Morgunblaðið - 18.07.2004, Blaðsíða 6

6 | 18.7.2004
Þ ó að engin stórtíðindi hafi borist af fundi Davíðs Oddssonar forsætisráðherrameð George W. Bush Bandaríkjaforseta í Hvíta húsinu fyrir rúmri viku geta
menn líklega verið sammála um að það teljist jákvæðar fréttir fyrir Íslendinga að
Bush skuli hafa falið Colin Powell utanríkisráðherra að stýra viðræðum milli land-
anna um varnarsamstarfið.
Felur slíkt stöðumat í sér þá trú að Powell sé öllu líklegri en hermálahaukarnir í
varnarmálaráðuneytinu, Pentagon, til
að gefa sjónarmiðum íslenskra stjórn-
valda í málinu gaum, enda hans hlut-
verk ekki einungis að færa til hermenn,
tæki og tól heldur líka að tryggja áfram-
haldandi góð samskipti við bandamenn
og vinaþjóðir. Þá sé Powell einfaldlega
öðruvísi innstilltur en hinn umdeildi
varnarmálaráðherra, Donald Rumsfeld,
sem segja má að sé eins og holdgerv-
ingur fyrir þann hroka sem Bush-stjórn-
in er sökuð um að hafa sýnt í samskipt-
um við aðrar þjóðir allt frá því að hún
tók við völdum fyrir tæpum fjórum ár-
um.
Nú á eftir að koma í ljóst hvort þetta
mat á aðstæðum sé rétt. Óhætt er hins
vegar að segja að sú tiltrú sem menn
hafa á utanríkisráðherranum í þessum
efnum sé í takti við þá mynd sem margir
hafa gert sér af Colin Powell; að hann sé
hinn eini úr hópi nánustu ráðgjafa for-
setans sem eitthvert vit er í.
Og það þarf ekki að horfa til Íslands
eða Evrópu til að finna þessi viðhorf,
þau einkenna til dæmis þá mynd sem
dregin er upp í Plan of Attack: the Road
to War, nýjustu bók bandaríska blaða-
mannsins Bobs Woodwards. Þar birtist
Powell oft á tíðum sem rödd skynsem-
innar innan um menn sem fyrir löngu
virðast hafa verið búnir að ákveða að
hreinsa þyrfti til í Írak, fyrir Dick Che-
ney og félaga var nánast trúaratriði að
koma Saddam Hussein frá völdum.
Hið merkilega er að Colin Powell
hefði líklega sjálfur getað orðið forseti
Bandaríkjanna ef hann hefði haft til
þess metnað. Powell var mjög nefndur
til sögunnar sumarið 1995 sem hugs-
anlegur frambjóðandi í forsetakosningum árið eftir en hann fór þá um Bandaríkin
og kynnti sjálfsævisögu sína, My American Journey. Var talið koma til greina að Po-
well færi fram sem óháður frambjóðandi og fannst mörgum að þá mættu demó-
kratinn Bill Clinton, sitjandi forseti, og repúblikaninn Bob Dole fara að vara sig.
Til greina kom jafnframt að Powell tækist á við Dole um útnefningu Repúblik-
anaflokksins, auk þess sem einhverjir léðu máls á því að Powell yrði varaforsetaefni
Doles. En ekkert varð af framboði. Powell gekk að vísu í Repúblikanaflokkinn og
tók að ræða landsins gagn og nauðsynjar á opinberum vettvangi en óskir konu
hans, Ölmu Powell, eru sagðar hafa ráðið því að Powell lét ekki verða af því að
skella sér í slaginn. Mun Alma Powell hafa viljað sjá meira af bónda sínum og ótt-
aðist jafnframt um öryggi hans ef hann léti verða af framboði. Í yfirlýsingu sinni
kvaðst hins vegar Powell telja að forsetaframboð væri „köllun sem hann enn ekki
hefði fengið“. Þegar George W. Bush bað Powell um að þjóna sem utanrík-
isráðherra rétt fyrir áramót 2000 skoraðist hann hins vegar ekki undan; þannig
varð hann fyrsti blökkumaðurinn í sögu Bandaríkjanna til að gegna þessu valda-
mikla embætti. Áður hafði hann orðið fyrstur blökkumanna til að gegna starfi yf-
irmanns bandaríska herráðsins, 1989–1993, en það var á grundvelli þeirra starfa
sem hann varð heimsfrægur, hann sást enda næstum daglega á sjónvarpsskjám
jarðarbúa í Persaflóastríðinu fyrra 1991.
Powell er 67 ára gamall en lítur út fyrir að vera yngri. Foreldrar hans voru frá Ja-
maíku en fluttust til Bandaríkjanna og Powell ólst upp í Bronx-hverfinu í New
York. Hann lauk BS-gráðu í jarðfræði frá New York-háskóla og gekk síðan í her-
inn 1958. Eiginkonu sína, Ölmu, hitti hann á blindu stefnumóti 1961 og þau
gengu í hjónaband ári síðar. Colin og Alma Powell eiga þrjú uppkomin börn,
Michael, Lindu og Önnu.
Powell var sendur til Víetnam 1962
og þjónaði þar tvívegis. Hann særðist lít-
illega í tvígang og var verðlaunaður
ítrekað fyrir vasklega framgöngu. Yfir-
mönnum í Bandaríkjaher þótti Powell
snemma efnilegur yfirmaður og tóku að
velja hann til pólitískra verkefna í Wash-
ington. Hann var að vísu fyrst sendur á
skólabekk – Powell náði sér í MBA-
gráðu frá George Washington-háskóla –
en 1972 var hann svo í fyrsta sinn sendur
til starfa á vegum hersins í Hvíta húsinu.
Flestir eru sammála um að Víetnam-
stríðið móti heimsmynd Powells og póli-
tísk viðhorf umfram allt annað. Þessi
viðhorf eru í dag jafnan nefnd „Powell-
kenningin“ en megininntak hennar er sú
skoðun Powells að Bandaríkin eigi ekki
að senda hermenn sína í bardaga/stríð
nema algerlega sé ljóst hvaða markmið-
um þeir eigi að ná, að grundvallarhags-
munir séu í húfi fyrir Bandaríkin, að al-
menningur í Bandaríkjunum styðji þær
aðgerðir sem efnt er til, að skýrt liggi fyr-
ir hvernig hermennirnir sleppa aftur af
vígvellinum og til síns heima og loks, að
öruggt sé að sigur náist í umræddum
átökum.
Ekki ætti því að koma á óvart að Po-
well skyldi vera tregastur mikilvægustu
liðsmanna Bush-stjórnarinnar til að
skrifa upp á innrás í Írak. Sumum þykir
raunar sem hann hafi í gegnum tíðina
verið of ófáanlegur til að hugleiða vald-
beitingu, fræg er sú sena þegar Made-
leine Albright, sem þá var sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, vildi beita hervaldi til að skakka
leikinn í Bosníu-Herzegóvínu 1992. „Til
hvers að hafa þennan öflugasta her í heimi sem þú ert alltaf að tala um ef við ekki
megum nota hann?“ spurði hún hinn trega stríðsmann. Segja gagnrýnendur Po-
wells að hann hafi haft rangt fyrir sér að þessu sinni, hernaðaríhlutun hafi skilað ár-
angri í Bosníu þegar loks var ákveðið að láta sverfa til stáls 1995.
Þá telja Cheney varaforseti og Paul Wolfowitz, næstráðandi í varnarmálaráðu-
neytinu, Powell víst of varkáran, þeir eru sagðir kenna honum að hluta til um að
Saddam skyldi ekki felldur af stalli þegar árið 1991. Það var nefnilega Powell sem
réð mestu um að kné var ekki látið fylgja kviði þegar flótti var kominn í úrvals-
sveitir Saddams. Hefðu þær verið upprættar að fullu er ekki víst að Saddam hefði
tekist að tryggja völd sín í Írak á ný. Eða svo segir kenningin.
Á hinn bóginn er Powell legið á hálsi fyrir að hafa stuðlað að því að bandarískar
hersveitir voru sendar til Sómalíu 1993 – en sá leiðangur er jafnan talinn meðal
mestu mistaka og klúðurs í síðari tíma sögu Bandaríkjanna. Þau mistök sem gerð
voru í Sómalíu og hugsanlega Bosníu hafa þó ekki á neinn átt, að því er virðist, skil-
ið eftir kusk á hvítflibba hershöfðingjans fyrrverandi. Hann er eftir sem áður álit-
inn „sönn bandarísk hetja“ en þau orð notaði Bush þegar hann á sínum tíma til-
kynnti að Powell yrði utanríkisráðherra. david@mbl.is
Heimildir: Newsweek, The New York Times, Time, New Statesman.
HVER ER COLIN POWELL UTANRÍKISRÁÐHERRA?
Tregi stríðsmaðurinn
Colin Powell, sem Bush Bandaríkjaforseti hefur falið að stýra viðræðum við Íslendinga um varnarmál þjóðanna, hefur víða
komið við á löngum ferli sínum. Altalað er þó að Powell hafi ekki hug á að sitja annað kjörtímabil sem utanríkisráðherra.
Colin Powell heimsótti Ísland í maí 2002
en þá var hér haldinn fundur utanríkis-
ráðherra Atlantshafsbandalagsríkjanna.
Colin Powell hefur gegnt ýmsum af valdamestu embættum í bandaríska
stjórnkerfinu. Áður en yfir lauk var hann orðinn fjögurra stjörnu hershöfðingi
í Bandaríkjaher. Hann eyddi fjórum árum í varnarmálaráðuneytinu í forseta-
tíð Jimmys Carters og einu til viðbótar í orkumálaráðuneytinu. Síðar var hann
hernaðarlegur ráðgjafi Caspars Weinbergers varnarmálaráðherra, 1983–
1986, og aðstoðarþjóðaröryggisráðgjafi forsetans síðla árs 1986. Ári síðar
gerði Ronald Reagan hann að þjóðaröryggisráðgjafa sínum og það féll síðan í
hlut George Bush eldri að skipa Powell yfirmann herráðsins bandaríska 1989.
L
jó
sm
yn
d:
R
A
X