Fréttablaðið - 28.02.2004, Blaðsíða 16

16 28. febrúar 2004 LAUGARDAGUR
Ég eignaðist barn þegar égvar nítján ára og í kjölfarið
einangraði ég mig og þá byrjaði
þetta,“ segir þrítug kona sem
Fréttablaðið ræddi við, en hún
hefur átt við ofát að stríða. Hún
er nú félagi í OA-samtökunum á
Íslandi, sem heita fullu nafni
Overeaters Anonymous, og eru
samtök þeirra sem glíma við
ofát eða aðrar átraskanir. Ofát
og aðrir erfiðleikar tengdir
mataræði eru vaxandi heilbrigð-
isvandi í heiminum og er Ísland
ekki undanskilið. OA-samtökin
byggja á 12 spora kerfi, áþekku
því sem AA-samtökin notast við
til að glíma við áfengisvanda.
Viðmælandi Fréttablaðsins
hefur athyglisverða sögu að
segja af vanda sínum. Sam-
kvæmt reglum OA-samtakanna
má konan ekki láta nafns síns
getið. Hún segist hafa byrjað að
borða eftir fæðinguna og eftir
að hún hafði einangrað sig. „Ég
veit ekki alveg af hverju það
var,“ segir hún. „Kannski var
það til að deyfa einhverjar til-
finningar. Ég byrjaði að narta í
eitthvað á hverju kvöldi og svo
jókst þetta með hverjum degin-
um. Innan tveggja ára var ég
komin með mat á heilann og
borðaði endalaust. Það komst
ekkert annað að en matur. Þegar
ég vaknaði á morgnana snerist
allt um hvað ég ætlaði að borða,
hvenær, með hverjum, hve mik-
ið,“ segir konan.
Á þessum árum var viðmæl-
andi Fréttablaðsins í háskóla-
námi og gat ekki sinnt því sem
skyldi. „Ég var meira að stúdera
mat en námið. Ég var komin
með þráhyggju fyrir mat og út-
liti. Ég fór því í megrun og náði
af mér nokkrum kílóum en bætti
á mig strax aftur. Þetta var orð-
inn vítahringur um útlitið og
þyngdina,“ segir konan.
Öfundaði anorexíusjúklinga
Í stað matarþráhyggjunnar
hjá konunni fór allt að snúast
um megrun. „Ég var í svo mikl-
um vítahring að ég öfundaði fólk
sem var með búlemíu og anorex-
íu. Ég reyndi meira að segja að
æla. Ég skiptist því á að borða of
mikið og svelta mig. Ég svelti
mig í nokkra daga en tók svo át-
köst þess á milli.“
Stjórnleysi konunnar varð al-
gjört næstu ár á eftir. „Eftir há-
skólanámið var þetta farið að
stjórna lífi mínu algjörlega. Ég
gat ekki sinnt vinnunni almenni-
lega. Ég var annaðhvort búin að
borða alltof mikið og var því of
þreytt til að gera eitthvað, eða
búin að svelta mig það mikið að
ég hafði enga orku. Ég gat held-
ur ekki einbeitt mér, gat ekki
sinnt dóttur minni, vinum og það
mátti enginn vita af þessu.“
Skipulagður feluleikur
Konan segir ástand hennar
hafa verið mjög mikið feimnis-
mál, en það eigi félagar í OA all-
ir sameiginlegt. Hún faldi fíkn
sína ekki aðeins fyrir vinum og
ættingjum heldur einnig starfs-
fólki í matvöruverslunum. „Ég
fór í margar búðir svo af-
greiðslufólkið gæti ekki vitað
hvað ég var að borða. Ég skipu-
lagði hvað ætti að kaupa í hverri
búð. Það fór jafn mikil orka í að
undirbúa og skipuleggja ofátið
eins og fyrir alkóhólistann að ná
sér í drykki.“
Sjálfsmat konunnar varð lítið
sem ekkert í kjölfar sjúkdóms-
ins. „Mér fannst ég vera ógeðs-
leg, að hafa ekki stjórn á hlutum
sem aðrir höfðu stjórn á,“ segir
hún og bætir við að mikið þung-
lyndi fylgi sjúkdómnum. „Ég
var í læknisrannsóknum í ár af
því ég vissi að það væri eitthvað
að mér en ég gat aldrei sagt
lækninum hvað ég borðaði mik-
ið.“
Frétti af OA fyrir tilviljun
Árið 2001, sjö árum eftir að
sjúkdómurinn fór að gera vart
við sig, frétti konan fyrir tilvilj-
un af OA-samtökunum, þegar
hún var að hlusta á útvarpið.
„Þar var kona að lýsa AA, OA og
öðrum tólf spora samtökum. Þar
lýsti hún meðal annars ofætu og
mér fannst hún vera að lýsa
mér. Um skömmina og stjórn-
leysi í mat. Ég þorði ekki að
gera neitt eftir að ég heyrði
þáttinn en svo frétti ég af því að
frænka mín væri í samtökunum
og hún tók mig með sér á fund.
Þar fann ég lausnina.“
Konan kynntist þar fólki sem
átti við sama vandamál að stríða
og hún. Þar
komst hún í
fráhald en það
er matarplan
O A - s a m t a k -
anna.
„Með frá-
haldinu sleppi
ég að borða
matartegundir
sem ég þoli
ekki, svo sem
sykur og önnur
sætindi. Nú borða
ég þrisvar á dag,
fæ mér bara einu
sinni á diskinn og
stundum milli-
bita. Ég borða
eins og annað
fólk, bara ekki
sykur,“ segir
konan og bætir
því við að með
hjálp OA-félaga
hafi hún fengið
stuðning til að vera
í fráhaldinu.
Allt annað líf
Konan tók einnig
reynslusporin tólf
og við það breyttist
líf hennar. „Ég hef
náð stjórn á matar-
venjunum og svo hef-
ur allt annað í kring-
um mig
breyst. Mér
gengur vel í
vinnunni, er farin að taka
ábyrgð á mér og dóttur minni,
og er farin að lifa lífinu aftur,“
segir konan en áður hafði hún
veigrað sér við að borga reikn-
inga og jafnvel að fara til lækn-
is. „Þessi sjúkdómur einangraði
mig algjörlega. Ég tók ekki þátt
í lífinu, fór til dæmis ekki í leik-
hús því mér fannst ég vera of
feit og átti engin föt til að fara í.
Ég var of upptekin af því að spá
hvað öðrum fannst um mig. Ég
veit í dag að öllum er nákvæm-
lega sama,“ segir hún og
skellir upp úr. „Það hefur
allt breyst. Ég er betri
mamma, er aftur komin í
samband við fjölskyldu mína
og tek þátt í þeirra lífi.“
Matur gengur fyrir öllu
Konan sækir nú tvo til þrjá
OA-fundi í viku og segir þá bráð-
nauðsynlega. „Ef ég hætti að
mæta á fundi finn ég strax
hvernig hausinn reynir að selja
mér hugmyndir um að það sé
allt í lagi að borða. Þá getur
epli mjög auðveldlega orðið að
stóru súkkulaðistykki. Ég hef
reynslu af því að mæta ekki á
fundi og falla. Þá þurfti ég að
byrja allt upp á nýtt.“
Konan segir matarfíknina
vera þá sömu og aðra, til dæmis
áfengis- eða vímuefnafíkn.
„Þetta er alveg sama fíknin og
jafn sterk. Fólk sem á við matar-
fíkn að stríða lætur hana ganga
fyrir öllu. Það kaupir sér frekar
mat en að borga húsaleiguna.“
OA-samtökin á Íslandi standa
fyrir kynningarfundi að Selja-
vegi 2, í húsi Al-Anon samtak-
anna, á morgun klukkan 14–16.
kristjan@frettabladid.is
OA-samtökin (OvereatersAnonymous) voru upphaf-
lega stofnuð í Bandaríkjunum í
janúar árið 1960. Kona að nafni
Rosanne hafði setið fundi hjá
Gamblers Anonyomous, sam-
tökum gegn spilafíkn, og ákvað
að yfirfæra tólf skrefa kerfi
þeirra yfir á matarfíkn. Kerfi
OA-samtakanna er byggt á
samskonar kerfi og AA-sam-
tökin nota en í stað orðanna
„áfengi“ og „alkóhólisti“ eru
notuð orðin „matur“ og
„hömlulaus ofæta“.
Meginmarkmið samtakanna
er að halda félögum frá hömlu-
lausu ofáti og bera boðskap
samtakanna til þeirra sem
þjást af matarfíkn. Þó eru
einnig í félaginu fólk sem á við
annarskonar átraskanir að
stríða, svo sem anorexíu- og
búlemíusjúklingar.
OA-samtökin á Íslandi voru
stofnuð árið 1982. Ekki er til
nein skrá um fjölda
félaga en þeim hefur
fjölgað gríðarlega síðustu
ár. Að staðaldri sækja um
40–50 manns fundi, frá sextán
ára aldri og upp úr.
OA heldur fundi alla daga
vikunnar, nema föstudaga, að
Tjarnargötu 20 í Reykjavík.
Einnig eru haldnir fundir á
vegum samtakanna í Hafnar-
firði, Akureyri, Þorlákshöfn og
Hvolsvelli. ■
OFFITA
Ofát og offita eru vax-
andi heilbrigðisvandamál
í heiminum öllum. Tekið
skal skýrt fram að þessi
mynd er ekki af viðmæl-
anda Fréttablaðsins, enda
er það svo að offita þarf
ekki endilega að fylgja ofáti.
Ofát er fíkn. „Fólk sem á við
matarfíkn að stríða lætur hana
ganga fyrir öllu,“ segir viðmæl-
andi Fréttablaðsins. „Það kaupir
sér frekar mat en að borga húsa-
leiguna.“
Ég fór í margar
búðir svo af-
greiðslufólkið gæti ekki vit-
að hvað ég var að borða. Ég
skipulagði hvað ætti að
kaupa í hverri búð. Það fór
jafn mikil orka í að undir-
búa og skipuleggja ofátið
eins og fyrir alkóhólistann
að ná sér í drykki.“
,,
Ofát getur tekið á sig mynd stjórnlausrar fíknar, sem fólk glímir við svo árum skiptir. Manneskja sem hefur átt við slíka fíkn að stríða, og er
meðlimur í OA-samtökunum á Íslandi, talar um reynslu sína í viðtali við Fréttablaðið. Erfiðleikar tengdir mataræði eru sívaxandi heil-
brigðisvandi í heiminum.
Mér fannst ég
vera ógeðsleg
Samtök hömlulausra ofæta