Tíminn - 04.06.1972, Blaðsíða 20

20
TÍMINN
Sunnudagur 4. júni 1972.
BÓRIS SPASSKÍ 10.
Rússneski stórmeistar-
inn Bóris Spasskí, tiundi
maðurinn, sem hlotið
hefur heimsmeistara-
nafnbót i skák, ver senn
titil sinn i keppni við
bandariska stórmeistar-
ann hér i Reykjavík.
Þessa grein ritaði
sovézkur blaðamaður
nýlega í tilefni þess.
SUMARIÐ 1966 komu helztu
skáksnillingar heims saman til
keppni, sem haldin var til heiðurs
sellóleikaranum fræga Piati-
gorsky, i Santa Monica i Kali-
forniu. Meðal þeirra voru Tigran
Petrosjan, þáverandi heims-
meistari i skák, og Bóris Spasski,
báðir frá Sovétrikjunum, Robert
F'ischer Bandarikjameistari i
skák, og Bent Larsen Dan-
merkurmeistari.
Fischer gekk heldur illa i byrj-
un keppni, gerðist þunglyndur og
einrænn, flutti i herbergi afsiðis á
hótelinu og fór einförum.
Dag einn barði Bóris Spasski,
sem stjórnaði keppninni, að dyr-
um hjá Fischer.
„Kom inn”, heyrðist muldrað.
Fischer lá alklæddur á óum-
búnu rúminu. Myndablöð og
skákrit voru á við og dreif um
gólfið. Hann virtist ekki skeyta
neitt um það, sem gerðist i kring-
um hann.
„Komdu út, Bobby, i staðinn
fyrir að hima i þessu leiðindaher-
bergi,” sagði Spasski. „Littu
bara út — sólskin, blóm, stúlkur.
Ég gef þér klukkutima til að
koma þér af stað. Ég bið eftir þér
við sundlaugina.
Stundu siðar svömluðu Bóris og
Bobby i sundlauginni og kölluðu
glaðlega hvor til annars.
Frammistaða Fischers i
keppninni batnaði. Undir lokin
vann hann allmarga leiki og
komst i annað sæti, varð næstur á
eftir Spasski.
Þessi atburður varpar ljósi á
skapgerð Bóris Spasskis, tiunda
heimsmeistarans i skák, afburða
skákmanns og elskulegs félaga.
Þeir, sem fá tækifæri til að fylgj-
ast með daglegu lifi Bóris
Spasskis, kunna að halda, að hon-
um veitist allir hlutir auðveldir,
og að honum hafi frá bernsku
verið ætlaður æðsti sess meðal
skákmanna. En maðurinn, sem
situr við taflborðið við erfiða
skák, á að baki áralöng vonbrigði,
erfiða vinnu og baráttu. Drengur-
inn, sem grét þegar hann tapaði
skák, er orðinn þroskaður, jafn-
lyndur maður: efnilegi
unglingurinn er orðinn að stór-
meistara í fremsta flokki.
NfU ÁRA GAMALL kom
Spasskí i fyrsta sinn i skákklúbb-
inn i félagsheimili ungherja i
Leningrað. I einu herberginu var
Viktor Kortsnoj, sem 15 ára gam-
all var kominn i hóp skákmeis-
tara, að tefla tjöltefli. Eitt sætið
við borðið var autt, og Bóris litla
var boðið að setjast. Höfuð hans
bar með naumindum yfir tafl-
mennina á borðinu
Viktor Kortsnoj leit á Bóris og
sagði með fyrirlitningu:
„Ég verð ekki lengi að baka
þennan litla titt”.
1 22. öðrum leik sagði Viktor
„mát.” Bóris hljóp grátandi
heim, ákveðinn i að fara aldrei
aftur i skákklúbbinn. En hann
kom nú samt, og það aftur og aft-
ur, þótt við og við hlyti hann að
biða beiskan ósigur.
Mörgum árum siðar, þegar
Spasski var orðinn frægur, var
hann beðinn að segja álit sitt á
sjálfum sér.
„Ég er góður skákmaður,”
sagði hann. Áheyrendur fóru að
hlæja, þeir vissu ekki, að hann gat
ekki sagt neitt annað. Aðrir stór-
meistarar hefðu getað sagt um
sjálfa sig: „Ég er góður að skipu-
leggja skákir minar”, eða „Ég
kann að beita brögðum”, eða „Ég
hef góða tækni”.
En Spasski er ekki aðeins góður
skákmaður, heldur mjög góður.
„Maðurinn, sem nú stendur á há-
tindi skáklistarinnar, er raunsæj-
asti skákmaðurinn siðan á timum
Laskers,” segir Mikael Botvinn-
ik. „Hann hefur ekki sérstakt dá-
læti á neinum ákveðnum hliðum
skáklistarinnar. Honum er sama,
hvort hann er i vörn eða sókn.
Hann teflir i hvaða stöðu sem er,
breytir um stöðu af öryggi, og
reiknar nákvæmlega út aðra
möguleika.... Spasski er fjöíhæfur
skákmaður.”
„I minum augum er skák fyrst
og fremst drengilegur leikur ”
segir heimsmeistarinn. „Ef mað-
ur gerir skyssu — og þá á ég ekki
endilega við i taflmennskunni
sjálfri, heldur skjátlast um
mannlegt eðli, t.d. ef maður er
hrokafullur gagnvart and-
stæðingnum, eða gerist kærulaus
— þá fær maður undantekninga-
laust að kenna á þvi i taflinu. í
þessum skilningi er skák iþrótt,
sem lýtur ströngum og ákveðnum
lögmálum, eða eins og ég kalla
hana, drengileg iþrótt.”
ÞESSI ORÐ ERU lykill að
skilningi á Boris Spasski. Hann
teflir upp á sigildan máta og á
þann sjaldgæfa hæfileika að geta
breytt sér algerlega. Hann er
mikill mannþekkjari og finnur
leynda galla i tafli andstæðinga
sinna og kann að notfæra sér þá.
Þótt allir stórmeistarar kunni skil
á þessu „leynivopni sálfræðinn-
ar”, hefur enginn annar notfært
sér það til jafns við Spasski.
Sannleikurinn er sá, að til þess að
geta komið andstæðingi i stöðu,
sem honum fellur ekki, þarf ekki
aðeins sterkan, heldur einnig fjöl-
hæfan skákmann. Hann þarf að
vera jafnvigur i staðfastri vörn,
hraðri sókn og þreytandi baráttu
um stöðu. Bóris Spasski hefur
lengi verið snillingur i öllu þessu.
En hversu margir afburða-
skákmenn hafa aldrei komizt á
tindinn og orðið að láta sér nægja
að leika aðra fiðlu, af þvi að þá
skorti nauðsynlega árásarhneigð
og keppnisanda.
„Ég er ekki keppnismaður að
eðlisfari, heldur þessi rólega og
ihugandi manngerð. En i skák
duga engir nema bardagamenn,
og ég varð slikur af nauðsyn.
Skákin sjálf hvetur mann til
ákveðinna aðgerða. Stundum til
athafnasemi, stundum til að sýna
þolinmæði og til að halda aftur af
sér. f stuttu máli sagt, skák mót-
ar skapgerð manna. Mig gerði
hún að bardagamanni.”
Rússneski skáksnillingurinn
Alexander Aljekin lét eitt sinn i
ljós sömu skoðun þegar hann
sagði: „Ég byggði upp skapgerð
mina með skákinni.”
SKAPGERÐ SUMRA skák-
manna speglast i skákum þeirra.
Austræn þekking, rólegt fas og
varúð Tigrans Petrosjan og ólg-
andi skapgerð Mikaels Tal birtast
i nær hverjum leik i öllum skák-
um, sem þessir stórmeistarar
tefla. öll skapgerðareinkenni
þeirra, sterkarsem veikar hliðar,
koma i ljós á taflborðinu.
Sjaldgæfari eru annars konar
skákmenn. Fyrir áhrif skák-
listarinnar breytast skapgerðar-
einkenni þeirra. Þetta á sér stað
smátt og smátt án þess að þess
verði vart. Skákmaðurinn heldur,
að hann sé að tefla skák, þegar
skákin er i raun og veru að tefla
honum fram og aftur. Gyðja
skáklistarinnar mótar æðstu
presta sina i stein, og eins og
Pygmalion, blæs hún aöeins lifi i
fullkomnustu listaverk sin.
Við getum sagt, að skákin hafi