Morgunblaðið - 30.10.2005, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Séra Auður Eir hefur þjónað sem prestur á Suð-
ureyri við Súgandafjörð, í Þykkvabænum og í
Kvennakirkjunni. En það gekk ekki átakalaust
fyrir hana að fá brauð. Á áttunda áratugnum
bauð Auður Eir sig nokkrum sinnum fram í
prestkosningum og hlaut hvergi náð fyrir aug-
um kjósenda. Þetta tók á, eins og hún lýsir í bók-
inni, hún fylltist örvæntingu, vonleysi og reiði en
þrátt fyrir dapurlegar niðurstöður fernra prest-
kosninga gafst hún ekki upp.
Ég held ég hafi aldrei nokkurn tíma efastum að ég yrði þokkalegur prestur. Éghafði ekki þær hugmyndir að ég yrði af-bragð annarra heldur að ég yrði bara
sæmilegur prestur. Og ég ætlaði að koma mér
að, ég ætlaði ekkert að hætta fyrr og þegar til
þess kæmi ætlaði ég bara að vinna vinnuna mína
með mínum söfnuði og skipta mér ekki af öðru.
En svo fór ég náttúrlega að stórefast um að ég
mundi nokkurn tíma fá söfnuð og ég hugsaði um
það sem Frank Ponzi hafði sagt, að ég væri að
vonast til þess að ég hefði svo mikla persónu-
töfra! Ég sagði mér til skemmtunar að þar sem
ég væri nú búin að heimsækja allt þetta fólk en
næði ekki kosningu væri kannski best að ég
heimsækti ekki nokkra manneskju og héldi mig
til hlés í næstu kosningum!“
Auður hlær. En hún bætir við: „Ég varð bara
að fara í gegnum þetta og ég hefði aldrei getað
hætt.“
Hvaða hug berðu til þessa alls?
„Ég sé hvað þetta tók mikinn tíma af lífi mínu
og ég hugsaði stundum að ég hefði getað farið í
meira nám. Ég hefði viljað fara í sálfræðinám til
að auka við guðfræðimenntun mína, mér hefði
fundist það fara vel saman. En ég gat það ekki.
Ég gat ekki fest hugann við annað en að halda
áfram. Þessi ár fóru í það og það er allt í lagi. Ég
sé ekkert eftir því. En auðvitað hugsaði ég allt
mögulegt. Ég fann fyrir örvæntingu, vonleysi og
reiði þegar ég sá hvað okkur var mismunað. Ég
veit ekki hvort ég á að segja að mér hafi þótt það
erfitt, ég held að mér hafi frekar þótt það and-
styggilegt.“
Skildi ekki af hverju krakkar
máttu ekki leika við mig
Í bókinni er fjallað um einelti sem dætur
hennar lentu í þegar móðir þeirra bauð sig fram
í prestkosningum í upphafi áttunda áratugarins.
Fólk virtist þá ekki enn undir það búið að sjá
konu í embætti prests. Elín Þöll, sem er næst-
yngst dætra Auðar Eirar og Þórðar Arnar Sig-
urðssonar, segir að þegar þær systur voru litlar
hafi þær verið ofsóttar í Kópavogi þar sem þær
bjuggu. „Það er ekkert annað orð til yfir það,“
segir hún í bókinni.
„Það er kallað einelti í dag en ég held að þetta
hafi verið verra. Búðarkonurnar uppnefndu
okkur: Ertu systir hennar Yssu pissu? Er Dalla
dolla með ykkur? Og konurnar í mjólkurbúðinni
sendu okkur heim með myglað brauð. Ég man
oft eftir því að mamma sendi okkur útí búð að
kaupa mjólk og brauð og þegar við komum heim
og hún tók utan af brauðinu sagði hún: „Aftur!
Gamalt brauð!“
Áður en við fluttum til Frakklands hafði hún
tapað prestkosningum í Kópavogi og ég geri ráð
fyrir að Bjargsmálið hafi skilið eftir sig leifar.
Ég vissi ekkert um það mál fyrr en ég var orðin
unglingur. Ég var lítil þegar þetta var og ekki
sagt frá öllum málavöxtum. Ég skildi því ekki af
hverju krakkar máttu ekki leika við mig. Þú
mátt ekki vera memm, ég má ekki lána þér litina
mína, sögðu þeir. Mér var stundum boðið heim
að leika við stelpur á tilteknum tíma. Þegar ég
kom var sú sem átti í hlut hins vegar farin heim
til annarrar og þá stóðu þær útí glugga að fylgj-
ast með mér. Ég var lengi sannfærð um það
seinna, þegar ég var boðuð á fundi eða átti
stefnumót, að viðkomandi stæðu einhvers stað-
ar hlæjandi í felum og ætluðu ekki að koma. En
ég átti góða vinkonu og bekkjarsystur, Úndínu,
sem var sæt með sítt hár og í krumpleðurstíg-
vélum! Hún stóð alltaf með mér og sagði við
krakkana: „Mamma mín kýs mömmu hennar.“
En maður var tekinn í gegn á þessum árum,“
segir hún og er enn með ör á enninu eftir stórt
grjót sem bekkjarbróðir hennar kastaði í hana.“
Prelli fastur í skafli
Auður Eir varð að lokum prestur á Suðureyri
við Súgandafjörð þar sem vantaði prest og eng-
inn hafði sótt um brauðið. Hún fer að dæmi fyrr-
um sóknarbarna sinna og kallar sjálfa sig og
starfsystkin sín „prella“ þegar þannig liggur á
henni og það hafi verið „ævintýri að vera á Suð-
ureyri“. Og að aldrei hafi hún séð jafnmikinn
snjó.
„Mér hafði verið sagt að einhvern tíma byrj-
aði að snjóa og að þá væri ekki hægt að hreyfa
sig. Svo kom snjórinn og þá gat ekki nokkur
manneskja hreyft sig! Ég var í kvenfélaginu og
einu sinni kom lítið barn með rjómapela til mín
og sagði að ég ætti að baka sextíu pönnukökur.
Stína bakaði sextíu pönnukökur fyrir mig, sum-
ar upprúllaðar með sykri og aðrar með rjóma.
Um kvöldið var óskaplega gaman hjá okkur.
Ég fór seint heim eftir að við höfðum gengið
frá eins og alltaf í svona kvennaselskap. Þá var
svo mikill snjór að ég festist í skaflinum fyrir ut-
an húsið hjá mér. Ég var þarna föst og engin
manneskja nálægt. Ég hugsaði hvað það yrði
sorglegt þegar kæmi frétt í blöðunum daginn
eftir um að sóknarpresturinn hefði fundist látin í
snjóskafli haldandi á diski með tveimur upprúll-
uðum pönnukökum og tveimur með rjóma.“
Setja kardimommur í dagana
Auður Eir tekur sjálfa sig aldrei of hátíðlega
og henni eru kímnigáfa og léttleiki í blóð borin.
Hún leggur áherslu á að fólk sé jákvætt í hugs-
un. Í því samhengi rifjar hún upp bernsku sína á
Grundarstígnum á stríðsárunum.
„Á þessum tíma lifði margt fólk við streitu í
lífi sínu, til dæmis af því að það fékk ekki að
læra. Mér fannst það skrýtið þegar ég var í
barnaskóla og langaði ekki að læra að fólk skyldi
virkilega hugsa um það.
En streita þess stafaði líka af öðru. Sumt fólk
var atvinnulaust, stríðið hafði valdið streitu og
skorti og ég man eftir miklum biðröðum því það
var lítið flutt inn. Það olli streitu hjá okkur börn-
unum, hvað þá fullorðnu fólki. Síðan hef ég ekki
getað skilið fólk sem bíður í biðröðum eftir að fá
að kaupa sér eitthvað á útsölu eða hálfa nóttina
eftir ódýrri ferð til útlanda. Fleiri jafnaldrar
mínir muna þessar biðraðir. Í Versló sögðum
við: Nútíminn er trunta. En við vitum að um leið
og nútíminn er trunta er hann yndislegur!“
En í nútíma sem er trunta getur sitthvað
hent, ekki satt?
„Mér finnst að við eigum að vita að þetta
vonda getur hent en þetta góða hendir alltaf. Og
þá kemur glaðværðin inn í. Ég held að við eigum
að temja okkur glaðværð og sjá til þess að börn-
in okkar erfi glaðlegt viðhorf frá okkur. Ég held
að það skipti miklu máli að fá að alast upp við
glaðlyndi. Glaðlegt viðhorf skiptir svo miklu í
hversdögum okkar. Það hefur líka þýðingu að
við fáumst ekki um mistökin sem við hljótum að
gera og nuddum ekki hvert öðru upp úr þeim og
eyðileggjum með því dagana fyrir fólki. Við
þurfum að setja kardimommur í dagana okkar,
vera kardimommulegra fólk. Eins og í Kardi-
mommubænum sem ég var að sjá með litlu
barnabörnunum okkar. Það er svo gott að vera
með fólki sem tekur því léttilega þegar við ger-
um tómar vitleysur og gott að fást ekki um þær
sjálf.“
Úthúða fólki við Tjörnina
Auður Eir gekk í Verzlunarskóla Íslands en
þar var faðir hennar, Vilhjálmur Þ. Gíslason,
skólastjóri. Þar lærði hún ýmislegt sem hún hef-
ur búið að alla tíð, ekki síst í vörufræði hjá Gunn-
ari Ásgeirssyni varðandi mannleg samskipti.
„Gunnar ráðlagði okkur að hringja og segja
allt sem okkur byggi í brjósti. Við mættum vera
hvöss og dónaleg og úthúða fólkinu ef við vild-
um. En við áttum alltaf að halda takkanum niðri.
Þegar við hefðum gert þetta ættum við fyrst að
láta verða af því að hringja.“
Hún segist styðjast við þetta enn í dag. Hringi
að vísu ekki en noti aðra aðferð sem felist í því að
ganga þrisvar kringum Tjörnina og úthúða
fólki!
Ekki mjög prestlegt, eða hvað?
„Nei, það er nefnilega ekki prestlegt að út-
húða fólki við það sjálft. Við skyldum forðast það
eins og við mögulega getum. En hvenær erum
við farin að úthúða hvert öðru og hvenær erum
við að segja það sem við þurfum að segja? Ég
segi svo oft það sem mér býr í brjósti. Ég er allt-
af að reyna að finna línuna og mér hefur farið
stórlega fram; ég verð nú að segja það. En við
verðum að segja hluti við hvert annað. Við verð-
um að segja þá kurteislega og við verðum líka að
hlusta á aðrar manneskjur; annars gerist ekki
neitt.“
Árni í Bala og kvennaguðfræðin
Auður Eir hefur verið í fararbroddi þeirra
sem boðað hafa kvennaguðfræði hér á landi.
Hún lýsir í bókinni þeim átökum sem því hafa
fylgt en einnig gleðinni sem hún hefur upplifað í
tengslum við Kvennakirkjuna. Hún lýsir því
m.a. í bókinni þegar hún talaði fyrst opinberlega
um Guð í kvenkyni – í messu í Þykkvabænum
þar sem hún var prestur.
Ég hugsaði með mér að ég ætlaði að hafa
þetta svona, ég ætlaði að tala um Guð í kvenkyni
og ég ætlaði að tala mál beggja kynja. Ég ætlaði
að ráða því hvað sem tautaði og raulaði, ekki
bara mín vegna heldur þeirra vegna. Svo réðu
þau öðru af því að við verðum öll að fá að ráða til
jafns. Eftir fyrstu messuna, þegar ég talaði um
Guð sem móður okkar, kom Árni í Bala, sem var
sóknarnefndarformaður, til mín og sagði: „Ég
vil tala við þig, séra Auður.“ Ég bauð honum í
kaffi inn í stofu og sagði: „Jæja, við skulum tala.“
Við stóðum við gluggann. Og hann sagði: „Þú
talar um Guð sem konu? Þú talar um Guð sem
móður okkar? – Mér líkar það vel.“ Og ég hugs-
aði: Það er ekki ofsögum sagt af þessu fólki hér.
Ég elska þau. Ég hefði farið að gráta ef ég hefði
sært Árna í Bala.“
Uppgjör brautryðjanda
Bókarkafli Séra Auður Eir Vilhjálmsdóttir hefur verið með storminn í fangið um árabil og líf hennar einkennst af einurð, baráttuvilja og þrautseigju.
Hún hlaut prestsvígslu fyrst kvenna á Íslandi árið 1974 en margir starfsbræður hennar lögðust eindregið gegn vígslunni. Þar sem hún bauð sig fram í
prestkosningum var framboð hennar sjaldnast tekið alvarlega. Í nýrri samtalsbók þeirra Eddu Andrésdóttur ræðir Auður Eir um líf sitt, ýmis viðkvæm
mál frá ferlinum og veitir lesandanum jafnframt eins konar leiðarvísi um lífið. Hún talar um kvíðann, að hann sé ekki lengur hættulegur ef við lærum
að tala við hann, segist vera með algjöra bíladellu og taka sér sumarfrí alla daga – ofurlitla stund í einu.
Auður Eir Vilhjálmsdóttir á gangi í gamla kirkjugarðinum í Reykjavík í haustsólinni.
Þrír kvenprestar úr sömu fjölskyldu við
vígslu Yrsu, dóttur Auðar, 1987. Mæðgurnar
taldar frá vinstri: Dalla, Yrsa og Auður Eir.
Fyrsti kvenprestur á Íslandi, séra Auður
Eir Vilhjálmsdóttir, sést hér nývígð í
embættið haustið 1974.
Ungar frænkur á tröppunum í Bjarkarhlíð við Bústaðaveg í Reykjavík.
Systradæturnar eru taldar frá vinstri: Auður Eir, Hildur Hákonardóttir,
Yrsa Ingibjörg, systir Auðar, og Inga Huld Hákonardóttir.
Auður Eir – Sólin kemur upp á ný kemur
út hjá bókaforlaginu Veröld í þessari viku
og er 325 blaðsíður.