Eintak - 27.01.1994, Page 22

GunnarSmáriEgilsson les fjörutíu ára gamalt Alþýðublað og
verður fyrir menningarsjokki. í þessu gamla blaði er fólk aðal-
persónur fréttanna en ekki hagsmunahópar, ástönd eða þró-
anir. Og sú veröld sem blaðið endurspeglar virðist hafa verið
svo miklu skemmtilegri en í dag.
Einu sinni þegar ég fékk óskiljan-
legan áhuga á Jósafat Arngrims-
syni, sem er ef til vill orðinn betur
þekktur sem Joe Grimson, fór ég
upp á loft í DV-húsinu og las blöð
frá sjöunda áratugnum. Þar uppi á
lofti er nefnilega stærsta blaðasafh í
einkaeign á Islandi, í eigu Sveins
R. Eyjólfssonar. Og þar sem ég las
um hvernig persóna Jósafats
færðist úr fréttum af viðskiptalífinu
yfir í pólitískar fréttir en dunkaði
skyndilega niður í löggu- og dóm-
stólafréttirnar þar sem hann dvaldi
þar til hann reis upp sem forseti JC
i fólki í fréttum, undraði ég mig á
hversu blöðin voru miklu
skemmtilegri fyrir þrjátíu árum eða
svo. Þá sögðu þau enn fréttir af
fólki.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér þeg-
ar við vorum að undirbúa útgáfu
ElNTAKS sem vikublaðs. Þá þvæld-
ist rétt tæplega fertugt Alþýðublað
á milli okkar á ritstjórninni. Guð
má vita hvaðan það kom. Ég held
að einhver hafi ætlað að ljúga þvi að
okkur að Ámundi Ámundason og
þeir á Alþýðublaðinu hafi farið að
ráði Tímamanna og breytt blaðinu
sínu til fornlegri háttar.
Það fyrsta sem ég las í þessu Al-
þýðublaði var slysafrétt.
Fyrirsögnin var svona:
MAÐUR VARÐ FYRIR
BIFREIÐ OG BEIÐ BANA
Á SUNNUDAGSNÓTTINA
Slysið varð á Hafnarfjarðar-
veginum.
Ég hugsaði með mér að líklega
kæmist enginn blaðamaður upp
með að skrifa svona fyrirsögn leng-
ur. í dag myndi sama fyrirsögn
hljóma eitthvað á þessa leið:
BANASLYS A HAFNAR-
FJARÐARVEGINUM
Bifreið ók á gangandi
vegfaranda
Einhvern tímann á leiðinni frá
sjötta áratugnum hafa blaðamenn
nefnilega vanist á að gera lítið úr
fólki í fréttum sínum. Fólk lendir
ekki lengur í slysum á prenti heldur
verða slysin. Menn verða ekki leng-
ur fyrir bifreiðum og enn síður aka
menn bifreiðum á fólk. Bifreiðarn-
ar sjá sjálfar um að aka á - ekki fólk
- heldur gangandi vegfarendur,
sem eru ekki fólk heldur skilgreind-
ur hópur.
Síðan las ég innganginn að
fréttinni:
BANASLYS varð á Hafnar-
fjarðarvegi aðfararnótt sunnu-
dagsins. Hafnftrzkur sjómaður
varð fyrir varnarliðsbifreið og
beið bana. Hann hét Magnús
Karl Líndal Þorsteinsson, 31 árs
að aldri og lœtur eftir sig unn-
ustu og tvö böm.
Aftur er fréttin úr takti við það
sem tíðkast í dag. Nöfn þeirra sem
látast að slysförum eru sjaldnast
birt í sjálfri fréttinni af slysinu held-
ur einum eða tveimur dögum síðar.
Það gerir fréttina ópersónulegri og
fjarlægari. Það er ekki ákveðinn
maður sem verður fyrir bílnum
heldur eitt eintak af tegundinni
maður.
Umiætt Alþýðublað er þriðju-
dagsútgáfa og slysið á Hafnar-
fjarðarveginum átti sér stað á
aðfararnótt sunnudagsins. í dag er
hugsanlegt að á þriðjudegi sé nafrii
hins látna getið í frétt af slysi sem
varð fyrir nokkrum dögum. En ef
svo vill til þá er þess ætíð gætt að
nafnið komi síðast í fréttinni en
ekki um leið og hinn látni kemur
við sögu. Hinn látni er nafnlaus á
meðan slysinu er lýst en fær nafn og
fjölskyldu í sérstakri málsgrein í lok
fréttarinnar.
Eftir innganginn byrjar fréttin í
Alþýðublaðinu nokkuð eðlilega:
Slysið varð í brekkunni uppi á
hraunbrúninni í Engidal. Var lög-
reglunni í Hafnarftrði tilkynnt um
slysið kl. 3,25. Bifreiðin varstórfar-
þegabifreið og var á leið til Reykja-
víkur.
Síðan kemur skrýtin millifyrir-
sögn og enn skrýtnara framhald:
Sá manninn um seinan.
Bifreiðastjórinn á varn-
arliðsbifreiðinni kveðst hafa ekið
gœtilega. Haft hann nýlega verið
búinn að fara fram hjá bifreið,
séð þá aðra uppi á hraunbrún-
inni og dregið úr ferðinni. í
þessu sá hann mann komafram
fyrir bifreið sína og hemlaði
umsvifalaust, en samtímis skall
maðurinn framan á bifreiðina
og í götuna. Maðurinn var
fluttur á sjúkrahús í Hafnar-
firði, en virtizt hafa látist þeg-
ar.
I dag hvarflaði það ekki að
neinum að skrifa svona frétt.
Blaðamenn ræða ekki við þá
sem hlut eiga að umferðar-
slysum skömmu eftir að þau
gerast heldur lögregluna eða
þá sem vinna sérstaklega
við þessi slys. Þess vegna er 1
frásögnin af slysinu aldrei
með almennu orðfæri
heldur beita blaðamenn
fyrir sér skýrslumáli lög-
reglunnar. Þeir horfa á Jta
slysin að ofan, eins og á
skýrslueyðublöð trygg-
ingarfélaganna - en ekki
af vettvangi, eins og
venjulegt fólk. I dag er
þess líka gætt að hafa
vissa fjarlægð í frásögn-
inni. Aðdragandanum
er lýst og eftirmálan-
um en sjálfú högginu
sem leiddi til dauða er
sleppt. I raun deyr því
enginn í banaslysa- J
fréttum lengur.
Vissulega geta Jj
fréttir í fjölmiðlum f
af banaslysum kom- jj
ið illa við aðstand-
endur hinna látnu |fi
þótt þeir séu
sjaldnast að heyra
sorgarfréttirnar
fyrst þar. En ég
held að fréttir
fjölmiðla nái
sjaldan að auka
þann harm sem
fyrir er. Og ég
get ekki séð að
aðstandendum
sé greiði gerður
með því að
draga frásögn-
ina niður og
gera hana
ópersónu-
legri, eins og með
því sé hægt að draga úr sorginni.
Ég held að þeim sem ekki þekktu
til hins látna sé gerður óleikur með
því að draga frásögnina svo niður
að hún hættir að snerta þá. Jafnvel
ökumenn sem óttast það helst að
verða einhverjum að fjörtjóni í um-
ferðinni geta ekki fundið til sam-
kenndar með rauðri Mözdu sem
ekur í veg fýrir lítinn sendibíl á
mótum Kringlumýrarbrautar og
Laugavegs. Og enn síður þegar bíl-
arnir tapa líka einkennum sínum
eins og ökumennirnir persónunum
og frásögnin byrjar að snúast um
tvo bíla sem lentu í hörðum á-
rekstri með þeim afleiðingum að
farþegi í öðrum bílnum og öku-
maður hins voru fluttir á slysadeild.
Það hefur verið sagt að fjölmiðlar
eigi að spegla raunveruleikann.
Einnig að nútímamaðurinn noti
fjölmiðia til að spegla sig í og máta
sig við annað fólk; hvernig það
bregst við aðstæðum sem hann
gæti lent í, hvaða afleiðingar gerðir
þess hafa fyrir það og þá líkast til
einnig hann sjálfan - og þar fram
eftir götunum. En þegar fjölmiðlar
eru hættir að birta spegilmyndir af
að ekkert yröi að hafst við leit,
fyrr en sérfræöingar kæmu
austur þangað.
Undir þessu er eftirfarandi frétt:
ÞAÐ GERÐIST í Fljótsdal 24.
ágúst s.l. að á lofti sást hlutur
nokkur, er líktist helst í lögun
krepptum mannshandlegg. Sást
þetta bezt frá Hjarðarbóli. Hlut-
urþessifór með miklum hraða og
skall niður á hólma í Lagarfljóti.
Var þar sandur og sáust koma
upp sandgusur, er hluturinn féll
til jarðar.
*Uít

m

Mkim

tii
í” Mnutoujþ* 1
***** *

varð biéS~
í ga»r.
'"í‘C ,oríi
’/ ****
* **«n &L%* m
, K'-““ “•‘•‘Ml-Wi, ,
í'*•» ' -J,d; _ ‘_
tsLíjmtMn' *-/
’ZlZsSr* m -
* /íTSSœ
inn ler
i.
SJ’HEí—uS' ■> ‘i r"™*w-
m 1 S&í&í
- -
tt* M,'****•* tvr;. * t,éf« fktnut.
^ vt?S ver* ‘
s - */
f*t reiáubóir, u: uta
** Ukterl */***» f.Vf ‘nT*** "**
' ■ «'I» ,-.í 1
_____” *íí
JxFSFa?*.
’mata »(42 *k I
S;j3@Sis!íi;
IM"' JTd." '..»»»1»
tot'H'Í'r">6ífrei505

------ 1 cJZJ ”«■> - «s .nj' “‘'"l.,., M . “ ~‘u* .WW<,
.“■« •'•« ........................:
í
einní

•Slj'sið varð á h e
;• •«* í-fe ■?“'“« —..
Ct* -
- - -‘r-—Uittr'.-íS:

Í*hti4kxg4

«* ur.
>lmrS síldveiði úí afv^TlZ^
Wtom bHglúfííhafi :
^ tíM-
»,*

«*«»«»«_
/ iÉS NiíteS*:
ffir “——J *
PétK, W?w****< VW4 *’
"' ••'«.11. .dr**
***toit*lsi

á *
'J'Zím
R 1954
Sf/° miklu
"**“*<»* 2 Jgjg*™*™
einstaklingum og láta
bifreiðar, hagsmunasamtök, aðila
vinnumarkaðarins, talsmenn, ás-
tönd, þróanir og horfur leika aðal-
hlutverkin í heimsmynd sinni þá
hefur venjulegur einstaklingur ekk-
ert að máta sig við lengur. Honum
kemur þessi raunveruleiki ekki við
lengur. En ef til vill er þetta ekki
blaðamönnum að kenna. Önnur
fyrirsögn úr sama Alþýðublaði
hljómar svo:
Varnarmálaráöuneytið óskaði
K o m
hluturinn niður ekki
lengra en svo sem 500 metra frá
þeitn, sem voru áhorfendur.
Hreppstjórinn var til kvaddur,
og munu menn hafa haft hug á að
kanna hólmann. Hann mun aftur
hafa náð tali af sýslumanni, sem
sneri sér til varnarmálaráðuneytis-
ins, en það mun, eftir því, sem Al-
þýðublaðinu er frá skýrt, hafa
beðið þess, að ekkert yrði við
staðnum hróflað, þar sem hlutur-
inn sást koma niður, fyrr en
sérfrœðingar kœmu austur þeirra
erinda. Mun staðurinn ekki hafa
verið rannsakaður enn.
Ekki veit ég hvort sú rannsókn
fór nokkru sinni fram eða hvert
hún leiddi. Ég á ekki nema þetta
eina Alþýðublað frá 1954. En önnur
fyrirsögn í sama blaði er á þessa
leið:
LEITAÐ AÐ STULKU,
SEM ALDREI TÝNDIST
OG MEIRA AÐ SEGJA
TÓK ÞÁTT í AÐ LEITA AÐ
SJÁLFRI SER
Undir er þessi frétt:
SAKNAÐ var á sunnudags-
kvöldið stúlku, sem verið hafði í
berjaferð með bifreiðum frá
Ferðaskrifstof-
unni uppi í
Kjós. Var mikil
leit bœði í gœr
ogfyrradag, en í
Ijós kom, að allt
þetta var á mis-
skilningi byggt,
stúlkan hafði
aldrei tapazt.
Mikill fjöldifór í
þessa berjaferð frá
Ferðaskrifstofunni.
Var farið í fimm
bifreiðum og til-
kynnt hafði verið, að
farið yrði af stað
heim kl. 6. Yrðu allir
að vera komnir að
bifreiðunum þá.
Vantar stúlku í
rauðri kápu.
Þegar bifreiðarstjór-
inn á fyrstu bifreiðinni
fórað kanna lið sitt, var
haft orð á því, að stúlku
eina vantaði. Sagði
kona, er hjá henni hafði
' ” setið, að hún hefði verið í
rauðri kápu. Vissu menn
... ekki nein deili á stúlkunni
og sagt var, að hún hefði
verið ein síns liðs.
Fólkið úr síðustu
bifreiöinni leitar.
Þegar þetta spurðist, að
j einn farþeginn vceri horf-
i j inn, varfarið að svipast um
eftir honurn, en án árangurs,
og m.a. fór fólkið, sem var t
jjf síðustu bifreiðinni að leita.
Var svo leitað fram í myrkur
og auglýst í útvarpi um
kvöldið, af því búizt var við,
að stúlkan gœti hafa tekið sér
far með annarri bifreið.
Hjálparsveit skáta kvödd
af stað.
Fyrri hluta dagsins í gær
hafði enn ekkert af stúlkunni
frézt, og var nú haftn und-
irbúningur undir frekari leit.
Hjálparsveit skáta, sem alltaf er
reiðubúin til að leggja til menn í
leit, var kvödd út ogfórfrá henni
sjö manna leitarflokkur.
Gat þetta verið hún?
En í gær síðdegis kom stúlka á
máli við lögregluna. Hafði hún
sjálf verið í berjaferðinni og setið í
fyrstu bifreiðinni á upp eftir
leiðinni, en í síðustu bifreiðinni á
heim leið og tekið þátt í leitinni á
sunnudagskvöldið. Gat skeð að
misskilningurinn stafaði af því, að
hún hafði skipt um bifreið. Og svo
reyndist vera. Hún hafði setið í því
sœti, sem týnda stúlkan átti að hafa
setið í á leiðinni að heiman, en
horfið frá fyrstu bifreiðinni, er lagt
var af stað heim vegna þrengsla.
Svo var það málum blandað með
kápuna. Hún var í grænni treyju.
Skátarnir fengu nýtt hlutverk
Nú varfarið að reyna að koma í
vegfyrir, að skátarnir héldu áfram
leitinni. Og fetigu þeir skeyti um,
að þetta vœri allt saman misskiln-
ingur. En þeir voru ekki atvinnu-
lausir fyrir því. Hópur frá ferðask-
rifstofunni var kotninn upp í
Hækinsdal í Kjós, þar sem berja-
landið er, til að leita og tnargt fólk
afbæjutn þar ígrennd. Fengu skát-
arnir það hlutverk að leita leitar-
fólkið uppi og tilkynna því mála-
lokin.
Það er ekki laust við að maður fái
það á tilfinninguna við lestur þess-
ara tveggja frétta að heimurinn hafi
einfaldlega verið skemmtilegri fyrir
fjörutíu árum. Og sá grunur styrk-
ist þegar næsta frétt er lesin. Fyrir-
sögnin er eftirfarandi:
SJOMANNNADAGSKA-
BARETTINN BYRJAR
SÝNINGAR I AUSTUR-
BÆJARBIOI 5. OKT.
I fréttinni kemur fram að mörg
góð atriði verði í þessum kabarett.
Má m.a. nefna hinn heitnsfrœga
Chas Chace, sem sýnir þá furðu-
legu list að eta utan af sér fötin, ás-
amt vindlum, sígarettum o fl. Og
stðan mætti nefna John Rodes,
sterkasta kventnann heimsins, sem
tneðal annars heftr það til síns ágætis
að hafa einu sinni slegið Faruk fyrr-
verandi Egyptalandskonung niður,
er hann ætlaði að gerast nærgöngull
við hana. Um hana má annars segja,
að hún gefur ekki eftir kraftajötnum
af hinu kynittu. Hún beygir til
dæmis járnstengur tneð tönnunum
og þykir í alla lund furðulegur
kvenmaður. Þá er sagt frá atriði setn
aldrei hefir sézt hér áður, en það er
hundahljómsveit. Hundarnir eru 11
að tölu og eru 6 þeirra í hljómsveit-
inni, en hinir sýna alls konar fim-
leika t.d. fara þeir á móturhjólum
o.s.frv. Og auk þessara skemmtu á
kabarettinum loftfimleikamenn,
kvikmyndaaular, vasaþjófar, bræð-
ur tveir er voru frábærlega leiknir í
meðferð á kylfum og hringum og
átta ára undrabarn sem sýndi
jafnvægislistir.
Maður þarf ekki að lesa mikið
lengur í þessu Alþýðublaði til að
komast að því að spegilmynd
fjölmiðla hefur ekki aðeins breyst
heldur heimsmyndin sjálf. Thom-
as Mann lét Felix Krull komast á
ákveðnum kostum í lífinu. Annar
var sá að skynja heiminn lítinn,
skiljanlegan og einfaldan. Hinn var
að upplifa heiminn sem stóran,
flókinn og margbreytilegan. Og
Felix Krull átti ekki í vandræðum
með að velja á milli þessara kosta.
Hann valdi stóra og margbreytilega
heiminn því hann var svo miklu
skemmtilegri.
Hvort sem fjölmiðlar hafa valið
fýrir okkur með því að þurrka út
einstaklinginn úr fréttum sínum
eða hvort við höfðum valið áður,
þá situm við uppi með litla heim-
inn og þann leiðinlega. Þrá okkar
efitir að skilja veröldina hefur gefið
okkur félagslega skilgreinda hópa í
stað einstaklinga sem aðalpersónur
fréttanna. Gangandi vegfarendur
verða fyrir bílum en ekki fólk.
Stúlkur á rauðum kápum eru
hættar að týnast en hluti af hópun-
um „vélsleðamenn“ eða „rjúpna-
skyttur" hafa tekið við. Fréttir eru
ekki lengur sagðar af hlutum sem
líkjast mannshandlegg fyrr en ein-
hver gáfulegri útlistun yfirvalda
liggur fyrir. Og við erum hætt að
fara í Austurbæjarbíó að horfa á
menn eta utan af sér fötin. Þar heit-
ir nú Bíóborgin og má þar sjá Syl-
vester Stallone djúpfrystan og
uppvakinn berjast við óþjóðalýð
næstu aldar. Það er eins og Stall-
one-greyið eigi orðið bágt með að
vekja upp nógu yfirgengileg ævin-
týr til að vega upp ládeyðuna í veröld-
inni hinum megin Snorrabrautar. ©
22
FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 1994