Morgunblaðið - 21.04.2005, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 21. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
„HVORT er þetta klám eða erótík?“
spurði vinnufélagi sem ekki var búinn
að sjá 9 söngva eftir Michael Winter-
bottom en hefur áhuga á leiknum
veruleika og mannlegum samskiptum
líkt og ég. Ég hugsaði
mig um hvort ég ætti að
skilgreina eitthvað vit-
rænt, listrænt eða fag-
legt um muninn á þessu
tvennu, en vafðist tunga
um tönn og lýsti svo
stutt og laggott hvernig
mér leið eftir sýninguna;
„snilldarlegt og þarft
leiðindaverk“.
Þessi umdeilda kvik-
mynd sem nú er sýnd á
Alþjóðlegri kvik-
myndahátíð á Íslandi
hefur vakið sterk við-
brögð og umtal. Það er merkilegt að
svo „leiðinleg“ bíómynd geti vakið svo
lífleg viðbrögð um kynlíf og ást. Lík-
lega er það af því að leiðindunum er
lýst af svo mikilli snilld, skilningi á
samtímanum og húmor fyrir því vél-
ræna – sorglega. Jafnvel firringin er
fáguð og lýst af æðrulausu fálæti.
Menn átta sig ekki alveg á hvar á þá
stendur veðrið. Í raun er myndin unn-
in af miklu næmi fyrir samtímanum og
gefur boð um veruleika og fyrirbæri
sem fólk er að glíma við í dag. Hún
gæti næstum verið fræðslu- og um-
ræðumynd um parsamband, fé-
lagstengsl, uppátæki og lífsmáta okk-
ar tíma:
Tómið í tengslunum er nær algjört.
Fjarlægðin í sambandi þeirra tveggja
einstaklinga sem koma við sögu er
jafnmikil og fjarlægðin og kyrrðin í
hinu víðfeðma, kalda heimskautalandi.
Dimman, þrengslin og hávaðinn í tón-
leikasalnum eru jafn mikil og tær birt-
an, friðurinn og óendanleikinn í hvítu
landi suðurheimskautsins. Í báðum til-
vikum eru engin mörk nema – ólíkur –
sjóndeildarhringurinn.
Parið snertist, fagurlega tæknilega
og eingöngu líkamlega,
án nándar. Þess vegna
getur myndin hvorki
verið klám né erótík.
Hún lýsir leiðindum sem
aðeins fíkniefni geta rifið
þau upp úr til kynferð-
islegra athafna.
„Hverju á myndin að
lýsa?“ spurði ráðvilltur
en áhugasamur kvik-
myndahúsagestur Kier-
an ÓBrien, annan aðal-
leikara myndarinnar,
sem var mættur til að
svara spurningum í um-
ræðum eftir sýningu. Kieran klóraði
sér í kollinum eins og hann hefði aldrei
leitt hugann að þessu eða hann ætlaði
að koma með „eitthvað alveg glænýtt“
eða ófyrirsjáanlegt. Skyndilega hysj-
aði hann upp buxurnar og rykkti til
öxlunum og hrópaði upp: „Þetta er
ástarsaga … bara ástarsaga“, já, Mike
sagði það! Leikarinn góði endurvarp-
aði áhrifum myndarinnar eins og hold-
gervingur boðskaparins og líklega
vinnuferlisins við tökurnar. Hver
spurning sem hann fékk virtist fram-
andi og vakti með honum einhvern
holan vandræðagalsa. Hvernig vörn-
um verður við komið þegar persónu-
helgin hefur verið leyst upp? Við-
brögðin bentu til þess að „þetta tæki
maður nú ekki alvarlega“... þetta væri
bara eitt grín. Annars væri Mike séní
og hann mundi geta svarað þessu öllu
því hann vissi hvað hann er að gera!
Hans eigið sjálf virtist einhvers staðar
víðsfjarri, engin forsaga, ekkert sam-
hengi, aðalatriði urðu aukaatriði, mörk
persónu og hlutverks þurrkuð út: Hví-
líkt hnoss að vera dottinn niður á sjálft
Ísalandið í staðinn fyrir Mike – og
komast þar á bar!
9 söngvar er eins og önnur góð lista-
verk, unnin af tilfinningu og skilningi.
Sjálft sköpunarferlið er í samhljómi
við, kallast á við fyrirbærin sem verið
er að túlka. Það vekur tilfinningar sem
geta ekki látið mann í friði lengi á eftir.
Einstök atriði halda áfram að koma
upp í hugann – vekja upp ný hugrenn-
ingatengsl.
Leikararnir eru stórkostlegt tæki
fyrir leikstjórann, gera „allt“ sem
hann segir þeim að gera í átrúnaði á að
tilgangurinn helgi meðalið – fyrir
hann, þá sjálfa, og ég vil bæta við, að
ég vona að áhorfendur verði sem flest-
ir.
9 söngvar –
snilldarleg leiðindi
Sigrún Júlíusdóttir fjallar um
kvikmyndina 9 söngvar ’Tómið í tengslunum ernær algjört. Fjarlægðin
í sambandi þeirra
tveggja einstaklinga
sem koma við sögu er
jafnmikil og fjarlægðin
og kyrrðin í hinu víð-
feðma, kalda heim-
skautalandi. ‘
Sigrún Júlíusdóttir
Höfundur er prófessor í félagsráðgjöf
við Háskóla Íslands
og starfar við meðferð á eigin stofu.
JÓHANN Sigurjónsson, for-
stjóri Hafrannsóknastofnunar,
beinir orðum til mín
með grein í Mbl. 19.
apríl sl. vegna full-
yrðinga minna um
„birgðafalsanir“ á
eldri stofnstærð-
armælingum þorsks.
Þó Jóhann gefi mér
lélega einkunn –
þakka ég honum
svarið. Ágreiningur
okkar er ágreiningur
um viss grundvall-
aratriði sem verður
að ræða. Ég rökstyð
mitt mál hér enn
frekar til að útskýra
ágreininginn:
ICES (Alþjóða-
hafrannsóknaráðið)
virðist mér gam-
aldags og úreltur
einokunarklúbbur –
og í reynd ólöglegur.
Klíka ráðgjafa ICES
hefur komið sér upp
einokun á veiðiráð-
gjöf – og einokun á
því hvað fer úrskeið-
is – í eigin ráðgjöf.
ICES ástundar einn-
ig opinber pólitísk
afskipti af stjórn-
völdum sjálfstæðra
aðildarríkja – sem
ég tel ólöglega íhlutun í innanrík-
ismál sjálfstæðra aðildarríkja –
sbr. Færeyjar, Norðursjó, Bar-
entshaf o.fl.
Hafrannsóknastofnun virðist
mér föst sem gísl í klóm ICES.
Einstaka ráðgjafar innan Haf-
rannsóknastofnunar eiga enga
möguleika á að ræða frávik – eða
viðra ný sjónarmið – nema með
„leyfi“ eða í „anda“ ICES. Sam-
keppni í veiðiráðgjöf er því engin
– og „bannað“ að fjalla um mis-
tök. Nokkrir einstaklingar hér-
lendis, sem hafa bent á mistök í
aðferðafræði ICES, hafa í tvo
áratugi mátt þola eitthvert gróf-
asta einelti hérlendis frá því
Sölvi Helgason og Einar Ben.
voru hundeltir um allar jarðir!
Samkeppni um ný sjónarmið eða
hugsanleg mistök í ráðgjöf ICES
er bönnuð! Er þá ekki voðinn
jafnvís og í Rússlandi og allri
annarri einokun og stöðnun.
Ég rökstyð sjónarmið mitt um
falsanir eftirfarandi: Stofnstærð
þorsks mældist – skv. frum-
gögnum árið 1999 – 1.031 þús.
tonn. Stofninn átti að stækka í
1.150 þús. tonn árið 2002 – með
25% aflareglu – samkvæmt „upp-
skrift“ ICES (sjá heimasíðu
Hafró). Árið 2002 mældist stofn-
inn aðeins 680 þús. tonn! Frávik
frá áætlun var 470 þús. tonn af
þorski á þrem árum! Ég hef oft
beðið um ábyrga umfjöllun um
þetta frávik – hvað hafi farið úr-
skeiðis – en einungis fengið út-
úrsnúning í svör og villukenn-
inguna „ofmat“. Líka á
„fyrirspurnaþingi“ 2002.
Þann gjörning ICES og Haf-
rannsóknastofnunar að „reikna
út“ nýja stofnstærð árið 1999
með „stærðfræðilegri fiskifræði“
skv. „uppskrift“ ICES – tel ég
fölsun á frumgögnum ársins 1999.
Frumgögn ársins 2002 – 680 þús.
tonn – eru þá notuð sem grunnur
til að „bakreikna“ með 20% ág-
iskuðum dánarstuðli og „reiknuð
út“ ný stofnstærð – 717 þúsund
tonn árið 1999 – í stað 1.031 þús.
tonna.
Þessi aðferðafræði tel ég fölsun
um 314 þúsund tonn í þessu eina
tilviki, sem dæmi. Afleiðingar af
þessum gjörningi verða svo
skelfilegar að mínu mati. Haf-
rannsóknastofnun lendir á villi-
götum með frávik því fölsunin
leiðir til falskrar skýringar – „of-
mat“. Afleiðing verður svo röng
veiðiráðgjöf og svo
koll af kolli.
Í stað þess að
breyta eldri stofn-
stærðarmælingu átti
að viðurkenna að eina
skýringin sem stenst
– stærðfræðilega og
rökfræðilega – er að
dánarstuðull þorsks
hafi hækkað sem
nemur umræddu frá-
viki! Engin önnur
skýring stenst! Í til-
felli áranna 1999–
2002 er því dán-
arstuðul ógnarhár!
Þetta er það sem ég
krefst að verði rætt –
af viðeigandi ábyrgð
– í stað þess að sópa
mistökunum undir
teppið með fölsku
skýringunni „ofmat“.
Hvers vegna stór-
hækkaði dánarstuðull
1999–2002? Ég tel að
líklegasta skýringin
sé að ofverndun smá-
þorsks hafi leitt til
fæðuskorts – og að
röng veiðiráðgjöf
ICES hafi leitt til
þess að hundruð þús-
unda tonna af þorski
hafi drepist – en að við hefðum
getað veitt þennan þorsk – a.m.k.
að hluta til. Frekari sannanir fyr-
ir því að þessi þorskur var til
1996–1999 er að þessi þorskur át
upp rækjustofninn fyrir Norður-
landi þessi ár! Hvernig gat
þorskur sem ekki var til étið upp
hundruð þúsunda tonna af rækju
– ef hann var ekki til? Tjónið er
tapaður afli – bæði í rækju og
þorski – hátt í milljón tonn! Þetta
er minn rökstuðningur, en ég tel
rökstuðning ICES og Hafrann-
sóknastofnunar dauðadæmdan –
en það mætti rökræða þetta – en
það er líka bannað!
Dr. John Pope kom hingað til
lands 1992, og skrifaði þá upp á
„ofmat“ á þeim þorski sem þá
týndist. Dr. Andrew Rosenberg
kom svo árið 2001 til að „endur-
skoða aðferðafræði Hafrann-
sóknastofnunar“.
Sjávarútvegsráðherra lét halda
fyrirspurnaþing árin 2001 og
2002 og var allur af vilja gerður
til að láta ræða þann ágreining
sem er um þessi álitaefni. Eftir
fyrirspurnaþing 2002 varð mér
ljóst að ICES hefur stjórnað því
„bak við tjöldin“ hvernig þessir
„endurskoðendur“ voru valdir;
Dr. John Pope er prófessor í að
kenna „bakreikning“ á stofn-
stærðum og líka Dr. Andrew
Rosenberg sem þar að auki skrif-
aði upp á sambærilegar falsanir
við Labrador, þar sem hundruð
þúsunda tonna af þorski hurfu –
en þar var beitt var 20% afla-
reglu – frá 1978 – og niðurstaðan
þar er að stofninn hrundi úr hor
– en það fæst hvergi rætt, nema
þar sem vitað er fyrir fram að
fundarstjórar séu rétt „bólusett-
ir“ um að kenningar ICES eigi
alltaf að hafa síðasta orðið.
Er hægt að halda ráðstefnu –
eða málþing um þetta – með hlut-
lausum fundarstjóra – eða á ein-
eltið og skoðanakúgun ICES að
rústa sjávarbyggðir hérlendis
með því að bannað sé að veiða
þorsk – sem er að horast niður í
flestum fjörðum og flóum hér-
lendis – á grundvelli villukenn-
inga ICES?
Birgðafalsanir
á stofnstærðar-
mati þorsks?
Kristinn Pétursson svarar
Jóhanni Sigurjónssyni
Kristinn Pétursson
’Er hægt aðhalda ráðstefnu
eða málþing um
þetta – með
hlutlausum
fundarstjóra –
eða á eineltið og
skoðanakúgun
ICES að rústa
sjávarbyggðir
hérlendis. ‘
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.
VIRÐULEGI ráðherra.
Ég harma það
valdsmannslega við-
horf þitt að ég hafi
verið vanhæf sem við-
mælandi Sigmars í
Kastljósþættinum.
Mér finnst með ólík-
indum að þú komir
fram með svona stað-
hæfingar um trúverð-
ugleika minn og
greinaskrif mín, þar
sem græðgisvæðingu
framsóknarforkólf-
anna sem og annarra í
viðskiptalífinu er lýst
og beðið er um skýringar á sölu á
ríkisfyrirtækjum.
Það er framsóknarmönnum
ógjörningur að fara að leikreglum
við kaup og sölu á fyrirtækjum nú
sem endranær í sögu þessarar þjóð-
ar. Er þar engin breyting á! Þeim
hefur enn einu sinni tekist að
byggja upp nýtt veldi flokksbræðra
þrátt fyrir gjaldþrot SÍS.
Greinar mínar hafa vakið athygli
og hef ég fengið gríð-
arlega góð viðbrögð frá
almenningi sem þráir
að sjá þá skelfilegu
sukk-mynd sem þú,
sem viðskiptaráðherra,
hefur teiknað með að-
gerðaleysi þínu sem
ráðherra í íslensku við-
skiptaumhverfi. Þér
hefur ekki tekist að
halda þinni eigin hjörð
við lagalegt umhverfi
hvað þá öðrum kraft-
meiri og hæfari við-
skiptajöfrum. Sjálf hef
ég reynt að afsaka þig með því að
segja að þetta sé of flókið fyrir þig.
Það var greinilega rangt.
Ég hvet þig til þess að biðja mig
afsökunar á þessum skrifum þínum
sem eru að öðru leyti ekki svara-
verð. Sú viðleitni mín að afsaka
ykkur framsóknarmenn á þingi hef-
ur greinilega verið á misskilningi
byggð. Þú féllst á prófinu og eru
bæði þú og Halldór Ásgrímsson
vanhæf í þessa umræðu sem og
ykkar flokksbræður sem setið hafa
að kjötkötlum þjóðarinnar eins og
úlfar.
Ég vil minna þig á fund þann sem
við áttum áður en bankinn var seld-
ur, þar sem ég fræddi þig um að-
ferðafræði þessara manna sem hér
ráða meiru um viðskiptalífið en þú.
Þú tókst mark á mér þá og hringdir
strax í „manninn“ eins og þú kall-
aðir hann og ekki stóð á aðgerðum
þá og því skil ég ekki af hverju þú
treystir ekki orðum mínum núna.
Er það vegna þess að það þjónar
ekki hagsmunum flokksins eins og
það að Landsbankinn (framsókn-
arbankinn þá) næði yfirráðum yfir
Tryggingamiðstöðinni? Þú vilt ef til
vill greina kjósendum þínum frá
þeim fundi sem við áttum þá? Sjálf
hef ég haldið trúnaði um þann fund
þó svo að ég hafi oft spurt mig
þeirrar spurningar hvort þessi ráð-
herra væri ekki betri á „catwalkinu“
við tískusýningar í Mílanó en í ráðu-
neyti viðskipta.
Ég hef vissulega harma að hefna,
mitt fólk á landsbyggðinni sem var
niðurlægt af framsóknarmönnum
sem leystu upp lífsstarf þeirra og
skemmdu alla atvinnumöguleika,
fjölskyldan mín sem keypti bréf í
SÍF tapaði þúsundum, fólkið mitt
sem átti hlut í Búnaðarbankanum
hefur verið haft að fífli. Eru það
óæðri „hvatir“ eins og þú kallar það
að tjá sig um þessi mál, þegar við
viljum einfaldlega vita af hverju
Finnur Ingólfsson og Ólafur Ólafs-
son urðu milljarðamæringar við að
kaupa bankann okkar sem þeir ætl-
uðu sér aldrei að reka! Af hverju
má ekki grafast fyrir um svo einfalt
mál án þess að vera refsað op-
inberlega af ráðherra? Viðbrögð
þín, Valgerður, voru óþægilega
sterk.
Opið bréf til iðnaðar-
og viðskiptaráðherra
Jónína Benediktsdóttir ritar
opið bréf til Valgerðar Sverr-
isdóttur ’Það er framsókn-armönnum ógjörningur
að fara að leikreglum
við kaup og sölu á fyr-
irtækjum nú sem endra-
nær í sögu þessarar
þjóðar. Er þar engin
breyting á! ‘
Jónína Benediktsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri FIA.