Sunnudagsblaðið - 16.05.1965, Blaðsíða 9

frú hans úti fyrir dyrum og bu5u
gesti velkomna. Gunnbjörn hugð-
ist halda til baka heimleiðis sam-
stundis, en vildi kveðja -höfðingj-
ana með handabandi. Stefán
hreppstjóri, sem sá í skýru ljósi
jafnt smælingja sem heldri menn,
seildist i vasa sinn eftir peninga-
veski sínu, tók úr því tíu krónu
seðil og rétti Gunnbirni og kvað
litla viðurkenningu fyrir góða
fýlgd. Ráðherrann og sýslumaður-
inn létu þá ekki sinn hlut eftir
líggja og réttu drengnum sínar
tíu krónurnar hver þeirra.
Eftir nær fimmtíu ára lifshlaup
í Ameríku lét þessi tápmikli Hún-
vetningur svo ummælt, að þetta
hefðu verið þau rikulegustu
verkalaun er hann hefði hlotið í
sínu föðurlandi.
SILFURKRÓNA
í SOFANDI LÓFA
Það var mælt, að Stefán gengi
á snið við sannleikann þegar hon-
um biði svo við að horfa, en aldrei
vissi ég að hann legði öðrum last-
yrði til. Slikir menn mega ekki
liallazt lygnir. Rógur og illmælgi
var honum fjarlæg eins og fjöl-
kyngilegur óhugnaður eða sótt-
kveikja, sem öllum ber að varast.
Hann var kominn af sumum beztu
ættum i landinu, en örlögin höfðu
ekki lagt auð í bendur hans, en
aðalsmerki sitt hafði hann ævin-
Iega dregið að húni. Hann var
jafnan talandi skáld. Hjartahlý
mannúð var honum í blóð borin
eins og ilestum bjartsýnismönn-
um.
'Síðastá árið, sem Stefán bjó á
Brandagili, kom hann á heimili
foreldra minna. Það var seint um
kveld að haustlagi. Ég. sem var þá
ennþá ungur að árum, var háttað-
ur og sofnaður. Þegar Stefán var
að kveðja fólkið í baðstofukrílinu,
rumskaði ég við að hann stakk
fögrum silfurkrónupening í lófa
minn. Þá hafði hann þó líklega
litlu að miðla, því proklamationin
kom litlu síðar i blöðunum. Haxm
efndi það sem hann hafði sagt
við mig áður:
„Ég yildi að ég gæti einhvem-
tíma seinna glatt þig betur litii
stúfurinn.”
Einn silfurpeningur var þá
baerra metia af fátæjcum kota-
dreng en þúsundir nú á tíma.
Minninga-gullið, sem Stefán
„lagði í minn sofandi lófa”, hefur
fylgt mér alla ævi síðan.
Ég get búizt við því, að ein-
hverjum, sem lesa þessar minn-
ingar mínar, komi til hugar, að
drykkjuskapur hafi verið mikill á
Borðeyri og nærsveitum, þegar
vegur kauptúnsins var mestur. En
ég fullyrði að svo var ekki. Nálega
allir bændur og búaliðar í þessum
byggðarlögum var fátækt fólk, sem
varð að neita sér um flest nema
frumstæðustu þarfir og halda á
öllu sem það hafði milli handa,
með ýtrasta spamaði. Þetta nærri
örsnauða fólk hafði lítil tök á að
setja sér hærra lífsmark, en að
forðazt eftir megni þá mestu for-
dæmingu, sem fannst hérna megin
grafar, en það var að beygja kné
sín fyrir viðkomandi hreppsnefnd,
sem hafði ævinlega úr litlu að
spila og biðja um sveitarstyrk.
Þetta fátæka fólk átti fæst vasa-
úr, enda mældu þeir ekki vinnu-
tíma sinn í klukkustundum eða
mínútum, en létu birtu ráða starfs
degi og töldu sig ekki ofgóða
sjálfum sér að þjóna.
Flestir bændur reyndu að eiga
reiðhest, sem þeir spöruðu við
klyfjaflutning og púlsvinnu. Þeirra
bezta skemmtun var „að hýsa ekki
harm sinn” og njóta stuttra yndis-
stunda á fák sínum og hafa bikar
við boga, eins og stórskáldið túlk-
ar það. Kaupstaðarferðir höfðu
tvær hliðar: aðra bjarta hina
myrka: Ýtrustu aðgæzlu þurfti að
Síra Eiríkur Gíslason
viðhafa um vörukaup því kaup-
staðarskldir hafa ávallt verið
snara, sem erfjtt er að losa sig úr.
Hins vegar var stundar gleðskapur
með góðum Vinum, sem sló
bjarma á fábrotna tilveru þegar
brennivinstár yljaði hjartaræturn-
ar.
Enginn drykkjuróni var til á
Borðeyri, sem ég hef sagnir af. Þó
Tani væri vínkær og lekabyttan
miðlaði honum miðinum örlátlega,
rækti hann verk sín með elju og
trúmennsku og kom sér vel, enda
var hann samvizkusamur og hið
mesta hraustmenni.
Björn á Kollufossi, sem þótti
sopinn góður, bjó við knappar
jarðarnytjar, en var þó miklu
fremur veitandi en þurfandi. Hann
hafði oft mikla gestanauð, sem
hefði verið kallað fríhótel á þess-
um tíma. Sagt var, að hann væri
tígildur í verki eftir brennivíns
túra, sem sjaldan vöruðu lengur
en eitt dægur.
Magnús F. Jónsson.
—O—
A/íð/ð bífur
Frh. af Bls. 374.
ið v.ið þessa bók. Það mim heldur
ekki vera nein ástæða til að óttast
slíkt. Næsta bindi, sem verður í
beinu framhaldi af því, sem út er
komið, mun fjalla um níð gegn
kristniboðum, en eins og lesend-
um íslenzkra fomsagna er kunn-
ugt, fengu þeir herrar stundum
óþvegnar kveðjurnar. Og þegar
kristniboðamir hafa verið af-
greiddir, kemur væntanlega að
því, að kraftaskáldin frá síðari
tímum fái sína meðhöndlun. í áð-
urnefndri Skírnisgrein segist Alm-
quist hafa aflað sér vitneskju um
„hér um bil 200 nafngreind krafta
skáld auk nokkurra tuga ónafn-
greindra. Þetta fólk er frá fimm
öldum og úr öllum stéttum: sýslu-
menn og prestar, gildir bændur
og vinnumenn, hreppsómagar og
flökkukerlingar”. Þegar Almquist
verður búinn að gera því fólki
öllu full skil (og vonandi verður
þess ekki mjög langt að biða), hef-
ur fróðlegur kapítuli íslenzkrar
menningarsögu verið skráðuf.
AJ.’ÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBhAÐ 377