Fréttablaðið - 02.02.2004, Qupperneq 15

Miðborgin er í samkeppni við önnurverslunarsvæði á höfuðborgarsvæð-
inu,“ segir Guðlaugur Þór Þórðarson, borg-
arfulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins. „Ég hef mín-
ar efasemdir um það
að leiðin til að fá fólk í
miðborgina sé að refsa
því nógu duglega ef
það gleymir einhverra
hluta vegna að borga
sektirnar sínar.
Fimmtán hundruð
krónur er alveg nóg fyrir að gleyma að
borga í stöðumæli og 2.500 krónur er
meira en nóg fyrir að leggja ólöglega. Auð-
vitað á fólk að fara eftir settum reglum, en
þegar sektin er komin
upp í 3000–5000 krónur
þá er það alveg rosalegt.
Maður heyrir það alltof
oft að þegar fólk fær
svona hressilegan gíró-
seðil að þá segi það bara:
„Ég ætla ekki aftur í mið-
borgina“. Á endanum bitnar þessi ákvörð-
un því á verslunarmönnum.“
Guðlaugur segir að sjálfstæðismenn
hafi ítrekað komið fram með tillögur um
lækkanir á þessum gjöldum en þeim hafi
verið tekið afar fálega.
„Við munum samt sem áður halda
áfram leggja fram tillögur um lækkun,“
segir Guðlaugur Þór. ■
15MÁNUDAGUR 2. febrúar 2004
Á næstu mánuðum fer í höndsamningalota verkalýðsfélaga
og vinnuveitenda sem vonandi lýk-
ur þannig að aðilar skrifa undir
nýja kjarasamninga. Ef ekki þá
verður líklega boðað til verkfalla
þar sem launþegar samþykkja að
leggja niður vinnu í ákveðinn tíma.
Flestir eru sammála því að verkföll
eru úrelt fyrirbrigði í nútímasam-
félagi. Verkfall er neyðarúrræði
sem ekki beri að nota nema allar
aðrar leiðir hafi verið kannaðar.
Einnig hefur því verið haldið
fram að sumar stéttir hafi misnotað
verkfallsréttinn á þá leið að vitað
var að verkin sem ekki yrðu unnin í
verkfalli myndu bíða þar til eftir
verkfall og þá unnin í yfirvinnu.
Tekjutap launþega var því lítið sem
ekkert og því skapaðist tilhneiging
til að draga verkföllin á langinn
Samkvæmt upplýsingum frá
OECD er minni vinnufriður á Ís-
landi en í öðrum löndum sem við
berum okkur gjarnan saman við,
hér hafa tapast hlutfallslega miklu
fleiri vinnudagar í verkföllum en
víða annars staðar. Samkvæmt upp-
lýsingum um vinnudeilur frá kjara-
rannsóknarnefnd frá árinu 2001 frá
er heildarfjöldi tapaðra vinnudaga
landverkafólks rúmlega 1,5 milljón
dagar vegna verkfalla frá 1980–
2001, þ.e. á þessum 21 ári hafa tap-
ast ríflega 300 störf ár hvert.
Verkföll eru mjög óhagkvæm
leið til þess að leysa vinnudeilur.
Óhagræðið sem hlýst af verkföllum
er raunar svo gríðarlegt að teljast
má ótrúlegt að ekki hafi komið fram
aðrar betri aðferðir við lausn kjara-
deilna.
Allir tapa á verkföllum
Vinnuveitandinn tapar á að engin
framleiðsla er í verkfalli, mikilvæg-
ir markaðir tapast og viðskiptavinir
leita annað, t.d. til keppinautanna.
Ferðaþjónusta er mjög viðkvæm
fyrir vinnudeilum. Ferðamenn hvort
heldur er í viðskiptaerindum eða frí-
tíma eru mjög ófúsir að taka áhættu
á að lenda í vinnudeilum og verða
kannski strandaglópar. Útgerðar-
menn tapa ef loðna hrygnir og
drepst áður en hún veiðist. Öll fyrir-
tæki eiga það á hættu að missa við-
skiptavini sína vegna vinnudeilna
þeirra og starfsfólks.
Starfsmenn tapa launum sínum í
verkfalli. Oft er sú launauppbót
sem fæst með verkfalli mörg ár að
skila sér vegna tapaðra launa í
verkfallinu. Margir launþegar hafa
ekki efni á því að fara í verkfall
vegna skuldbindinga sinna. Þá er
hinn almenni starfsmaður oft lítið
gefinn fyrir vinnudeilur en er knú-
inn í verkfall af stéttarfélagi. Þrátt
fyrir lýðræðilega afgreiðslu.
Þjóðfélagslegt tap verður einnig
gríðarlegt eins og dæmin sanna, t.d.
þegar tiltölulega lítill hópur flug-
virkja eða flugliða getur stöðvað allt
flug til og frá landinu með aðgerðum
sínum. Heil síldar- eða loðnuvertíð
gæti hugsanlega glatast ef sjómenn
færu í verkfall og ekki yrði gripið til
setningu bráðabirgðalaga.
Oft eru það aðilar sem eiga
óbeinan hlut að máli sem tapa mestu
á verkföllum, s.s. skólafólk sem
missir móðinn í kennaraverkfalli og
brottfall úr námi eykst. Biðlistar
sjúklinga lengjast í verkföllum heil-
brigðisstétta. Ferðamenn hætta við
eða fresta ferðalögum þegar verk-
fall flugliða er yfirvofandi.
Er hægt að breyta
eðli verkfalla ?
En er hægt að snúa þessu við og
breyta verkföllum í eðli sínu? Breyta
þeim þannig að viðskiptavinirnir
hverfi ekki og að dýr markaðssetn-
ing verði ekki verkföllum að bráð.
Barry Nalebuff hagfræðipró-
fessor og Ian Ayres, lagaprófessor
við Yale-háskólann, setja fram
athyglisverða hugmynd í nýrri
bók sinni „Why Not?“ Hugmynd
þeirra er sú að í stað verkfalla, ef
á annað borð komi til þess neyðar-
úrræðis, verði farið í ,,sýndarvek-
fall“ (eða Virtual strike).
Með sýndarverkfallsleiðinni
semji vinnuveitendur og verkalýðs-
félög um, að komi til þess úrræðis að
starfsmenn leggi niður vinnu, beri
starfsmönnum samt sem áður
skylda til að koma til starfa og vinna
launalaust. En vinnuveitandinn
skuldbindur sig jafnframt að skila
allri sölu af þeirri framleiðslu og
þjónustu sem framleidd er í sýndar-
verkfallinu í ákveðinn sjóð. Sjóður-
inn getur verið t.d. líknarsjóður eða
ríkissjóður eða sjóður til ákveðins
verkefnis.
Kosturinn við þessa leið er að hún
veldur sáralitlum óróa annars staðar
í hagkerfinu. Verkföll myndu stytt-
ast til muna, vara jafnvel aðeins í
nokkrar klukkustundir í stað viku-
eða mánaðartíma. Allir aðilar sæju
hag sínum best borgið með því að
semja strax. Atvinnuöryggi yxi og
viðskiptavild myndi aukast.
En hver er þá
hvatinn til að semja?
Hvati starfsmanna til að semja
er, að því fyrr sem þeir losna úr
launalausri vinnu því betra.
Hvati vinnuveitenda er að stytta
þann tíma sem fyrirtækið tapar tekj-
um en það tapar meiri tekjum í raun
á því að halda út „sýndarverkfalli“
vegna þess að framleiðslan heldur
áfram en tekjur verða engar á móti.
Þetta virðist í fyrstu vera hálf-
rugluð hugmynd en hún er yfir 50
ára gömul. Í heimstyrjöldinni síðari
notaði bandaríski sjóherinn „sýndar-
verkfall“ til leysa vinnudeilu í verk-
smiðju Jenkins-bræðranna í
Bridgeport, Connecticut. 1960 fóru
fólksflutningabílstjórar í Miami,
Bandaríkjunum, í ,,sýndarverkfall“
þar sem almenningur fékk frítt í
almenningssamgöngur á meðan á
verkfallinu stóð.
Á Ítalíu hefur þessi leið „sýndar-
verkfalla“ verið reynd. En árið 1999
fóru flugmenn Meridiana-flug-
félagsins í fjögurra tíma „sýndar-
verkfall“ þar sem allir starfsmenn
unnu sín störf eins og fyrr, en án
þess að fá greitt fyrir það. Flugfélag-
ið greiddi hins vegar alla innkomu,
sem varð til í verkfallinu, til góð-
gerðamála. Öll flug sem lentu innan
þessa verkfalls fóru fram án áfalla.
Starfsmenn sem í verkfalli voru
merktu sig með hvítum ermaborð-
um og lýstu því yfir í upphafi ferðar
að þeir væru í verkfalli en farþegar
ættu ekki að finna fyrir óþægindum.
Starfsmennirnir unnu síðan sín verk
eins og ekkert hefði í skorist. ,,Sýnd-
arverkfallið“ skapaði mikla umræðu
meðal almennings og hafði jákvæð
áhrif á ímynd flugfélagsins og ein-
nig verkalýðsfélagsins þar sem laun
starfsmanna og tekjur flugfélagsins
fóru til kaupa á lækningartækjum
fyrir barnasjúkrahús.
Koma einhverju til leiðar
Við getum einnig hugsað okkur
sjómenn fara í ,,sýndarverkfall“ þar
sem þeir yrðu að mæta til skips og
róa en aflahlutur þeirra ásamt öllum
tekjum útgerðarinnar myndi fara
beint í einhvern sjóð sem samninga-
aðilar koma sér saman um að setja
fé í, t.d. til kaupa á nýju björgunar-
skipi eða til að bæta og styrkja
björgunarskóla sjómanna.
Verkfall mjólkurfræðinga gæti
eins verið ,,sýndarverkfall“ þar sem
laun þeirra ásamt tekjum af mjólk-
ursölu færu í að greiða fyrir nýsköp-
un eða þróun landbúnaðarafurða
sem stuðluðu að frekari atvinnu-
sköpun til sveita.
Nú hafa ríkistarfsmenn verið
einna duglegastir að fara í verkföll
undanfarin ár samanber verkföll
hjúkrunarfræðinga og kennara.
Hvernig gæti ,,sýndarverkfall“ farið
fram á þeirra vinnustöðum? Starfs-
menn yrðu að mæta til vinnu og
vinna launalaust en ríkið yrði að
greiða á móti einhverja upphæð sem
samið er um fyrir boðun verkfalls.
Þá yrðu samningsaðilar að koma sér
saman um hver skiptingin yrði, þ.e. í
hvaða sjóð eða verkefni ráðist yrði í
með því fé sem myndast í ,,sýndar-
verkfallinu“.
Aðalreglan ætti að vera sú að það
fé sem aflast í ,,sýndarverkfalli“
ætti að koma einhverju til góða. Ann-
aðhvort að sjá góðu málefni farborða
eða stuðla að góðgerða- og þjóðþrifa-
málum.
Þögnin heyrist hátt
,,Sýndarverkföll“ hafa verið
reynd og eiga eflaust eftir að ryðja
sér frekari braut, þar sem þau henta
betur í nútíma þjóðfélagi.
Verkföll eru og verða ávallt úrelt
en sjálfsögð í lýðræðisþjóðfélagi en
þegar allir tapa er verðugt að laga
þetta baráttutæki að nútímanum.
Hvort ,,sýndarverkföll“ verði raunin
á Íslandi verður að koma í ljós. Alla-
vega er víst að verkföll yrðu mun
styttri og kæmu vonandi einhverju
góðu til leiðar. ,,Sýndarverkfall“
gæti reynst verkalýðshreyfingunni
nýtt baráttutæki við að bæta hag
allra félaga sinna. Þetta gæti nýst
einstökum vinnustöðum þar sem
starfsmenn gætu merkt sig með
áberandi borðum eða klætt sig í
verkfallsföt og mótmælt þannig með
þögninni sem oft heyrist hátt í. ■
Ástæðan fyrir þessaribreytingu er að
koma til móts við óskir
fólksins,'' segir Stefán Har-
aldsson, framkvæmdastjóri
bílastæðasjóðs. „Ég hef
ekki trú á öðru en að þetta
skili góðum árangri. Við
teljum okkur vera að bæta það kerfi sem nú
er og umbuna þeim sem greiða fljótt og vel.
Hækkunin er fyrir þá sem greiða seint og
illa og vonumst við til að þetta virki hvetj-
andi fyrir þá, það er ekki annað hægt.“
Stefán hefur ekki áhyggjur að þeim
fjölgi sem lenda í verulegum vandræðum.
„Ég er alveg sannfærður um að þetta
virki hvetjandi fyrir alla og fái fólk til að
greiða fyrr en ella og gera upp mál sín áður
en komið er í óefni, það er alveg á hreinu.
Þetta mun ekki verða til þess að fjölskyldur
fari hér á kaldan klaka
í stórum stíl. Þetta er
ekkert annað en
jákvætt.
Auðvitað bitnar
þetta á þeim sem eru
skuldseigir og draga að
greiða, en þetta eru nú
ekki þannig fjárhæðir
að fólk missi ofan af
sér. Þetta er einmitt fyrir þá efnaminni og
þeim sérstakt fagnaðarefni. Mér finnst
þetta alveg stórkostlega jákvætt,“
segir Stefán. ■
Borgaryfirvöld hyggjast hækka stöðumælasektir og sektir vegna stöðvunarbrota um 100% verði þær ekki greiddar innan 28 daga. Stöðumælasekt mun
hækka úr 1.500 krónum í 3000 og sekt vegna stöðvunarbrots úr 2.500 krónum í 5000. Veittur verður 550 króna afsláttur ef greitt er innan þriggja daga.
Skiptar skoðanir
Guðlaugur Þór Þórðarson:
Bitnar á verslunarmönnum
Stefán Haraldsson:
Fagnaðarefni fyrir þá efnaminni
Umræðan
KRISTINN ÞÓR JAKOBSSON
■ viðskiptafræðingur búsettur
í Toronto Kanada,
skrifar um sýndarverkfall.
Sýndarverkfall, verkfall
sem skilar betri árangri ?