Tíminn - 19.03.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 18. marz 1972.
„Biýtur í bága við skatta-
stefnu Sjálfstæðisflokksins"
Þessi loftmynd sýnir svæöið, sem vegur og brýr mun liggja um á Skeiðarársandi. Næst er Ljómagnúpur,
en þaöan sér austur yfir Skeiðarárjökul til Morsárdals og Skaftafells, en þar rennur Skeiðará undir hllðum.
Rösklegt átak
Skammt er siðan — varla nema
rúmur áratugur — að langflestir
landsmenn, jafnt leikir sem
verklærðir, töldu allt að þvi
óra að byggja brýr og leggja
veg yfir Skeiðarársand og tengja
þannig saman vegakerfi landsins.
Og litlu lengra er siðan það var
einnig talin frágansgsök að
hemja undir brýr stærstu jökul-
vötnin i A-Skaftafellssýslu, svo
sem Jökulsá i Lóni, Hornafjarð-
arfljót og Jökulsá á Breiða-
merkursandi. Nú hafa brýr stað-
izt á þessum vötnum allmörg ár,
og reynslan afsannaö þá ken-
ningu, að þessi vötn væru óbrúan-
legar óhemjur.
Enginn nema sá, sem búið hef-
ur við þessi vötn, brúuð og óbrú-
uð, eða heyrt Skaftfellinga lýsa
muninum, getur gert sér i hugar-
lund, hver umskipti urðu i lifi
fólksins i þessum sveitum við til-
komu brúnna, hvernig hérað, sem
hafði verið eyjar, varð einn heim-
ur.
Vegargerð yfir Skeiðarársand
er vafalaust eitthvert mesta átak
i vegagerð, sem um getur hér á
landi, og engan veginn er vist, að
hin góða reynsla af brúm austar á
söndum sé full trygging fyrir þvi,
að þessi mannvirki standist að
fullu, og menn verða að vera við
þvi búnir að taka þar til hendi aft-
ur og aftur, fylla i skörð og veita
vötnum. En nú hefur mönnum
aukizt svo sjálfstraust, að engin
ástæða er til þess að láta hrak-
spár neinu ráða.
Sagt er, að 100 millj. kr i
ríkisskuldabréfum til þessa verks
hafi aö mestu selzt á tveimur dög-
um og dreifst viða. Hvort tveggja
er, að menn eru að gera góð
sparikaup i verðtryggðum bréf-
um, og þeim er i mun að leggja
stein i þennan veg. Þetta er rösk-
legt átak, sem beinir huganum að
því, hvort ekki sé reynandi að
koma fleiri stórvirkjum fram
meo pvi aö ætla sér eitt slikt verk
á ári hverju,og fara fram á það
við þjóðina, að hún leggi til þess
nokkur milljónahundruð á ári af
neyzlufé sinu sem aukagetu við
það, sem Alþingi ákveður til
framkvæmda á fiárlögum.
Frumkvæði
Eysteins
Eins og kunnugt er var það
Eysteinn Jónsson, sem kvað upp
úr með þar fyrstur manna, að við
skyldum ekki lengur láta
Skeiðarársand skelfa okkur,
heldur hef jíverkiðmeö það mark i
huga að ljúka vegi yfir hann fyrir
ellefu alda byggðarafmæli lands-
ins 1974. Það hæfði vel að þetta
frumkvæði skyldi koma frá þess-
um framsýna stjórnmálamanni
og þingmanni Austfirðinga.
Þjóðin tók vel undir þessa tillögu,
og annar þingmaður Austurlands
stakk upp á leið til sérstakrar
fjáröflunar i þessu skyni. Og nú er
málið að komast á framkvæmda-
stig.
Enginn vafi er á þvi, að það er
rétt, sem Eysteinn Jónsson hefur
oft bent á i hvatningarorðum fyrir
þessu máli, að samtenging hring-
vegarins muni beinlinis breyta
landinu i augum þjóöarinnar og
færa henni upp i fangið alveg ný
tækifæri til þess að njóta fegurðar
þess i margfalt rikara mæli.
Þetta styttir ekki aðeins eða auð-
veldar leiðina i Oræfin eða Horna-
fjörðinn, heldur gefur mönnum
færi á að skoða land sitt allt á
annan og fjölþættari hátt.
Gerbreytt
skattamdlastefna
Skattafrumvörp rikisstjórnar-
innar eru orðin lög frá Álþingi
Atökin um þau voru orðin löng og
hörð. Nokkrar breytingar hafa
verið gerðar á þeim i meðförum
þingsins, en þó ekki stórvægileg-
ar, og allar i þá átt að skýra og
framfylgja betur þeirri megin-
stefnu i skattamálum, sem mörk-
uð er i málefnasamningi rikis-
stjórnarinnar, og fólgin er i þvi að
skattabyrðarnar verði lagðar
eins réttlátlega á bök lands-
manna og unnt er eftir burðar-
þoli, og i samræmi við sjónarmið
félagshyggju og jafnaðar. Að
sjálfsögðu munu ýmsir agnúar
koma i ljós i prófi reynslunnar á
þessari gerbreyttu skattamála-
stefnu, enda mun endurskoðun-
inni haldið áfram næstu missiri
og ár, og reynslan verða látin
segja sitt orð jafnhliða tillögum
sérfræðinga i þessum málum.
Meginatriöið er, að snúið hefur
verið við á ihaldsbrautinni, sem
lögð hefur verið síðasta áratug-
inn. Helztu breytingar, sem nú
koma til framkvæmda, eru
þessar:
Nefskattar eru niður felldir og
leggjast á með tekjusköttum
þ.e.a.s. eftir tekjum og efnum.
Gjaldabyrðin er i heild svipuð og
áður, en þungi hennar færður af
herðum þeirra tekjulægri á herð-
ar hinna, sem hafa verulega
meira en framfærslutekjur.
Ihaldsþróunin siðasta áratug hef-
ur verið öfug — að færa sifellt
meiri skattaþunga á hina tekju-
lægri.
Komið var i veg fyrir fram-
kvæmd þeirra skattaákvæða sem
ihaldsstjórnin skellti á s.l. vor,
um verulegt skattfrelsi hlutaf jár-
arðs og flýtifyrningu fyrirtækja,
en þessi ákvæði hefðu flutt 460
millj. kr. skattþunga af herðum
hlutafjáreigenda á herðar ein-
staklinga.
Lagður hefur verið nýr grunnur
að verkaskiptingu rikis og
sveitarfélaga i samræmi við
framkomnar óskir þeirra, og
sveitarfélögin gerð sjálfstæðari
og fjár sins ráðandi, sem ekki var
hægt að kalla áður.
Það er þessi stefnubreyting i
anda félagshyggju, sem mestu
máli skiptir við þessar laga-
breytingar.
„Andstætt
skattastefnu
Sjálfstæðis-
flokksins"
Barátta Sjálfstæðisflokksins
gegn þessum breytingum og á
móti þvi, að snúið væri við af
þeim ihaldsvegi, sem lagður hef-
ur verið siðasta áratug, hefur
veriðhatrömmag ofsafengin og að
sama skapi óvönd aö meðulum.
Þær blekkingar eru nú flestar’
lýðum ljósar og oltnar um sjálfar
sig. Kjarna þessarar æðislegu
ihaldsbaráttu má finna i eftirfar-
andi orðum i greinargerð Geirs
Hallgrimssonar og Magnúsar
Jónssonar fyrir þeirri megintil-
lögu að visa skattamálafrum-
vörpunum frá:
„Frumvarpið brýtur I veiga-
miklum atriðum i bága við þá
skattastefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn telur rétta og hefur
fylgt I framkvæmd undanfarinn
áratug”.
Þetta er mergurinn málsins
umbúðalaus, og fór vel á þvi, að
Geir Hallgrimsson mælti fyrir
honum i loka sennunni i efri deild.
Geir er hreinskilinn maður og
reynir ekki eins og ýmsir aðrir
ihaldsforingjar að dulbúa stefnu
sina. Hjá honum koma oft fram
ómenguð ihaldsviðhorf, eins og
þarna, er hann segir það hispurs-
laust, að hér sé verið að snúa við
af þeirri skattabraut, sem mörk-
uð hafi verið undir ihaldsstjórn.
Sjónarmið pen-
ingameistaranna
Bak við þessi orð Geirs Hall-
grimssonar er lærdómsrik saga
fyrir islenzku þjóðina. Þegar
ihaldið var sezt að völdum með
Krata við fótskör eftir 1960, hugð-
ist það taka til við að hagræða
þjóðfélaginu i þá fullkomnu
ihaldsmynd, sem farizt hafði
fyrir að koma á, vegna áhrifa
félagshyggjusjónarmiða Fram-
sóknarflokksins i stjórn landsins
áratugina áður.
íhaldsstjórnin byrjaði á þvi að
færa stórfúlgu með söluskatts-
kerfinu af stórtekjumönnum yfir
á allan almenning. Siðan var
skattalögum hagrætt i smá-
áföngum helzt svo að litið bæri á,
og laust eftir miðjan sjöunda ára-
tuginn gerði kunnasti hagfræð-
ingur Sjálfstæðisflokksins nokkra
úttekt á þvi, hvernig miðað hefði i
áttina til thalds-lslands. Staða
hlutafjárins hefur smátt og smátt
verið bætt sagði hann, og taldi
siðan ýmsa aðra merka áfanga.
Loks var það á vordögum 1970,
sem sú kóróna var sett upp, að
leiða i lög verulegt skattfrelsi
peningaarðs i hlutafélögum, svo
að eftir það gæti fjölskylda, sem
átti sæmilegt heimilishlutafélag,
haft allt að hundrað þúsundum
alveg skattfrjálst af arðinum.
Jafnframt var lögleidd svonefnd
flýtifyrning i fyrirtækjum. Með
þessu var stórum áfanga i sókna
peningameistaranna i Sjálf-
stæðisflokknum náð, og risu nú
fjöll íhalds-tslands úr sæ fögur i
augum þeirra. Sólnes peninga-
meistari á Akureyri lýsti land-
sýninni fagurlega rétt fyrir
kosningarnar, og var draumsýnin
þessi: „Við skulum gera tsland
að alþjóðlegri peningamiðstöð”
þar sem hægt væri að „geyma
stórfé á leynireikningum”. Fyrir
þessa lýsingu gaf Magnús Jóns-
son, þáverandi fjármálaráðherra
Sólnes einkunina: „Hinn marg-
reyndi striðsmaður Sjálfstæðis-
flokksins”. Það fór ekki á milli
mála, hvert stefnt var.
Það sætir þvi raunar engum
undrum, þótt ihaldið umturnist
nú, þegar aftur er tekin stefna á
félagshyggjumið og draumspegill
peningamanna brotinn.
Bæjarfélögin
leyst úr ánauð
Eins og kunnugt er hafa bæjar-
félög landsins á undanförnum ár-
um verið hneppt i æ meiri ánauð,
og i sumum málum verið eins og
nýlendur rikisvaldsins og Al-
þingis. Þau urðu að greiða lög-
gæzlukostnaðinn, og réðu engu í
framkvæmd. Þau urðu að greiða
til trygginga eins og rikisvaicno
ákvað. Æ meiri hluti tekna þeirra
fór i þessi rikisskipuðu gjöld, og
þau urðu i raun og veru varla f jár
'sins ráðandi. Hvað eftir annað
leysti rikisvaldið sina hnúta á
kostnað sveitarfélaga, eins og
þegar tekinn var af þeim rétt-
mætur hluti af hækkun sölu-
skattsins.
Nú er grundvöllur lagður að
hreinni verkskiptingu sveitar-
félaga og rikis. Þar er þó aðeins
um byrjun að ræða, og á næstu
árum verður þessi braut mörkuð
betur. Að visu getur komið fyrir,
að þessi tekjuöflunarskipting sé
sveitarfélögum misjafnlega hag-
stæð. Það er eðlilegt, þvi að
sveitarfélögin eru ólik og misstór
með mjög mismunandi þarfir, en
á næstu árum má vinna að lag-
færingu á þessu i samræmi við
meginstefnuna.
Þá má ekki gleyma þvi, að með
þessum lagabreytingum hefur
verið lagður raunhæfur grunnur
að þvi að hefja staðgreiðslu
skatta, en það er öllum, ekki sizt
sveitarfélögum hagsmunamál.
Um þetta mál hefur verið talað i
mörg ár, en fyrrverandi rikis-
stjórn reyndist ófær um að stiga
nokkurt jákvætt skref i þá átt.
„Fortíð mín
i osku
Þótt barátta Alþýðuflokksins
gegn skattabreytingum hafi ekki
verið alveg eins lik fjörbrotum og
atgangur ájálfstæðismanna, hlýt-
ur afstaða hans, og þá fyrst og
fremst viðbrögð formanns, hans,
Gylfa Þ. Gislasonar, að valda
mikilli furðu landsfólksins.
Þegar Alþýðuflokkurinn kom
lemstraður út úr stjórnarsam-
starfinu, sáust þess nokkur merki
fyrst i haust, undir forystu Bene-
dikts varaformanns, að hann
reyndi að hverfa með gætni og
hægð til vinnandi vega og leiðar,
sem betur hæfði jafnaðarstefnu.
En þegar Gylfi kom af námskeið-
inu i Höfn sást, að hann hafði
engu gleymt og ekkert lært. Siðan
ekur Gylfi sina leið, slöngvar firr-
um sinum og yfirboðum framan i
þingmenn og þjóðina dag hvern
og krefst þess að vera enn meira
ihald en Geir og Jóhann, en
krataþingmenn horfa gneyptir i
gnaupir sér og vita varla, hvað
þeir eiga af sér að gera.
Tómas Karlsson, varaþing-
maður Framsóknarflokksins lýsti
þessari tilveru Gylfa hnyttilega i
ræðu, sem hann hélt i neðri deild
Alþingis við 2. umræðu frumv.
um tekjustofna sveitarfélaga á
dögunum, er hann svaraði for-
manni Alþýðuflokksins nokkrum
orðum. Hann lýsti þvi, hverjum
stakkaskiptum Gylfi hefði tekið
siðan hann hvarf úr landsstjórn og
komst i stjórnarandstöðu. Hann
léti nú og talaði eins og hann ætti
sér enga fortið, t.d. i framkvæmd
skattamála og um ákvörðun
skattvisitölu og krefðist þess nú,
að skattvisitalan sé hækkuð þre-
falt meira en hækkun fram-
færsluvisitölu varð á s.l. ári, þrátt
fyrir þá staðreynd, að á árunum
1966-1971, þegar hann var i stjórn,
vantaði þriðjung á, að skattvisi-
tala væri hækkuð til jafns við
framfærsluvisitölu, og við það
þyngdist skattabyrðin á nauð-
þurftartekjum ár frá ári.
TOmas Karlsson minnti Gylla
á, að Kató hinn gamli endaði ræð-
ur sinar jafnan á þvi að segja:
„Auk þess legg ég til, að Karþa-
góborg verði lög i eyði”. Nú færi
vel á þvi, að Gylfi festi sér þá hefð
i ræðusnilli eftir endurhæfinguna
i Kaupmannahöfn, svo ljóðelskur
maður sem hann væri, að vitna til
Nóbelsskáldsins og byrja allar
ræður sinar á þessari ljóðlinu úr
kvæði Nóbelsskáldsins: Héðan I
frá er fortíð min i ösku” Mundi
það jafnan verða i góðu samræmi
við framhald ræðunnar, hvaða
þjóðmál, sem rætt væri, þvi að
hann mundi tala eins og hann ætti
enga fortið. Gæti hann siðan end-
að hverja ræðu með þvi að breyta
ljóðlinu skáldsins ofurlitið og
segja: „Framtið min er vinstri
stjórnar blóð”,þvi að ekkert virt-
ist honum hugleiknara en fella þá
stjórn, sem hefði fest kjarna jafn-
aðarstefnunnar i málefnasamn-
ingi sinum. — AK