Eintak - 20.01.1994, Blaðsíða 29

Því minna sem konur og karlar
líkjast dýrum, þeim mnn
fallegari virðast þan okkur.
Bataille
Hin óspillta
fegnrð
Allt sem tengist kynmökum
felur í sér hættulegan galdur og
víðast hafa þjóðirnar fundið sér
leiðir til að verjast þessari
hættu. Einkum mun hafa þótt
varhugavert að menga trúarat-
hafnir þessum galdri, og
því var víða notast við
hreinar meyjar og sveina
við slík tækifæri. Þannig
fengu aðeins stúlkur á
milli sex og tíu ára aldurs
að vera vestumeyjar í Róm og
kirkjuþingið í Trent úrskurðaði
að sá færi til helvítis sem héldi
því fram að samræði kynjanna
bæri að taka fram yfir skírlífi
og meydóm. Það hefur líka
víða verið talið ráðlegt að
bruggarar séu skírlífir meðan
lögurinn er að gerjast.
Ætt
ar
Þegar Afródíta, gyðja
fegurðarinnar, lá með
Dýonísosi, guði losta
og hamsleysis, gátu þau
Príapus, en hann var
Ijótt barn með gríðarstór
kynfæri; hann varð
seinna garðyrkjumaður.
Þannig kenna dæmin
okkur að þegar hið fagra
mengast losta saurgast
það og getur af sér
Ijótleika og van-
skapnað. Myndir
hórunnar og saur-
lífsseggsins eru víti
til varnaðar, en hið
fagra er ávallt
jafnframt sterkt og
hreint, hafið yfir
hamsleysi lostans,
hafið yfir allar dýrsleg-
ar kenndir.
Hugmyndin um tæra og
óspillta fegurð kann reyndar að
vekja með okkur losta, en hún
fær ekki fullnægt honum, því
markmið lostans er einmitt hið
dýrslega — hinir hárugu hlutar
líkamans, þeir leyndu staðir
sem siðprýðin hylur.
Hvort sem það er
fyrir innrætingu
siðanna eða af dýpri
rótum sprottið, þá
er það víst að þeir þykja Ijótir,
enda heitir það „að gera ljótt“
manni verður fegurðin aðeins
tál eða loforð um eitthvað sem
kveikir með okkur munúð.
Þannig getur næmni okkar fyrir
því sem hreint er og fallegt
orðið nátengd myrkustu hvöt-
unum og ruglast saman við það
sem fær aðeins spillt hinni
hreinu fegurð. Því fegurri sem
manneskjan er, þeim mun
meira mun hún saurgast og
þeim mun meiri losta mun hún
vekja. O
©EIÐUR SNORRI & EINAR SNORRI
UMSJÓN ARi ALEXANDER OG JÓN PROPPÉ
FYRIRSÆTUR ANDREA RÓBERTS, BERGLIND JÓNSDÓTTIR
OG HLÍN MOGENSENDÓTTIR
LJÓSMYNDIR EIÐUR SNORRI OG EINAR SNORRI
FÖT SAUTJÁN í UMSJÁ SIGRÚNAR GUÐNÝ
FÖRÐUN ÞÓRUNN HÖGNADÓTTIR FRÁ FÖRÐUNARMEISTARANUM
HÁR ARI ALEXANDER

1

- r- 1; c? I ‘1 T-i
V l^fl n I í\ I
)11f
Friedrich Nietzsche, um elskhugann
þegar þeim er beitt.
Jafnvel framsýnir hugsuðir
hafa tekið undir þetta og Leon-
ardo da Vinci skrifaði einu
sinni hjá sér að „kynmökin og
líffærin sem þau taka til eru svo
Ijót að ef ekki væri fyrir fegurð
andlitsins, skrautið sem fólk
ber og ákafann sem í því kvikn-
ar, dæi mannfólkið út.“
Þegar lostinn nær taki á
Elísabet Jökulsdóttir
Ef ég hugsa um samband fegurðar og losta sé ég fyrir mér
mynd: Ég er að elskast ofan í eldfjalli með fallegum manni. Þetta
er útkulnað eldfjall, en þó veit maður aldrei með eldfjöll. Og orkan
sem leystist úr læðingi í síðasta eldgosi ríkir þar enn. En ég og
maðurinn erum ofan í eldgtgnum og ef ég má velja búninga, þá er
ég í brúðarkjól og hann er í kjólfötum. Tónlistin er eftir Jón Leifs.
Og það er sólskin og blíða og á ákveðnu augnabliki flýgur haförn
yfir.
Svo flýgur kannski flugvél yfir með erlenda ferðamenn í útsýnis-
flugi og við heyrum ekki í flugvélinni, skilurðu, til dæmis út af tón-
listinni.
Mér finnst losti vera meira en bara girnd og frygð. Þegar ég
hugsa um kærleika Guðs finnst mér vera losti í kærleikanum.
Halldór Laxness orti líka um himneskan losta. Lostinn er sterk
ástríða, kannski einhver grunntónn eða grunnlitur. Lostinn er í öll-
um tilfinningum og magnar þær upp. Svo er til hreinn og klár losti,
sem er flottur, svona losti sem er orðlaus og lætur mann bara
segja: Ohhh ... Fegurðin gerir mig líka orðlausa. En ég held hins
vegar ekki að losti fái menn til að gráta. Ég græt stundum yfir feg-
urðinni og þá finn ég líka fyrir svo miklu þakklæti. Franskur heim-
spekingur sagði að fegurðin veitti manni vellíðan. Mér finnst varla
hægt að tala um fegurðina. Hún er svolítið eins og Guð. En það er
eins og að skilja útlensku að skynja fegurð.
Losti tengist ekki bara kynlífi eða kynhvöt. Ég get fundið fyrir
losta þegar ég er að skrifa. í allri sköpun er losti. Kynhvötin er
sterk. Hún er eins og eldur. Hún er kyndiklefi fyrir sköpun. Orkan
sem myndast er óbeisluð en ef manni tekst að beina henni t far-
veg verður hún skapandi. Stundum finnst mér það örva sköpun
mína að lifa skírlífi. Ekki segja samt neinum frá því. En svo aftur á
móti finnst mér inspírerandi að vera ástfangin eða skotin í ein-
hverjum. í kristinni trú hefur fólki verið kennt að hafa skömm á
þessari orku, en mér finnst að við ættum að líta á hana sem gjöf.
Við hljótum að eiga að njóta lífsins. Ég veit samt að þetta er ekk-
ert einfalt.
Ég var búin að vera lengi að pæla í því hvað rafmagn væri. Mér
skilst að enginn viti hvað rafmagn er í raun og veru þótt við notum
það daglega. En kannski verður rafmagn til þegar fegurð kveikir
losta og losti kveikir fegurð. Segjum bara að fegurð plús losti sé
rafmagn. Viltu segja eðlisfræðingunum frá því? Einu sinni varð ég
skotin í rafeindavirkja og sumir urðu voða hneykslaðir og spurðu
hvað það ætti að þýða. Ég sagði að þannig gæti ég uppgötvað
eitthvað um rafmagn. Þá var bara hlegið og mér sagt að fara upp í
Iðnskóla ef ég vildi vita eitthvað um rafmagn. Ég er að vísu að
skilja þetta betur núna með rafmagnið. En það er einmitt þetta
sem er svo fallegt. Ef ég er skotin í tónlistarmanni öðlast ég dýpri
skiining á tónlist. Ef ég er skotin í lífinu öðlast ég dýpri og innilegri
skilning á lífinu.
00
FIMMTUDAGUR 20. JANUAR 1994 29