Tíminn - 30.04.1972, Page 11
TÍMINN
Sunnudagur 30. april 1972
Sunnudagur 30. april 1972
Á morgun innsiglar íslenzk alþýða
órofa samstöðu þjóðarinnar um út-
færsluna í 50 mílur 7. september
Á morgun, 1. maí, mun verkalýðshreyfingin bera fram eina kröfu.
Dagurinn verður helgaður máli málanna, útfærslu íslenzkrar fiskveiðilög-
sögu í 50 sjómilur 1. september næstkomandi.
Timinn fagnar þessari ákvörðunlaunþegasamtakanna og vill taka þátt
i rökstuðningi fyrir þessari kröfuislenzkrar alþýðu með því að rifja hér
upp nokkrar staðreyndir viðvíkjandi landhelgismálinu.
Sóknin hefst
Sókn Islendinga i landhelgis-
málinu hefst aö lokinni siöari
heimsstyrjöldinni. Frá þvi um
aldamót og fram til loka siöari
heimsstyrjaldar haföi landhelgis-
samningurinn, sem Danir geröu
viö Breta fyrir hönd Islendinga
áriö 1901 og átti aö bæta markaös-
stööu landbúnaöarafuröa Dana á
brezkum markaöi, veriö hin
mikla hindrun, sem Islendingar
treystu sér ekki til aö ryöja úr
vegi. Samkvæmt þessum
samningi mátti landhelgi eöa
fiskveiöilögsaga Islands ekki
vera meiri en 3 mílur.
Baráttan fyrir uppsögn þessa
samnings var hafin á flokksþingi
F'ramsóknarmanna áriö 1946. Þar
var samþykkt samhljóða, aö
flokkurinn beitti sér fyrir upp-
sögn þessa samnings. Þeir Her-
mann Jónasson og Skúli
Guðmundsson fluttu svo á næsta
Alþingi tillögu um uppsögn
samningsins. Samkvæmt ósk þá-
verandi utanrikisráðherra,
Bjarna Benediktssonar, var
afgreiðslu tillögunnar frestað á
þvi þingi. Framsóknarmenn
héldu áfram aö ýta uppsögninni
áleiðis, og var samningnum sagt
upp áriö 1950.
Rikisstjórn Framsóknarflokks
Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks, er sat að völdum
1947—1949, beitti sér fyrir
setningu landgrunnslaganna 1948.
Sú löggjöf var byggð á land-
grunnskenningunni, þ.e.a.s. að
ekki yröi skilið á milli auöæfa
hafsbotnsins og auðæfanna i
sjónum yfir honum.
Grundvöllurinn
lagður
Meö uppsogn brezka samnings
frá 1901 og setningu landgrunns-
laganna 1948 var lagður grund-
völlur aö hinni nýju sókn
tslendinga i landhelgismálinu.
A þeim grundvelli hafa
íslendingar stigið tvö stór skref
til útfærslu fiskveiðiland-
helginnar. Nú er ákveöið, að
þriðja skefiö veröi stigiö 1.
september næstkomandi.
Fyrsta skreíiö var stigiö áriö
1952, þegar dregnar voru nýjar
grunnlinur, og fiskveiöiland-
helgin siöan færð út i 4 milur. Þá
fór meö völd samsteypustjórn
Framsóknarflokks og Sjálf-
stæöisflokks undir forsæti
Steingrims Steinþórssonar.
Bretar hugðust þá neyða
tslendinga til uppgjafar meö þvi
að leggja löndunarbann á islenzk
fiskiskip i brezkum höfnum.
Hafnað var með öllu aö láta
undan þessum þvingunum Breta.
Bretar hættu löndunarbanninu
eftir fjögur ár og viðurkenndu
siöan 4 milna fiskveiöilögsögu
Islands.
Andstaða Breta
Annaö skefiö var stigiö 1958
þegar fiskveiðilandhelgin var
færö út i 12 milur. Þá fór með völd
rikisstjórn Framsdknarflokks,
Alþýöuflokks og Alþýöubanda-
lags undir forsæti Hermanns
Jónassonar, formanns
Framsóknarflokksins.
Bretar undu illa útfærslu á
fiskveiöilandhelgi tslands i 12
sjómilur og hugöust ógilda hana
með þvi að veita veiöiskipum
sinum herskipavernd innan
islenzku fiskveiðilögsögunnar.
Þessu hættu þeir þó snemma árs
1959. Astæðurnar voru þær, að
örðugt reyndist aö stunda veiðar
undir herskipavernd, og ofbeldi
Breta gegn minnstu þjóð
heimsins, er baröist fyrir lifsrétti
sinum, mæltist hvarvetna illa
fyrir. Bretar héldu samt áfram
ýmiss konar hótunum. Rikis-
stjorn Sjálfstæöisflokks og
Alþýðuflokks, sem kom til valda
1959, taldi ráðlegastaö láta undan
hótunum Breta, og þvi voru land-
helgissamningarnir viö Breta og
Vestur-Þjóðverja geröir áriö
1961. Andstöðu sina gegn útfærslu
fiskveiöilögsögunnar við tsland i
50 sjómilur byggja Bretar nú á
þessum samningi, en honum
hefur ríkisstjórn Islands sagt upp
með löglegum fyrirvara.
Útfærslan er
fullkomlega
lögleg
Frá þeirri ákvörðun, sem
Alþingi og ríkisstjórn hefur nú
tekiö um útfærslu Islenzku fisk
veiðilögsögunnar 1. september
verður ekki hvikað. Islendingat
munu ekki beygja sig fyrit
neinum þvingunum né hótunum
Gtfærslan brýtur ekki gegn
neinum viðurkenndum alþjóða-
lögum. Þaö er staðreynd, að þaö
eru ekki til neTnar almennt viður-
kenndar þjóöréttarreglur um vfð-
áttu fiskveiðilögsögu eða land-
helgi.
Hins vegar hafa Sameinuðu
þjóðirnar gert itrekaðar tilraunir
til að fá slikar reglur sam-
þykktar. Fyrst var það raunar á
vegum gamla Þjóðabandalagsins
á Haagráðstefnu 1930, en siðar af
hálfu Sameinuðu þjóöanna á
Genfar-raðstefnunum 1958 og
1960. Allar þessar tilraunir hafa
reynzt árangurslausar. Og enn er
fyrirhuguð hafréttarráðstefna á
árinu 1973, sem m.a. er ætlaö að
glima við þetta viðfangsefni.
Ekkert sýnir okkur betur, að
alþjóöareglur eru ekki fyrir hendi
um þessi efni. Hin fyrirhugaöa
ráöstefna og viðfangsefni hennar
eru skýrasti vitnisburðurinn og
raunar alþjóðleg viðurkenning a'
þvi, aö þjóöirnar telji, aö alþjóð-
legar reglur vanti um viöáttu
fiskveiöilögsögu og landhelgi.
Engin alþjóðleg
venja heldur
Ekki er heldur hægt að halda
þvi fram meö neinum rökum að al
þjóðleg venja hafi fest tiltekin
mörk fyrir landhelgi eða fisk
veiöilögsögu almennt. Riki
hafa jafnan helgað sér misjafn-
lega stóra landhelgi. Þannig
stóðu mál einnig á þeim tima,
þegar ýmsar siglingaþjóöir, þar
á meöal Bretar, héldu þvi fram,
aö 3ja sjómilna landhelgi væri al-
þjóöalög samkvæmt venju. Þeirri
kenningu var algjörlega hnekkt
með dómi alþjóðadómstólsins i
Haag i landhelgismáli Breta og
Norðmanna árið 1951.
Ennfremur var þessari kenningu
hnekkt með áliti þjóðréttar
nefndar Sameinuðu þjóöanna árið
1956.
Þróunin hefur siðan orðið sú, að
fjölmörg riki hafa fært landhelgi
sina út, sum i 12 milur, en önnur
mun meira, og gildir það einnig
um þau riki, sem áður héldu
fram 3 milna reglunni, eins og t.d.
Bretar. Engum dettur i hug nú að
halda þvi fram, að 3ja sjómilna
regla sé helguö af alþjóðavenju,
og það væri einnig fjarri lagi aö
staðhæfa, aö 12 sjómilur séu al-
þjóöavenja. Það er ekki hægt
vegna þess, að það er staðreynd,
að minnsta kosti 20 riki telja sér
viöáttumeiri landhelgi en 12
sjómilur, og sum allt upp i 200 sjó-
milur, eins og t..d. riki Suður-
Ameriku. Ekki er okkur kunnugt
um, að gripið hafi verið til neinna
sérstakra aðgerða gegn þessum
rikjum. Viö þessar aöstæður er
vitaskuld vonlaust að ætla að
halda þvi fram, að alþjóöavenja
sé til umviðattulandhelgi. Alþjóð-
leg regla um viðáttu landhelgi
verður heldur ekki leidd af grund-
vallarreglum þjóðaréttar, enda
mun naumast nokkur halda þvi
fram.
Þegar tekið er tillit til þeirra
reglna, sem ýmis riki hafa sett
um viðáttu landhelgi, ætti öllum
að vera ljóst, að ákvörðun
tslendinga um að færa fiskveiöi-
lögsöguna við Island út i 50 sjó-
milur, er innan hæfilegra marka,
og má þar skirskota til efnahags-
legra, liffræöilegra og sögulegra
raka.
Fyrir þessum sjónarmiðum
Islendinga gerði forsætisrað-
herra, Ölafur Jóhannesson, ræki-
lega grein, er hann mælti fyrir til-
lögu rikisstjórnarinnar til þings-
ályktunar um útfærslu land-
helginnar i 50 sjómilur.
Baráttan gegn
kenningum for-
réttindaþjóðanna
Islendingar hafa barizt gegn
kenningum forréttindaþjóða
varðandi alþjóðalög um réttindi
á hafinu,allt frá árinu 1949. Island
átti frumkvæöi að þvi hjá
Sameinuðu þjóöunum, að máliö
var þar upp tekiö, og árangur
þess var m.a. ráðstefnurnar i
Genf 1958 og 1960.
tslendingar munu að sjálfsögðu
halda þessari baráttu áfram,
meðal annars i Hafsbotnsnefnd,
sem nú vinnur að undirbúningi
ráðstefnunnar 1973 og á ráðstefn-
unni sjálfri — og hvarvetna á al:
þjóðavettvangi, sem færi gefst a
næstu árum. tslendingar stefna
að þvi, að i stað þeirra kenninga,
sem stórveldin og fiskveiöiþjóðir,
sem sækja inn á landgrunn
annarra þjóöa, halda fram um
réttindi á hafinu, komi sanngjörn
alþjóöalög, sem grundvölluð
verði á tveim meginstoðum:
1 fyrsta lagi — á hagsmunum
allra þjóða heims til frjálsra
ferða um heimshöfin og
sameiginlegs réttar til nýtingar
sjávarins, sem er utan lögsögu
strandrikja, enda eru þau auðæfi
sameiginlegur arfur alls mann-
kyns, og þessi auðæfi ber að
vernda gegn eyðileggingu með
sameiginlegum ráðstöfunum
allra þjóða.
Enri ööru lagi eiga alþjóðleg
hafrettarlög að grundvallast á
þvi, að auðæfi hafsbotns, land-
grunns og sjávarins yfir hafsbotni
séu hlutir náttúruauðlinda
strandrlkja út til sanngjarnrar
fjarlægðar frá ströndum.
Þaö er fyrir þeirri stefnu, sem
Island, og nú vaxandi fjöldi
annarra rkja, berst.
Rétturinn
til hafsbotnsins
1 Genfarsamþykktinni fra 1958
var strandriki veittur einkaréttur
til nýtingar auðæfa á og undir
hafsbotninum á landgrunni
strandrikisins allt út á það dýpi,
sem hagnýting slikra auðæfa
leyfði, en þau hagnýtingarmörk
hafa sifellt verið að færast dýpra
og dýpra með hraðvaxandi tækni,
og munu nú vera talin vera komin
á 1000 m dýpi.
Það er ljóst, að framkvæmd
ýmissa rikja á réttinum til
rannsóknar og nýtingar auðæfa á
hafsbotninum bendir til þess, að
hið alþjóðlega og sameiginlega
hafsvæði og hafsbotn hafi þar af
leiðandi mörk sin langt fyrir
utan 12 mllna lögsögu. Eins og 0
þessi mál standa nú, virðist mega
álita, að meiri hluti þjóða heims
liti svo á, að nauðsyn beri til að
ákveða eina, tiltölulega þrönga,
allsherjarlögsögu, t.d. 12 milur,
en jafnframt aðra miklu viðari
lögsögu, er veiti strandriki einka
rétt til efnahagslegrar nýtingar
hafssvæða úti fyrir ströndum
þess, þar með talinn hafsbotninn
og landgrunnið, fiskveiöar og
fiskvernd, mengunarvarnir,
visindarannsóknir og hvers konar
aðra-efnahagslega nýtingu allt
upp i 200 milna fjarlægö frá
ströndum.
Þessi efnahagslegu lögsögu-
mörk myndu auðvitað ekki
skerða i neinu hiö almenna
siglingafrelsi^ Aróður brezkra
blaða um, aö Islendingar vilji
hefta frjálsar siglingar um hafið
með útfærslu fiskveiöilög-
sögunnar i 50 milur, á sér enga
stoð i raunveruleikarunum.
Vaxandi fylgi
Sem betur fer bendir margt til
þess, að þeirri stefnu i hafrettar-
málum, sem Islendingar, og
margar aðrar þjóðir, berjast nú
fyrir, muni enn vaxa fylgi,
einkum og sér i lagi meðal hinna
svonefndu vanþróuðu þjóða, sem
flestar lutu nýlendustjórn stór-
velda áöur en þær fengu sjálf-
stæði sitt. Sú alþjóðarregla, sem
íslendingar berjast fyrir, mun
veita hinum nýsjálfstæðu
þjóðum rétt til að verja og vernda
mikilvæga hagsmuni gegn til-
hneigingu rikra og háþróaöra
þjóða til að ofnýta og eyðileggja
auðæfi sjávarins úti fyrir
ströndum hinna vanþróuðu
strandríkja, áður en hinar van-
þróuðu þjóöir hafa búiö sig svo i
stakk, að þær geti sjálfar hagnýtt
þau verðmæti til hags eigin
þegna, en þessi auöæfi heyra með
rettu til náttúruauðæfa þessara
rikja.
Rétturinn
er okkar
Sterkasta röksepid okkar i
landhelgismálinu er rétturinn til
að lifa menningarlifi i þessu
landi, en það verður ekki gert, ef
fiskimiðin við strendur Islands
verða eyðilögð. Þau rök okkar
verða sterkasta vopnið til að fá
stuðning almenningsálitsins i
heiminum.
Rök okkar fyrir útfærslu i 50
milur eru bæði rik nauðsyn til að
vernda fiskistofna Norður-
Atlantshafsins og uppeldis-
stöðvar þeirra og hrygningar-
stöövar, og einnig efnahagsleg
nauðsyn islenzku þjóðarinnar að
hafa forgangsrétt til nýtingar
fiskistofna á miðum yfir islenzka
landgrunninu, fiski/niðunum,
sem eru eina nátturuauðlind
Islendingar.
Auðvita nýtur islenzka þjóöin
ekki ein góðs af þviv að komið
veröi i veg fyrir ranyrkju og
eyðingu fiskistofnanna. Það
hlýtur aö vera hagsmunamál
allra þeirra þjóða, sem veiðar
stunda i Norður-Atlantshafi, og i
rauninni hagsmunir alls mann-
kyns, að hið mikla forðabúr
hafsins verði ekki eyöilagt með
rányrkju og ofveiði. Ef
tslendingar taka nú ekki frum-
kvæðið i þvi að vernda hinar
mikilvægu hrygninga- og
uppeldisstöðvar, sem eru á og
yfir landgrunni Islands, sem nær
50—70 milur frá ströndum, munu
ekki aðeins Islendingar tapa
þjóðarauði sinum, heldur mundu
einnig Bretar, Þjóðverjar, Sovet-
menn, Pólverjar og aðrar þær
þjóðir, sem veiöa i Norður-
Atlantshafi, einnig tapa, þegar
fram i sækti og búiö væri að eyði-
leggja fiskistofnana eða
stórskerða þá eins og dæmi eru til
um, t.d. um sildarstofnarta, sem
gengu á Islandsmið. Sildaraflinn
við Island hrapaði úr 812 þús.
tonnum árið 1965 i 50 þúsund tonn
árið 1970, og ýsuaflinn hrapaði úr
53.506 þús. tonnum árið 1965 i
35.036 þús.tonn áriö 1969. Heildar-
ýsuafli þeirra þjóða, sem stunda
veiðar á Islandsmiðum var
samtals 110.086 þús. tonnáriö 1961
en aðeins 46.613 þús. tonn árið
1969, þrátt fyrir meiri sókn og
miklu fullkomnari veiðarfæri.
Þorskur er sú fisktegund, sem
er langmikilvægust i fiskveiðum
tslendingum nú, og sannanir
liggja nú fyrir um það, að um
ofveiöi er að ræða á þorskstofn-
inum.
Visindamenn hafa nú sýnt fram
á, að þorskseiðadauðinn er yfir
70% árlega og telja, að fiskveiöar
eigi sök á fimmtungi seiða-
dauðans. Meðaldur hrygningar-
fisks hefur lækkað mjög mikið.
Fiskur eldri en tiu ára er nú mjög
sjaldgæfur, en fyrir 15-20 árum
í&Xsíáí
:
. ■
1. maí helgaður
landhelgismálinu
TÍMINN
líi
r /
“••A.'V-. 'J!
^ •
/4 / 111
• SÁ''
- í 'n/.-í
var fiskur allt aö 15 ára aldri
allalgengur.
Ofveiði virðist hafa dregið mjög
úr hrygningargetu þorsks-
stofnins. Stærstur hluti stofnins
hefur aðeins möguleika á að
hrygna einu sinni á æviskeiðinu.
Ásókn
útlendinga mun
stóraukasf
Þessar staðreyndir liggja nú
fyrir, en geigvænlegri er þó sú
fyrirsjáanlega stórfellda aukning
sóknar með stórum og full-
komnum skipum, erlendra þjóða,
búnum fullkomnustu veiði-
tækjum, sem gera það kleift að
leita uppi og hremma hverja ■
einustu bröndu i sjónum. Þess
vegna geta Islendingar ekki beðiö
með varnaraðgerðir. Þeir eru þar
aö verja lif sitt. Þeir geta ekki
horft aðgerðalausir upp á það, að
fiskistofnunum við tsland verði -
utrýmt. Þess vegna færum við út
fiskveiðilögsöguna 1. september.
Sú staöreynd, að islenzkir sjó-
menn veiða aðeins um helming
heildaraflans á miðunum við
tsland og, að hundrað erlendir
togarar hafa að meöaltali verið.
að við veiðar á Islandsmiðum að
undanförnu, sýnir ljóslega nauð-
syn tvöfaldra aðgerða til að
vernda fiskistofnana. I fyrsta lagi
strangar verndunarreglur, sem
strandríki (Island) setur á fiski-
miðunum yfir sinu landgrunni,
þ.e. innan 50 milna, og i öðru lagi
verndun á vissum mikilvægum
svæðum utan landgrunnsins með
alþjóölegum eða svæðisbundnum
samningum.
Islendingar munu nú fullnægja
fyrra skilyrðinu 1. september
næstkomandi. Hinu skilyröin'ju
verður siðan að fullnægja meö al-
þjóöasamstarfi, og þar mun
Island leggja sitt lóö á vogar-
skálina framvegis eins og hingað
til, enda eiga Islendingar mikilla
hagsmuna að gæta i þessu sam-
bandi. Hins vegar hafa ýmsar
aðrar þjóðir ekki eins mikinn
áhuga i þessu efni. Þær telja sér
þvert á móti hagkvæmt, aö hinir
stóru veiðiflotar þeirra geti farið
á fjarlæg mið við strendur
annarra rikja, veitt allan þann
fisk, sem þeir geta fengið á þeim
miðum, en haldið siðan á ný mið,
þegar þeir eru búnir að eyði-
leggja hin fyrri með ofveiði. Það
eru þessar þjóðir, sem mótmæla
verndaraðgerðum tslendinga á
landgrunni tslands. Bretar eru i
þeim hópi. Þeir neita, að um of-
veiöi á fiskistofnunum viö tsland
sé að ræða....
En er ekki rétt fyrir Breta að
hugleiöa það betur, hvort það
þjóni ekki hagsmunum þeirra,
þegar til lengdar lætur, aö gripið
verði til ráðstafana til aö hindra
eyðileggingu fiskistofnanna 1
Noröur-Atlantshafi áður en um
seinan er. Gætu þeir, viö nánari
könnun málsins, byggt á þeirri
bitru reynslu, sem þeir hafa nú
fengið i Barentshafi og viðar og
vist er það, að á næstu árum hafa
brezkir togaraútgerðarmenn og
sjómenn miklu rikari ástæðu til
að óttast stóraukna sókn sovézkra
og pólskra togara og jafnvel
japanskra togara á miöin i N-
Atlantshafi, en verndunarað-
gerðir Islendinga á uppeldis- og
hrygningarstöðvum fiskistofn-
anna á islenzka landgrunninu.
„Kerfisbundnar
gereyðingar-
veiðar"
Þessu til áréttingar má minna á
grein, sem birtist i hinu virta
stórblaöi I Bretlandi, Sunday
Times, 17. marz 1971. 1 lauslegri
þýöingu sagði i þessari grein
m.a.:
„Fyrir tiu dögum (þ.e. i byrjun
marz 1971) var rússneskur togari
tekinn við ólöglegar veiöar innan
12 milna markanna út af Muckle
Flugga-vitanum á Hjaltlands-
eyjum. Ot af fyrir sig var þetta
enginn merkisatburður, en þó
athyglisveröur viö nánari at-
hugun, þvi að hann minnti menn á
Viö störf um borð I skuttogara
þá óhugnanlegu staðreynd, að
rússneski fiskiflotinn, sá mest v-
elvæddi og sá floti, sem viöast
sækir, er nú farinn aö nota veiði-
aöferöir, sem eru svo árangurs-
rikar og harkalegar, að öll hafs-
væði eru i bráðri hættu af þessum
kerfisbundnu gereyöingar-
veiöum.
31.500 millj.
kr. á ári
Kaspiahafiö og flest grunn-
slóðamið við stréndur Sovétríkj-
anna eru undirlögð mengun, og
Rússar leita þvi út á úthöfin að
nýta möguleika þeirra til hins
ýtrasta. Arleg fjárfesting i
rússnesku fiskveiðunum er sögð
um 150 millj. sterlingspunda
(31.500 millj. isl. króna). Þessi
mikla fjarfesting hefur haft I för
meö sér furðulega uppbyggingu
vélvædds fiskiflota, fjöldasmiði
fullkomnustu og bezt útbúnu
togara heimsins af öllum hugsan-
legum gerðum og stæröum, allt
frá stærstu verksmiöjutogurum
til lltilla reknetabáta. Og það er
veiddur allur fiskur, hvort heldur
viö botn eða uppi i sjó, I botn-
vörpur, flotvörpur og net, jafnvel
dælur.” Framhald á bls. 16.
Sextiu hendur á lofti á alþingi
..M