Fréttablaðið - 08.01.2004, Blaðsíða 16

Eftir að hafa hlustað á Davíð Odds-son forsætisráðherra fara í gær
enn einu sinni niðrandi orðum um
Fréttablaðið, starfsfólk þess og að-
standendur – að þessu sinni í kjafta-
þætti Ingva Hrafns á Útvarpi Sögu –
var ég hálfhryggur. Það er nú einu
sinni svo að það er alltaf hryggilegt að
heyra því hallmælt sem manni þykir
vænt um – hversu innihaldslaus sem
ummælin eru. En það er líka hryggi-
legt að fólk sem stundar vinnu sína af
elju og heiðarleika – og hefur fengið
að uppskera glæsilegan árangur af
erfiði sínu – skuli þurfa að lifa við það
að forsætisráðherra landsins skuli æ
ofan í æ níða það niður með stór-
karlalegum hrakyrðum. Davíð telur
sig ekki þurfa að umgangast okkur á
Fréttablaðinu af sömu virðingu og
sanngirni og aðra borgara þessa lands
sem hann er forsætisráðherra fyrir.
Davíð hélt því fram að Fréttablað-
inu væri haldið úti með handstýrðum
auglýsingum; að eigendur blaðsins
neyddu fyrirtæki sín til að auglýsa í
blaðinu svo það gæti haldið áfram of-
sóknum á hendur ráðherranum.
Fréttablaðið er sem kunnugt er mest
lesna dagblað á Íslandi. Lesendahóp-
ur þess er 24 prósentum fjölmennari
en Morgunblaðsins samkvæmt fjöl-
miðlakönnun Gallups frá nóvember
2003. Samkvæmt fjölmiðlaskýrslu
ABS-fjölmiðlahúss birti Fréttablaðið
24 prósentum meira magn af almenn-
um auglýsingum þennan sama nóv-
ember en Morgunblaðið. Hlutdeild
Fréttablaðsins á markaðnum er því í
takt við yfirburði þess í lestri.
Þennan mánuð auglýstu 16 af 50
stærstu auglýsendunum meira í
Morgunblaðinu en Fréttablaðinu, 33
auglýstu meira í Fréttablaðinu en
einn auglýsandi – Samtök iðnaðarins –
skipti sínum auglýsingum hnífjafnt
milli blaðanna.
Þau fyrirtæki sem auglýstu meira
í Morgunblaðinu en Fréttablaðinu í
nóvember voru (raðað eftir heildar-
magni auglýsinga í dagblöðum): Ís-
landsbanki, Gula línan, Sjónarhóll,
Intersport, Betra bak, Húsgagnahöll-
in, Myndform, Nóatún, Samband
sparisjóða, EJS, Byko, Trocadero,
Mjólkursamsalan, Garðheimar,
Suzuki-bílar og Debenhams.
Þau fyrirtæki sem auglýstu meira
í Fréttablaðinu en Morgunblaðinu í
nóvember voru (raðað með sama
hætti): Edda, Hagkaup, JPV, BT, Skíf-
an, Expert, Europris, Icelandair,
Tölvulistinn, Landsbankinn, Bónus,
Blómaval, Brimborg, Bræðurnir
Ormsson, Iceland Express, Húsa-
smiðjan, B&L, Íslensk getspá, Kringl-
an, Steinar Waage, Nettó, DV, Harpa
Sjöfn, Ingvar Helgason, Útilíf,
Freyja, Lystadún Snæland, Síminn,
Smáralind, Sjónvarpsmiðstöðin,
Skrudda, Bónusvídeó og Söluskóli
Gunnars Andra.
Svona er sú veröld sem við lifum
og störfum í. Davíð Oddsson vaknar á
hverjum morgni í einhverjum allt
öðrum heimi eða tekst að lesa út úr
þessari stöðu einhverja pólitíska
merkingu. ■
Hjálmar Árnason gefur greini-lega ekki mikið fyrir sann-
leikann í grein sinni um þróun
húsnæðismála. Allavega þolir
hann illa að heyra sannleikann um
hvernig framsóknarmenn hafa
haft lag á því að klúðra húsnæðis-
málum landsmanna.
Sannleikurinn um fortíðina
Hjálmar viðurkennir að vísu að
biðraðakerfið frá 1986 sem fram-
sóknarmenn komu á hafi verið
ónýtt kerfi, en það hafi ekki verið
þeim að kenna, heldur markaðnum.
Engu að síður héngu þeir á því
kerfi eins og hundur á roði, þó bið
eftir lánum væri orðin 2-3 ár og af-
föllin iðulega 30-50% m.a. vegna
skammtímalána og ýmiss kostnað-
ar sem fólk lenti í vegna langrar
biðar eftir lánum. Það tók mig sem
félagsmálaráðherra fleiri mánuði
að fá framsóknarmenn til að fallast
á húsbréfakerfið og þá með alls
konar skilyrðum, sem leiddi m.a. til
verulegra affalla af húsbréfum í
upphafi þess kerfis. Hjálmar dirf-
ist líka að skrökva því að ég hafi
verið á móti breytingum sem orðið
hafa á fjármálamarkaðnum, þegar
ekkert eitt atriði hefur orðið til að
efla eins verðbréfa- og fjármála-
markaðinn og húsbréfakerfið, auk
þess sem við jafnaðarmenn vorum í
forystu fyrir þeirri opnun sem orð-
ið hefur á fjármagnsflæði milli
landa sem treysta fjármálamarkað-
inn.
Neyðarástand á leigumarkaði
Framsóknarmenn hafa haldið
þannig á málum að neyðarástand
ríkir nú á leigumarkaðnum. Á
biðlista eru á þriðja þúsund manns
og í Reykjavík einni eru um 1.100
manns á biðlista, sem er nær þre-
föld aukning frá árinu 1999. Á þess-
um biðlistum er fátækasta fólkið-
fólk sem oft býr við algjöra neyð og
er á götunni með fjölskyldur sínar.
Meðalbiðtími er á þriðja ár eftir
íbúðum og getur lengst nú farið í 7
ár. Aldrei nefna framsóknarmenn í
umræðunni að þeir hafa haft for-
ystu um að hækka vexti á leigu-
íbúðum úr 1% í allt að 4,9%, sem nú
er að sliga lágtekjufólkið. Vextir á
félagslegum eignaríbúðum voru
2,4% áður og veitt var allt að 100%
lán á þeim kjörum. Nú er aðeins
veitt allt að 25% viðbótarlán til
fólks innan tiltekinna tekjumarka
og það á vöxtum sem lengst af hafa
verið 5,6% en húsbréfavextir eru
5,1%.
Afföllin í nýja kerfinu
Afföll eru ekki úr sögunni, eins
og Hjálmar heldur fram með því
peningalánakerfi sem nú er boðað.
Ef þetta nýja kerfi hefði gilt á ár-
inu 2001, þá hefði fólk þurft að
borga 6,12% í vexti, auk áhættu-
álags, og á árinu 2002 hefðu vextir
í nýja kerfinu verið 5,79% auk
áhættuálags á sama tíma og vextir
í húsbréfakerfinu voru 5,1%.
Þetta eru þau kjör sem fengust í
útboði á húsnæðisbréfum vegna
viðbótarlána á þessum tímum, en
lánakjör íbúðarkaupenda munu í
nýju kerfi verða markaðskjör, að
teknu tilliti til áhættu og kostnað-
ar. Lánskjörin fyrir íbúðarkaup-
endur gætu því hæglega orðið lak-
ari en þau eru nú í húsbréfakerf-
inu, auk þess sem uppgreiðsla lána
og aukaafborganir verða kostnað-
arsamar í nýju kerfi en kosta ekk-
ert í húsbréfakerfinu. Af þessum
peningalánum geta því orðið mikil
afföll vegna sveiflna í vaxtakjör-
um frá einum tíma til annars og
áhættuálag sem ekki er í núver-
andi kerfi. Biðtími eftir húsnæðis-
lánum gæti líka lengst ef útboð
mistakast, auk þess sem verð-
myndun á húsnæði getur skekkst
verulega vegna mismunandi láns-
kjara á sambærilegum eignum.
Húsbréfakerfið ekki heilagt
Húsbréfakerfið er ekkert heil-
agt, en forsendan fyrir því að
leggja það niður og útgangspunkt-
ur er að nýtt kerfi þjóni betur fólk-
inu, en ekki bönkunum og gróða-
öflunum sem nú fagna mjög þess-
ari breytingu. Full ástæða er til að
óttast að verið sé að búa í haginn
fyrir að flytja húsnæðiskerfið til
bankanna, sem þýddi verulegar
vaxtahækkanir, aukinn kostnað og
lántökugjöld. Brigslyrði Hjálmars
læt ég mér í léttu rúmi liggja, en
ekki velferð fólksins í húsnæðis-
málum. Þingmönnum ber skylda
til að skoða þetta nýja kerfi með
gagnrýnum augum, því óvissu-
þættirnir eru enn margir. Fólk
ætti a.m.k. ekki að gleypa hráar
þær nýjungar sem framsóknar-
menn boða í húsnæðismálum. Þar
er sagan ólygnust. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ kvartar undan síendurteknum
hrakyrðum forsætisráðherra.
16 8. janúar 2004 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Menn ættu að leggja viðhlustir, þegar reyndur og
virtur fréttamaður lýsir þeim
þrýstingi, sem hann var beittur
fyrir nokkru til að reyna að fá
hann til að hverfa frá því að gera
kvikmynd um virkjunarfram-
kvæmdirnar við Kárahnjúka. En
Ómar Ragnarsson lét sér ekki
segjast, þótt fáir þyrðu að leggja
honum lið, heldur lagði allt und-
ir til að geta gert myndina fyrir
eigin reikning. Myndin var sýnd
og vakti athygli. Menn tóku þó
varla eftir lýsingu Ómars á
þrýstingnum, sem hann var
beittur – ekki fyrr en frásögn
um málið birtist í erlendu blaði.
Þá sperrtu menn eyrun. Og nú er
ríkissjónvarpið búið að sýna
fyrstu heimildarmyndina af níu
um gerð Kárahnjúkavirkjunar –
í boði Landsvirkjunar.
Gýligjafir
Skoðum annað dæmi af öðr-
um vettvangi. Í máli Valdimars
Jóhannessonar gegn ríkinu
dæmdi Hæstiréttur Valdimar í
vil og taldi synjun sjávarút-
vegsráðuneytisins á umsókn
hans um leyfi til fiskveiða
brjóta gegn jafnræðisákvæðum
stjórnarskrárinnar. Dómurinn
gekk í desember 1998. Oddvitar
framkvæmdavaldsins gagn-
rýndu dóminn í
fjölmiðlum. Flest-
um prófessorum í
Háskóla Íslands
þótti því rétt að
senda frá sér sam-
eiginlega yfirlýs-
ingu til varnar
Hæstarétti, en
það hefur ekki
gerzt áður, hvorki
fyrr né síðar, að
105 prófessorar Háskóla Ís-
lands af 150 snúi bökum saman
með þessu móti á þjóðmálavett-
vangi: það er ekki í okkar verka-
hring. Hæstiréttur kvittaði
fyrir framtak okkar prófessor-
anna með því að snúa dómi sín-
um við nokkru síðar í öðru
skyldu dómsmáli og sá þá ekk-
ert athugavert við ókeypis af-
hendingu verðmætra aflaheim-
ilda til fáeinna útvalinna. Tveir
dómarar skiluðu að vísu séráliti
í síðara málinu í samræmi við
fyrri dóminn.
Þeir prófessorar, sem skrif-
uðu ekki undir yfirlýsinguna til
varnar Hæstarétti, höfðu ýmsar
góðar og gildar ástæður til þess,
en þó ekki allir. Fáeinir lýstu því,
að þeir óttuðust beinlínis um hag
sinn, ef þeir skrifuðu undir. Einn
þeirra lýsti því í smáatriðum,
hvernig með hann kynni að
verða farið, ef hann skrifaði
undir: hann sá fram á að missa
bæði tekjur og tækifæri. Um
þessa angist sagði Halldór Kilj-
an Laxness af öðru tilefni í
hátíðarræðu 1. desember 1955:
,,Það er hörmulegt þegar menn
fara að líta á embætti sín, stöður
eða lánstraust sem gýligjafir sér
til handa fyrir að fylgja fram því
sem þeir vita að er rángt.“
Óttizt eigi
Þannig var Ísland í þá daga.
En síðan skánaði ástandið smám
saman, enda þótt spilling
skömmtunaráranna fyrir 1960
héldi áfram að loða við landið:
hún hlaut að fylgja því búskap-
arlagi, sem þjóðinni hafði ekki
tekizt að hrista af sér nema til
hálfs. Ótæpileg afskipti ríkisins
af atvinnulífinu gerðu það að
verkum, að samfélagið var enn
sem fyrr gagnsýrt af stjórnmál-
um og stjórnmálaflokkum, sem
höfðu alla þræði þjóðlífsins í
hendi sér. Þegar það tókst loks-
ins að ráða niðurlögum verð-
bólgunnar um 1990, mest fyrir
tilstilli verklýðsfélaga og for-
ustumanna þeirra, sem höfðu
látið sannfærast um skaðann af
völdum langvinnrar verðbólgu,
þá dró úr getu stjórnmálamanna
til að ráðskast með sparifé þjóð-
arinnar, og frelsi almennings til
orðs og æðis óx þá að því skapi.
Frekari breytingar í frjáls-
ræðisátt svo sem einkavæðing
ríkisfyrirtækja og banka hefðu
að réttu lagi átt að draga enn
frekar úr veldi stjórnmálaflokk-
anna, og það er að gerast smám
saman, en samt ekki í þeim
mæli, sem vænta mátti. Ríkis-
bankarnir voru fyrir nokkru
seldir nýjum eigendum á undir-
verði, svo sem virðist mega ráða
af því, að verðmæti bankanna á
markaði hefur rokið upp eftir
söluna: það var fyrirsjáanlegt,
svo að söluverðið hefði þá mátt
vera hærra. Ríkisstjórnarflokk-
arnir eiga enn sem fyrr fulltrúa
í bankaráðum beggja. Og for-
sætisráðherra heldur áfram að
amast við einstökum fyrirtækj-
um og fjölmiðlum, sem hann hef-
ur vanþóknun á. Mikilvægi þess
að fá að vera í friði fyrir afskipt-
um hans má e.t.v. ráða af mútun-
um, sem hann sakaði formann
einkavæðingarnefndar 1992-
2002 um að hafa að boðið sér á
Lundúnafundinum fræga: 300
milljónir. Aðrar verðhugmyndir
voru ekki ræddar.
Af öllu þessu og ýmsu öðru
má ráða, að oddvitar ríkisvalds-
ins eru enn sem fyrr virkir þátt-
takendur í atvinnulífi landsins,
þótt annað sé látið í veðri vaka.
Er nokkur furða, að stjórnmála-
menn eða útsendarar þeirra þyk-
ist þá geta haft það í hendi sér,
hvort Ómar Ragnarsson gerir
kvikmynd um Kárahnjúka eða
ekki? En óttizt eigi: útsendarar
geta haft í hótunum, en móttöku-
skilyrðin fara versnandi sem
betur fer. ■
Dýr veisla forsetans
Ungum jafnaðarmönnum í
Reykjavík, ungliðahreyfingu Sam-
fylkingarinnar í Reykjavík, hefur
borist svar frá embætti forseta Ís-
lands, vegna fyrirspurnar UJR um
kostnað við veisluhald fyrir Þýska-
landsforseta í Perlunni 4. júlí
síðastliðinn.
Í svari forsetans kom fram að 221
gestur hefði setið veisluna. Þar á
meðal var fylgdarlið Þýskalands-
forseta, Íslendingar úr opinberu
lífi, viðskiptalífi og af vettvangi
menningar og lista, auk ýmissa
forystumanna félagasamtaka sem
tengjast samskiptum Þýskalands
og Íslands. Til viðbótar var greitt
fyrir 30 manns, öryggisverði og
annað starfsfólk er að veislunni
kom. Reikningur veitingahússins
hljóðaði upp á 3.298.260 krónur, en
að frádregnum vínskatti varð
kostnaðurinn 3.139.167 krónur.
Auk þess var greitt til Lúðra-
sveitar verkalýðsins, Karlakórs
Reykjavíkur, tónlistarfólks og fyrir
blómaskreytingar, samtals 471.450
krónur. Samtals gera þetta
3.610.617 krónur. Sé miðað við 251
gest í veislunni gera það 14.385
krónur á mann.
RITSTJÓRNARGEIN Á VEF UNGRA JAFNAÐARMANNA
WWW.POLITIK.IS
Vinstri grænir og Kárahnjúka-
virkjun
Á dögunum skrifaði Kristján
Hreinsson langt og þungort „Opið
bréf til Vinstrihreyfingarinnar-
græns framboðs“ í Morgunblaðið
og lýsti því meðal annars hvernig
félagar hans í þeim flokki hefðu
komið í veg fyrir að rædd yrði eða
greidd atkvæði um tillögu sem
hann hefði lagt fram á landsfundi
vinstrigrænna í nóvember. Álykt-
unartillaga Kristjáns var um ítrek-
un á andstöðu vinstrigrænna við
Kárahnjúkavirkjun og að því er
virðist í góðu samræmi við mál-
flutning flokksins í þeim málum á
liðnum árum, en engu að síður rak
hann sig á vegg þegar hann ætlaði
að fá tillöguna rædda. „Mér til
mikillar undrunar vildu menn
helst af öllu láta þessa ályktun
hverfa,“ segir Kristján í bréfi sínu
og bætir við að meðal annars hafi
verið gefin sú skýring á því að
annað væri „afturhvarf til fortíð-
ar.“ Nú hefur forysta vinstri græn-
na sem sagt ákveðið að ekki eigi
lengur að tala um Kárahnjúka-
virkjun og þá er þeim umræðum
þar með lokið innan flokksins.
GREIN Á SÍÐU VEFÞJÓÐVILJANS WWW.ANDRIKI.IS
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um
skoðanakúgun.
Andsvar
JÓHANNA
SIGURÐARDÓTTIR
■
skrifar um
húsnæðismál.
■ Af Netinu
Er Davíð líka forsætisráðherrann minn?
■
...oddvitar ríkis-
valdsins eru
enn sem fyrr
virkir þátttak-
endur í at-
vinnulífi lands-
ins, þótt annað
sé látið í veðri
vaka.
Um daginnog veginn
Vitnisburður
fréttamanns
Sannleiksást
Hjálmars