er, en Björn
hefur mörg andlit og er óþreytandi
að kanna nýja stigu einsog allir
sannir listamenn.
Hin mörgu andlit
Bjössa Thor
DJASS
Cold Front
Kaffi Reykjavík miðvikudagskvöldið 29.
september 2004 kl. 20.30.
Richard Gilles trompet og flýgilhorn, Björn
Thoroddsen gítar og Steve Kirby bassa.
Vernharður Linnet
VAKA-HELGAFELL hefur gefið út bók-
ina Barn verður til, eftir prófessor
Lars Hamberger, með ljósmyndum
Lennarts Nilssons
og í þýðingu Guð-
rúnar Svans-
dóttur.
Bókin var fyrst
gefin út 1965 og
vakti þegar í stað
mikla athygli
vegna ljósmynd-
anna af þróun
fósturs í móðurkviði. Allar götur síðan
hefur verkið komið út í nýjum útgáfum
og ótal upplögum. Bókin hefur verið
þýdd á 20 tungumál og selst í millj-
ónum eintaka.
Í þessari fjórðu útgáfu bókarinnar
er greint er frá nýjustu rannsóknum
varðandi getnað, fósturþroska og
meðgöngu og miðlar glöggum upplýs-
ingum til verðandi foreldra um eftirlit
með meðgöngunni og gildi heilbrigðs
umhverfis og lífshátta fyrir heilsu
ófædda barnsins.
Þá er þessi útgáfa gerbreytt frá fyrri
gerðum, en þarna er um að ræða
fyrstu útgáfu verksins á íslensku.
Nær allar myndirnar eru nýjar, þó
sumar hinna sígildu fái að vera með
áfram. Getnaðinum er lýst enn nánar
en fyrr, en vísindamönnum hefur enn
ekki tekist að skýra allt sem þar ber
fyrir augu. Nýjar myndir sýna heilann
og hjartað í þann mund sem þessi
mikilvægustu líffæri líkamans byrja
að starfa og þrívíðar sónarmyndir
sýna áður óþekktar hliðar á veröld
fóstursins.
Fósturþroski