Tíminn - 14.06.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 14. júni 1972.
Pyngjan var léft,
en hann lét sig
þá ekki muna
um að fara fót-
gangandi suður
Helga Kristjúnsdóttir frá Bakkaseli og Arnór Sigur jónsson frá Litlu-Laugum fyrir um það bil fimmtfu
árum.
Sænski rithöfundurinn Harry
Blomberg fékk allt i einu þá flugu
i höfuðið, er hann var staddur i
Pragerstrasse i Dresden.tæplega
þritugur maður og haföi ráðgert
ferðalög um byggðir Týróla, að
hann yrði endilega að bregöa sér
til tslands:
„Ég stakk viö fótum og nam
staðar, þar sem ég var kominn.
tsiand? Að ég yrði að fara til ts-
lands, hvað sem tautaði og raul-
aði? Mig rak ekki minni til þess,
að ég hefði heyrt getið um neina
lslandsferð. Þetta hlaut að vera
einhver bölvaður misskilningur
— ég hafði áreiðanlega hugsað
mér aö leggja leið mina til Týrol
og Keisarafjalla.
Tortrygginn hristi ég höfuðið
yfir þessum hugarórum, hét á
sjálfan mig að halda fast ulan að
mörkunum, sem ég lúrði á i
gervikrókódilaskinnsveskinu
minu, og . . . En nei — það var
ekki úr að aka: fig varð að fara til
tslands — beina leið tii Isiands”.
Og til tslands fór hann. Hann
hraðaði sér heim til Sviþjóðar og
komst til Akureyrar með sildar-
skipi úr Búhúsléni. Hann ferðað-
ist talsvert um landið, bæöi
nyrðraog syðra, og fylgdarmenn
hans voru Steinþór Guðmundsson
skólastjóri og Kristján Jóhanns-
son i Skógarkoti, sem honum þótti
þó i yngsta lagi til þess að vera
forsjá sin i langferð um ókunnar
slóðir. Þetta var sem sé hvorki i
fyrra né hitteöfyrra. Þetta var
fyrir langdrægt fimmtiu árum —
þá voru Sviar enn sildarkóngar
norðan lands. Um þessa ferð sina
skrifaði Harry Blomberg bók,
sem heitir Bland vulkaner och
varma kallor.
Þetta er fjörleg bók, en við lát-
um okkur nægja að gripa þar nið-
ur, er höfundurinn kemur ofan úr
Mývatnssveit með Steinþóri,
heldur niður Laxárdal og þaðan
yfir Laxárdalsheiði i Reykjadal.
Þar segir:
„Þegar við höfðum farið yfir
þverá Laxár, komum við á ak-
veginn til Húsavikur og riðum
sem leið lá að Breiðamýri. Þar
tók Arnór Sigurjónsson á móti
okkur með hlýju handtaki, klingj-
andi sænskri fagnaðarkveðju og
ljósu hári, sem flaksaðist i
golunni. Hrifandi kona hans flýtti
sér að þeyta rjóma á pönnukök-
urnar.
Hér vorum við komnir til fólks,
sem verið haföi i Sviþjóð um tíma
og dáðist umfram allt að sænsk-
um kennsluháttum og Sigtúna-
stofnuninni. . . . Þessi hold-
granni útitekni maður hafði hér á
heimaslóðum sinum hafið rekstur
skóla, sem i rauninni var keimlik-
ur lýðháskólunum okkar, og nú
dró hann fram teikningar að fyr-
irhuguðu skólahúsi, kostnaðar-
áætlanir, kennsluskrár. Hann
logaði af áhuga, þótt hann léti
ekki mikið yfir sér: lágmæltur
maður og gagnoröur.
Einkennandi fyrir ódrepandi
hugsjónakapp þessa manns er lit-
il saga, sem fylgdarmaður minn
sagði mér, er við vorum tveir ein-
irlitla stund: Þegar umsókn hans
um rikisstyrk til skólans átti að
koma fyrir alþingi veturinn áður,
gerði Arnór sér litið fyrir og hélt
til Reykjavikur til þess að tala
máli sinu við þingmennina. En
hann varð aö bregða undir sig
betri fótunum, þvi að fjárhagur
hans leyföi ekki, aö hann færi
þessa ferð öðru visi en fótgang-
andi. Þetta var rösklega sextiu
milna ganga.
. Heim fór hann á sex dögum ein-
hesta, en hestinn hvildi hann með
þvi að ganga sjálfur langtimum
saman.— Það er svona fólk, sem
gerirlandi sinu eitthvað til gagns
og sóma".
Hér leggjum við frá okkur bók
Blombergs, þótt skemmtilegt
gæti verið að rifja upp fleira af
þvi, sem hann hefur kynnzt á ts-
landsferð sinni. En vestur á Dun-
haga búa þau Arnór Sigurjónsson
og Helga Kristjánsdóttir og eiga
nálega yfir hálfa öld að horfa til
þess dags, er Harry Blomberg
bar að garði þeirra á Breiðumýri.
Hiö ljósa hár Arnórs, sem forðum
flaksaðist i golunni, er farið að
fölna eins og gengur og gerist i
henni versu, en trúað gæti ég þvi,
að Helga kynni enn að vera fljót
að þeyta rjóma út á pönnukökur,
ef svo bæri undir.
— Já, ég man eftir þessum
manni, sagði Arnór, þegar þetta
var boriö i tal við hann. Hann kom
til okkar heldur siðari hluta dags,
og ég fylgdi þeim á hesti, honum
og Steinþóri, vestur yfir Fljóts-
heiöi um kvöldið.
— Þetta hefur verið, þegar
Laugaskóli var i fæðingu?
— Já, það var þá.
— Og saga Steinþórs um
gönguför þina til Reykjavikur?
— Ég gekk fjórum sinnum
noröan úr Þingeyjarsýslu og suð-
ur á land. Bátsferöir gat maður
fengið milli Borgarness og
Reykjavikur. Tvær af þessum
ferðum fór ég vegna Laugaskóla,
aðra þeirra veturinn 1923 til þess
að ýta á eftir fjárframlögum til
skólabyggingarinnar. Framlagið
fékkst, og meðal þeirra, sem
brugðust vel við, var Jón á Reyni-
stað. Helga var skólastjóri á
Breiðumýri á meðan ég var fyrir
sunnan, og ég man, að prófin voru
langt komin hjá henni, þegar ég
kom norður aftur.
— Þú fékkst þér hest til heim-
fararinnar?
— Já, og það mun vera rétt frá
sagt, að ég gekk oft og teymdi til
þess að hvila hestinn. Það var
löng leið norður i Reykjadal, og
ég hafði hesta til skiptanna.
Arnór vildi ekki fjölyrða um
þessi ár, er Laugaskóli var i fæð-
ingu. En það gekk undrafljótt að
koma honum upp, og það var orð
gert á þvi, hve byggingin varð
ódýr. Fyrsti hiuti skólabygging-
arinnar reis sumarið 1924 á landi,
sem faðir Arnórs hafði látið i té,
við svonefndan Skiphól. Þar hafði
verið gamall sundlaugarpollur
siðan einhvern tima á nitjándu
öld, og þar höfðu þingeysk ung-
menni lært sundtökin, áratug eft-
ir áratug. Einn i þeim hópi var
Arnór sjálfur. Það var að sjálf-
sögðu fagnaðarefni, aö bygging
skólans skyldi ganga greiðlega og
takst vel. Samt fór þvi fjarri, að
sumarið 1924 yrði neitt óskasum-
ar. Það var þvert á móti áfalla-
sumar.
— Vorið 1924 var með illskeytt-
ustu vorum, og sumarið áfalla-
samt. Þá gekk lömunarveiki, og
Helga og krakkarnir lögðust i
rúmið.
— Við fluttumst i nýju bygging-
una á Laugum um haustið, sagði
Helga, og ég gekk þar i hlað löm-
uð á vinstra fæti og hægri hand-
legg 25. september, og rúmlega
hálfri annarri viku átti ég Erling
sem nú býr á Þverá i Fnjóskadal.
Það rann svo mikið úr veggjun-
um, þvi að ekki var búið að
hleypa hitanum á húsið, að við
urðum að tjalda i kringum barnið.
Þvi má skjóta hér ihn, að
Erlingur Arnórsson, sem fæddist
fyrstur barna i hinum nýja al-
þýðuskóla Þingeyinga að Laug-
um, er um þessar mundir yfirum-
sjónarmaður nýrrar skólabygg-
ingar i héraðinu — barna- og
unglingaskóla, sem nokkrir
hreppar Suður-Þingeyjarsýslu
hafa sameinazt um að Stóru-
Tjörnum i Ljósavatnsskarði. Og
er hann lærður húsasmiður sjálf-
ur.
Söguna um komu Blombergs aö
Breiðumýri og hin stuttu kynni
hans af Arnóri og Helgu höfum
við rifjað hér upp til þess að sýna,
upp úr hvers konar jarðvegi sum-
ir skólar landsmanna eru sprottn-
ir. Það var ekki tekið út með sitj-
andi sældinni aö koma upp nýjum
skólum allt fram á daga þeirra,
sem enn eru ofar moldar i land-
inu. En þeir komust upp, margir
og notadrjúgir, af þvi áhuginn var
nógu mikill og fórnfýsinni litil
takmörk sett. Sú saga er að miklu
leyti óskráð, og sizt af öllu hefur
hún verið skráð á þann veg, að
hún gefi þeim kynslóðum, sem
heita má, að fæddar séu með silf-
urskeið i munninum, nokkra við-
hlitandi hugmynd um elju og
sjálfsafneitun þeirra manna,
hreint ekki fárra, er lögðu svo til
allt i sölurnar til þess að gera
þeim kynslóðum, sem þá voru
ungar, kleift að auka menntun
sina og manndóm.
Og svo við vikjum að lokum aft-
ur að þeim Arnóri og Helgu, þá
höfðu þau búið sig rækilega undir
það hlutverk, sem heillaði þau
ung. Eftir nám Arnórs hér heima
og skólastjórn á Breiðumýri einn
vetur, stunduðu þau bæði nám i
Danmörku 1919-1921, i kennara-
háskóla og viðar. Sumarið 1920
var Helga i þrem lýðháskólum til
skiptis og sumarið 1921 voru þau i
Sigtúnum.
— Svo gerðum við hjónaskiln-
að, sagði Arnór smábrosandi, þvi
að Helga fór um haustið til dvalar
i Englandi, en ég fór heim til þess
að taka við skólastjórninni á
Breiðumýri.
Þannig var farið að fyrir hálfri
öld, ef fólk hafði sett sér mark og
mið, sem það var sannfært um, að
vert væri þeirrar fórnar, er það
krafðist.

Elzta skólabyggingin á Laugum — þarna hét áður Skiphóll.