Morgunblaðið - 05.12.2005, Qupperneq 18

DAGLEGT LÍF
18 MÁNUDAGUR 5. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
RAUTT EÐAL GINSENG
Skerpir athygli - eykur þol
Virkar m.a. gegn:
Einbeitingarskorti, streitu,
þreytu og afkastarýrnun
Einnig gott fyrir aldraða!
www.ginseng.is
inniheldur plöntustanólester sem
lækkar
kólesteról
Rannsóknir sýna að dagleg
neysla Benecols stuðlar að
lækkun kólesteróls um allt
að 15%.
nýjung
„LENGI hefur verið reynt að finna
leið til að gera konur ófrjóar með að-
gerð í gegnum legið. Margar tilraunir
hafa verið gerðar sem ekki hafa
gengið nógu vel. Þessi nýja aðferð
hefur verið þróuð í um 10 ár og farið
var að nota hana í Bandaríkjunum,
Evrópu og Ástralíu árið 2002. Þá var
farið að gera aðgerðir með þessum
hætti í stórum stíl. Aðgerðin gengur
út á það að það er sett myndavél í
gegnum leggöngin og leghálsinn inn í
legið og þar er settur inn í eggjaleið-
arann lítill málmgormur sem síðan
situr fastur. Inni í gorminum er lítill
bútur úr efni sem heitir dakron og
örvar örvefjarmyndun og það er sá
örvefur sem lokar eggjaleiðaranum
innan frá. Það tekur um þrjá mánuði
fyrir örvefinn að fullgera sig og eftir
þann tíma er hann örugg getn-
aðarvörn.“
Eftir þrjá mánuði er tekin röntgen-
mynd af leginu og á þeirri mynd sést
hvort gormurinn situr rétt. Í einstaka
tilfellum kemur það fyrir að hann er
ekki á réttum stað, en það er mjög
sjaldgæft.
Miklu auðveldara fyrir konur
„Ég gerði um 30 aðgerðir með
þessum hætti í Bandaríkjunum,“ seg-
ir Jón. „Þegar byrjað er að nota nýjar
aðferðir er best að gera þær í svæf-
ingu. Hins vegar er þessi aðgerð þess
eðlis að svæfing er ekki nauðsynleg,
og eftir því sem læknir framkvæmir
fleiri aðgerðir er þetta gert á einka-
stofum og jafnvel án nokkurrar deyf-
ingar, ekki einu sinni með staðdeyf-
ingu. Konur tala um verki á bilinu
2,5–3 á skalanum 1–10 í aðgerð.“
Jón segir að konur finni kannski
fyrir aðgerðinni á svipaðan hátt og
við venjubundna móðurlífsskoðun.
„Þetta gerir það að verkum að í dag
eru ófrjósemisaðgerðir fyrir konur í
raun jafnlítið mál og fyrir karla.
Ófrjósemisaðgerðir karla eru bara
gerðar í staðdeyfingu og tiltölulega
lítið mál fyrir þá.“ Það hentar ekki
öllum konum að fara í ófrjósem-
isaðgerð með hefðbundinni aðferð.
Það getur verið af því að þær séu of
þungar, hafi farið í margar aðgerðir á
kvið eða þoli illa að fara í svæfingu.
„Með þessari aðferð getur maður
framkvæmt ófrjósemisaðgerðir á
þessum konum líka.“
Ekki hægt að gera þessa
aðgerð á öllum konum
Jón segir að í 3–5% tilvika sé ekki
hægt að gera aðgerðina á konum.
„Það er þá af því að maður nær ekki
að setja gormana inn í eggjaleið-
arana, þá annaðhvort vegna þess að
það er einhver stífla í eggjaleið-
urunum eða að þeir liggja í mjög
skörpu horni á legið og maður nær
ekki beygjunni.“ Áður en aðgerð er
framkvæmd er konum sagt frá því að
ekki sé alltaf hægt að klára aðgerð-
ina. „Það er þó hægt í langflestum til-
fellum,“ áréttar Jón Ívar.
Óafturkræft
„Þetta er algjörlega óafturkræft,“
segir Jón Ívar. „Ef konur ætla að fara
í ófrjósemisaðgerð þá eiga þær að
hugsa um þetta sem óafturkræfa að-
gerð. Með hinni aðferðinni, þ.e. þar
sem eru settar klemmur á eggjaleið-
arana, er hugsanlega hægt að taka
þær af og fjarlægja hluta eggjaleið-
aranna og sauma saman aftur. Það er
þó alls ekki góður árangur af því, en
þó er sá möguleiki fyrir hendi. Konur
eiga ekki að fara í þessa aðgerð nema
þær séu ákveðnar í því að eignast
ekki börn aftur.“ Þó segir Jón að ef
kona skiptir um skoðun sé eini mögu-
leikinn að fara í glasafrjóvgun. „Þó að
þessir gormar séu þarna virðist það
ekki hafa nein áhrif á árangur af
glasafrjóvgunarmeðferð.“
Nú er það pappírsvinnan
Almennt er ekki farið að gera
þessa aðgerð á konum hérlendis. Jón
Ívar er eini læknirinn sem hefur lært
þetta og býr hér og starfar. Hann
segir þó að mjög auðvelt sé fyrir
lækna að tileinka sér aðferðina.
„Þessir gormar kosta töluvert. Þann-
ig borgar það sig ekki kostnaðarlega
að gera þessar aðgerðir inni á spítala
af því að það er ódýrara fyrir sam-
félagið að gera þær á einkastofum.
Þar er ekki þessi yfirbygging sem er
á spítulunum.“ Af þessum ástæðum
er Jón að reyna að fá Trygginga-
stofnun til að taka þátt í kostnaði við
að gera þessar aðgerðir úti í bæ af því
að þar þarf ekki að borga svæf-
ingalækni, aðstöðugjöld o.s.frv. „Þá
er kostnaðurinn orðinn mjög svip-
aður.“ Jón Ívar vonar að þessari
pappírsvinnu verði lokið snemma á
næsta ári.
Jín Ívar útskrifaðist úr lækn-
isfræði frá Háskóla Íslands 1995.
Hann lauk sérfræðinámi frá Baylor
College of Medicine í Houston í Tex-
as og kom heim 2004. Hann starfar
fjóra daga vikunnar á LSH og einn
dag í viku er hann á stofu.
 HEILSA | Nýjung í ófrjósemisaðgerðum kvenna
Engin svæfing
Í byrjun nóvember voru
framkvæmdar tvær
ófrjósemisaðgerðir á
Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi með aðferð
sem ekki hefur verið
notuð hérlendis áður.
Jón Ívar Einarsson
kvensjúkdómalæknir
settist niður með
Sigrúnu Ásmundar og
sagði henni allt um
þessa nýjung.
TENGLAR
.....................................................
essure.com
sia@mbl.is
Örvefur safnast utan á gorminn og
lokar eggjaleiðaranum innanfrá.
Ekki er mikil fyrirferð í gorminum.
Morgunblaðið/Ómar
Jón Ívar Einarsson kvensjúkdómalæknir vonast til að hægt verði að gera
aðgerðir með nýju aðferðinni í byrjun næsta árs.
 Tíðni þungana eftir að-
gerðina með nýju aðferð-
inni er 0,1%.
 Tíðni þungana eftir aðgerð
þar sem settar eru klemm-
ur á eggjaleiðarana er 1%.
 Tíðni þungana eftir aðgerð
þar sem brennt er fyrir
eggjaleiðarana er 2,5–3%.