Tíminn - 14.06.1972, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 14. júni 1972.
TÍMINN
9
Ctgefandi: Fratnsóknarflokkurinn
ÍFramkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: l>ór-|:
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,:;
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsbiaðs Tfmans).;::
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni. Ritstjórnarskrif-i::
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306.:;!
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiðslusimi 12323 — auglýs-;!;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurzsimi 18300. Áskriftargjald;;;
225 krónur á mánuði innan iands, i lausasölu 15 krónur ein-j!;
takið. Blaðaprent h.f.
Annað aðalmálið
Um það verður ekki deilt, að hlutur
láglaunafólks hefur stórbatnað siðan núv.
stjórn kom til valda. í siðasta sunnudagsblaði
Mbl. nefnir Einar Sigurðsson útgerðarmaður
nokkurt dæmi um þetta. Hann segir, að nú sé
kaupið i fiskvinnu kr. 118,70 á klst., en sam-
bærilegt kaup á sama tima i fyrra hafi verið
um kr. 85,35 Hér er um hvorki meira né minna
en 43% hækkun að ræða. Þótt verulegar verð-
hækkanir hafi orðið að undanförnu, nálgast
þær ekki neitt þá kauphækkun, sem hér hefur
orðið hjá láglaunafólki. Kaupgeta almennings
er óumdeilanlega stórum meiri en fyrir ári,
eða um það leyti, sem þingkosningar i fyrra
fóru fram.
Fyrir láglaunafólk og aðra launþega einnig,
gildir það nú höfuðmáli að halda þvi sem nú
hefur áunnist og geta svo notið til fulls þeirrar
kauphækkunar, sem samið hefur verið um á
næsta ári. Nú þarf þvi eftir megni að forðast
allar frekari hækkanir að sinni, hvort heldur er
á verðlagi eða kaupgjaldi, þvi að það getur
hleypt skriðu af stað, sem erfitt getur orðið að
fást við.
Það er lika vist, að með þeim hækkunum,
sem nú hafa orðið, er gengið svo nærri
útflutningaatvinnuvegunum, að þeir geta ekki
með góðu móti tekið á sig meiri byrðar að
sinni. Annars vofir sú hætta yfir, að þeir verði
að draga saman seglin, og jafnvel stöðvast. Þá
rýrna launatekjurnar vegna minnkandi
atvinnu og atvinnuleysis. Þetta þarf ekki siður
að forðast en vaxandi dýrtið, sem gerir kaup-
hækkanirnar að engu.
Það verður ekki vandalaust verk að draga úr
hraðanum á þeirri verðbólgubraut, sem fyrrv.
rikisstjórn lét eftir og leitt hafði til fjögurra
gengisfellinga á einum áratug. Það er nú
annað meginverkefni stjórnvalda, við hlið
landhelgismálsins.
Viðskilnaðurinn
Furðulegt er að lesa skrif stjórnarandstöð-
unnar um þessar mundir, þegar þau eru að
ræða um efnahagsmálin. Bersýnilegt er, að
þau treysta alveg á gleymsku almennings. Þau
halda að fólk sé búið að gleyma þvi að fyrrv.
rikisstjórn réði ekki neitt við verðbólgumálin.
Á þeim áratug, sem hún réði, var ísland mesta
verkfallsland i heimi og gengi gjaldmiðils var
ekki fellt sjaldnar en fjórum sinnum. Það var
algert einsdæmi i Evrópu og þótt viðar væri
leitað. Siðasta úrræði þeirrar rikisstjórnar var
að reyna að fela vandann með bráðabirgða-
verðstöðvunum fram yfir kosningar. Sama
leikinn hafði hún leikið fyrir kosningarnar 1967.
Þjóðin lét ekki blekkjast aftur og vék þessari
ógæfustjórn frá völdum. Verðhækkanir þær,
sem hafa gengið yfir siðustu mánuði, hafa fært
mönnum heim sanninn um, hvernig við-
skilnaður hennar var. Hvað, sem Mbl. og
Alþýðublaðið segja nú, þá er vist, að þjóðin
óskar ekki aftur eftir stjórn þeirra Jóhanns og
Gylfa.
Þ.Þ.
Dieter Just:
Friðarrannsóknir - Ný vís-
indagrein í V-Þýzkalandi
Hún á rót sína í stjórnmólaþróuninni um allan heim
„Friðarrannsóknir’’ er orð,
sem heyrðist i fyrsta sinn i
Vestur-Þýzkalandi fyrir að-
eins fáum árum, en sést og
heyrist nú æ oftar þar og vek-
ur sifellt meiri athygli manna.
Segja má, að það sé næstum
orðið tizkuorð meðal almenn-
ings, þótt menn séu engan
veginn á einu máli um það,
hvað orðið — „friðarrann-
sóknir” — þýði i raun réttri.
En tilurð orðsins — og siðan
þeirra stofnana, sem settar
hafa verið á laggir i sambandi
við það og telja sig nú eiga
hugmyndina að þvi — verður
vafalaust rakin til þróunar-
innar i heiminum og þá
býzkalandi eins og fleiri lönd-
um. Friðarrannsóknir eru
nefnilega i nánum tengslum
við ýmsar pólitiskar ákvarð-
anir, sem teknar eru viða um
heim. Friðarrannsóknir geta
ekki verið tilgangur eða
markmið i sjálfum sér, þvi að
þær eru afleiðing stjórnmála-
athafna. Þó segja forvigis-
menn þeirra stofnana, sem
vinna að þessum rannsóknum,
að þeir muni ekki ástunda
einskis nýtar orðræður, heldur
telji þeir tilgang sinn vera að
sýna fram á, hvernig friðinum
sé stofnað i hættu með ýmsum
ákvörðunum og hvernig unnt
megi vera að snúast gegn
þeim til að tryggja viðgang
hans.
Vopnuð átök 1200
sinnum frá 1945.
Sú þróun, sem blasir við ný-
byrjuðum friðarrannsóknum i
Vestur-Þýzkalandi, er tvinnuð
jákvæðum og neikvæðum
þáttum. Óttinn við friöslit hef-
ur farið vaxandi, þvi að striðs-
hættan virðist meiri i dag en
jafnvel á þeim dögum kalda
striðsins, þegar menn austur
og vesturs hvesstu sjónir
hvorir á aðra með hvað mestri
ygglibrún, en þá var það
kjarnorkusamningur stór-
veldanna, sem girti fyrir, að
breyting yrði á hitastigi kalda
striðsins. 1 dag eru þjóðir um
heim allan að átta sig á þvi, að
þótt ekki sé bein hætta á
kjarnorkustriði, eru deilumál-
in svo mörg og margvisleg i
heimi, sem hefur að visu þok-
azt nokkuð saman, að þau ná
til sambúðar enn fleiri þjóða
en áður vegna nánari sam-
skipta, og fyrir bragðið getur
hættuástand á takmörkuðu
svæði dregið dilk á eftir sér i
furðu mikilli fjarlægð og það
verður jafnframt erfiðara við-
fangs að mörgu leyti.
Deilur og átök á ýmsum
stigum — i Vietnam, á Ind-
landsskaga, fyrir botni Mið-
jarðarhafs, i siðustu nýlend-
unum i Afriku, i Suður-
Ameriku og jafnvel á Norður-
trlandi — sýna hve margþætt
þetta vandamál er, og að
lausn verður ekki fundin á'
þeim með hervaldi eða beit-
ingu vopna einni saman.
Hernaðarkönnunarstofnun-
in i London (Institute for
Strategic Studies) hefur áætl-
að, að siðan árið 1945 hafi
verið háð að minnsta kosti
1,200 borgarastyrjaldir eða
vopnuð átök, sem borið hafa
keim af borgarastriði.
Vígbúnaðarútgjöldin
nema 20 billjónum kr.
Hin hefðbundna aðferð, sem
viðhöfð hefur verið um aldir til
að varðveita friðinn, vigbún-
aður rikja og rikjasambanda,
kom ekki að gagni til að
hindra þessi átök. Riki heims-
ins verja árlega meira en
Willy Brandt
20.000.000 milljónum (20
billjónum) króna til vigbún-
aðar, en það er tvitugfalt
meira fjármagn en iönaðar-
þjóðirnar verja árlega, til að
hjálpa hinum vanþróuðu til að
koma iönaði á laggirnar — og
er þá einnig talið það fjár-
magn, sem einkaaðilar verja i
sama tilgangi.
Þjóðir heimsins eru lika
smám saman að gera sér
grein fyrir þvi, að herstyrkur
þjóðar er engan veginn trygg-
ing fyrir öryggi hennar eða
friðsamlegri sambúð og þróun
mála i heiminum. Mönnum
skilst æ betur, að beita verður
öðrum aðferðum eða tækjum
til að tryggja friðsamlega
þróun.
Varðveizla friðarins
og Vestur-Þjóðverjar.
En þótt horfur séu á margan
hátt óvænlegar, er einnig um
aö ráeða aukna viðleitni til að
treysta friðinn, og hún er
meiri á siðustu árum en vart
varð, þegar Þjóðabandalagið
haföi verið stofnað eftir fyrri
heimsstyrjöld. Má þar til
dæmis nefna hinar svonefndu
SALT-viðræður milli Banda-
rikjanna og Sovétrikjanna,
sem fjalla um takmörkun á út-
breiðslu kjarnorkuvopna,
ákvörðun Sameinuðu þjóö-
anna árið 1970 um að hrinda af
stað áratug þróunaraðstoðar,
og upphaf öryggisráðs
Evrópu, sem stefnt er að, en
þar hefur stjórnin i Bonn lagt
fram drjúgan skerf. Væntan-
legir samningar velta á upp-
lýsingum, sem fjalla ekki ein-
ungis um hervæðingu og hern-
aðarmátt einstakra þjóða um
langan aldur.
Sambandslýðveldið Þýzka-
land hefur gegnt forustuhlut-
verki innan Evrópu á siðustu
árum með frumkvæði sinu i
friðarátt. Með skuldbinding-
um sinum viö NATO og EBE,
og ekki siður með sáttmálum
sinum við Pólland og Sovét-
rikin, sem hafa nú náð sam-
þykki þingsins i Bonn, og meö
viðræðum sinum við stjórn
Austur-Þýzkalands um stöðu
Berlinar, sem hefur lengi
veriö ásteytingarsteinn, hafa
mikilvæg skref verið stigin i
þá átt að draga úr úlfúð og
auka öryggi ibúa álfunnar.
Viðurkenning
Nóbelsverðlaunanna.
Þessi viðleitni Vestur-Þjóð-
verja fékk á siðasta ári beztu
viðurkenningu, sem hægt var
að vænta, þegar Nóbelsnefnd
norska Stórþingsins ákvað, að
Willy Brandt, kanzlari Vestur-
Þýzkalands, væri manna
verðugastur friöarverðlauna
Nóbelsstofnunarinnar. Brandt
lagði lika áherzlu á það i ræðu
sinni, þegar hann veitti verð-
laununum viðtöku, aö friður
og góð sambúð við allar þjóðir
væri undirstaða utanrikis-
stefnu Vestur-Þjóðverja um
þessar mundir.
Brandt komst þá meðal
annars svo að orði:
„Styrjöld getur ekki verið
stjórnmálalegt úrræði, og við
eigum ekki aðeins að vinna aö
þvi að takmarka styrjaldir,
við verðum að vinna að al-
gerri upprætingu þeirra.
Engir þjóðarhagsmunir geta i
dag verið svo miklir, að þeir
leysi þjóð frá þeirri ábyrgð,
sem hún ber á þvi, aö friðurinn
verði varðveittur hvarvetna.
Oll viðleitni þjóðanna á sviði
utanrikismála verður að þjóna
þessum tilgangi. Það er
öryggisráðstöfun fyrir Evrópu
og allan heiminn að dregið sé
úr spennu, svo að aukin sam-
skipti geti átt sér staö yfir
landamærin, sem aðskilja
þjóðirnar.”
Hvatningarorð
Heinemanns forseta.
Það var engin tilviljun eða
hending, að helztu áhrifamenn
i þýzkum stjórnmálum hvöttu
einnig eindregið til ákafra
rannsókna i þágu friðar i Vest-
ur-Þýzkalandi um þær mund-
ir, þegar fyrst var verið að
hleypa núverandi friðarsókn
vestur-þýzku stjórnarinnar af
stokkunum. Þegar núverandi
forseti Vestur-Þýzkalands, dr.
Heinemann, tók við embætti 1.
júli 1969, notaði hann einmitt
tækifærið til að leggja áherzlu
á nauðsyn friðarrannsókna.
Hann sagði i ávarpi sinu,
þegar hann tók við embætti
forseta:
„Maðurinn er um þaö bil að
stiga fæti á tunglið, en samt
hefur honum ekki tekizt að
firra jörðina styrjöldum,
hungri og ranglæti.... Það væri
gagnlegt, ef við tækjum okkur
lika til, ef við veittum friöar-
rannsóknum þá athygli, sem
þær verðskulda — þær verði
ekki aðeins visindaleg könnun
á hernaðarlegu samhengi vig-
búnaðar, afvopnunar og
tryggingar friðarins, heldur á
samhengi allra hluta, og þar á
meðal ekki sizt hinum félags-
legu, efnahagslegu og sál-
fræðilegu.”
Hvatning til
háskólanna.
Þessi ummæli Heinemanns,
sem hann endurtók siðan við
ýmis önnur tækifæri, fundu
sterkan hljómgrunn viða um
heim — bæði meðal stjórn-
málamanna og alþýðu manna.
Krafan um friðarrannsóknir
var einnig tekin upp i stefnu-
skrá hinnar nýju stjórnar
jafnaðarmanna og frjálsra
demókrata, sem tók við völd-
um i Vestur-Þýzkalandi
haustið 1969. Sama máli
gegndi um stefnuskrár allra
héraðsstjórna, sem bera
ábyrgð á starfrækslu háskóla i
landinu.
Forsætisráðherra héraðs-
stjórnarinnar i Hessen, Albert
Osswald, sagði til dæmis i
stefnuskrárávarpi sinu 22.
október 1969, að háskólar
landsins ættu að „semja
áætlun um, hvernig hægt sé að
efla Rannsóknarstofnun friðar
og deilna”. Var þetta upphaf
þess, að stofnun með þessu
nafni og kennd við Hessen var
sett á laggir i Frankfurt.
Brandt tekur
upp þráöinn.
Þegar stjórn Brandts kanzl-
Framhald á bls. 12