Tíminn - 18.02.1973, Page 2

2
TÍMINN
Sunnudagur 18. febr. 1973
IYlarianne Jensen 10 ára veit ekkcrt skemmtiiegra en þegar „amma” —
Ane Marie llansen 97 ára —syngur gömui sjómannalög, og færir hcnni
siödegiskaffi aö launum.
Ein hjúkrunarkvennanna ásamt dóttur sinni gefa Gerdu Brinkma, sem
cr næstum blind, meðal.
Börn og fullórðnir hafa gaman af keiluspili. Peter Höy niu ára er
barnabarn eins Ibúanna og Peter Thomsen 55 ára býr I verndaðri ibúð
ásamt konu sinni.
Þar sem börn
Á hverju ári ljósta forlögin margan manninn þungu
höggi svo lifsstefna hans gjörbreytist. Fólk neyðist
til að skipta um hlutverk, hætta að vera virkir þjóð-
félagsþegnar, sem eiga sinn þátt i þjóðarfram-
leiðslunni, og gera sér að góðu lif þeirra, sem
kallaðir eru fatlaðir — ef til vill sitja i hjólastól —
kannski lamaðir af völdum heilablæðingar eða ör-
yrkjar um aldur og ævi vegna bilslyss.
1 örorkubóta- og eftirlauna-
þegabænum Lisulundi í Vodskov
norðan við Alaborg, hefur maður
ekki á tilfinningunni, að maður sé
kominn á endastöð — þá allra síð-
ustu fyrir suma, sem þar búa.
Maður mætir ekki lifvana, kjark-
lausu agunaráði meðal ibúanna.
Hér I þessu óvenjulega, virka
samfélagi, eru m.a. börn, sem
skapa lif og gleði. Forstöðumað-
urinn og kona hans og starfsliðið
allt, gera það sem i þeirra valdi
stendur til að gefa llfi þeirra öldr-
uðu og fötluðu tilgang og gera það
mönnum bjóðandi.
Lisulundur stendur á fögrum
stað nálægt Hammerhlíðunum.
Af ibúunum, sem eru á aldrlnum
5-97 ára búa 49 á hjúkrunarheim-
ilinu, 95 I svonefndum „vernd-
uðum” bústöðum; einbýlishúsum
eða ibúðum.
Umhverfið er skipulagt með
sérstöku tilliti til fatlaðra, aldr-
aðra og barna.
Lisulundur er að mörgu leyti
ólikur öðrum hjúkrunarheim-
ilum. Allt er gert til að forðast
kaldan og sótthreinsaðan stofn-
anablæ. Starfsfólkið klæðist t.d.
ekki einkennisbúningum. A
göngum, þjálfunarstofum og her-
bergjum sjúklinga heyrist glað-
vært hjal barna. Starfsfólkið
tekur nefnilega afkvæmi sin með i
vinnuna!
Margir ibúanna segja: — Þar
sem börn eru, þar er lif!
Og það er sannarlega lif á Lisu-
lundi, þar sem börn og fullorðnir
brúa ósjálfrátt og án þess að séð
verði kynslóðabilið.
Umhyggjusöm börn
Lena var ekki orðin tveggja ára
þegar umhyggja hennar fyrir
fatlaða fólkinu kom fyrst i ljós.
Það var dag einn i borðstofunni,
þegar venjulegur stóll var fyrir
þar sem sjúklingur i hjólastól átti
sinn stað. óbeðin færði Lena
stólinn i burtu, svo sjúklingurinn
kæmist að i hjólastólnum.
Lena er nú tveggja og hálfs árs,
og það var henni alveg eðlilegt
þegar hún nýlega heilsaði gesti á
heimilinu og tók varlega um
annan handleggsstúf hans. Þetta
var hennar kveðja. Siðar varð
hún stórhrifin þegar hún komst að
þvi, að gesturinn gat bæði haldið
á köku og kaffibolla með tánum.
Lena er dóttir forstöðumanns-
ins Pouls Jensen og konu hans
Hönnu. Hún er einungis eitt
margra barna á Lísulundi, sem
alast upp með aðra afstöðu til
aldraðra og fatlaðra en börn yfir-
leitt.
Bo, sem er fjögra ára, á, eins og
raunar hin börnin lika.ömmur og
afa, sem hann heimsækir að stað-
aldri og spjallar við. Að hof-
mannasið ber hann töskuna fyrir
Kristinu Nielsen, sem hefur
slæma sjón. Og aldurinn er llka
farinn að segja til sln. En Bo litli
tekur I hönd hennar og leiðir
hana, þegar þau fara til hár-
greiðslukonunnar, sem er móðir
Bos.
Marianne Jensen, 10 ára, dóttir
eins sjúkraliðanna vill helzt eyða
timanum með „ömmu” sinni,
Anne Marie Hansen , sem er sér-
fræðingur I að syngja gömul sjó-
mannalög, þótt hún heyri varla
lengur sina eigin rödd.
Það er ekki bara gamla fólkið,
sem gefur. Þvl það gerir það
vissulega. Börn eru börn, og
rjómakaramella eða brjóstsykur-
moli geta breytt tilveru yngri sem
eldri.
Börnin gera llka sitt — ótil-
kvödd og ofur eðlilega.
Nær daglega hjálpar Lone, sem
er fimm ára, afa sinum Henry
Christensen i æfingasalnum.
Tómstundaiðju hans, mósaik-
myndagerð, tekur hún lika þátt i
með honum.
Henry Christensen lamaðist
öðru megin eftir heilablæðingu.
Hann býr enn á hjúkrunar-
heimilinu, en vinnur ötullega að
þvi að geta flutt i eina „vernd-
uðu” ibúðina. Þar verður hann
áfram nærri dóttur sinni og
tengdasyni, foreldrum Lone, sem
bæði eru öroirkuþegar og búa i
einu öryrkjahúsanna á Lisulundi.
Birta er 14 ára og tengill milli
Lisulundsfólksins og skátanna.
Hún er sjálf skáti og skipuleggur
t.d. Lúsíukvöld á Lisulundi. Eins
Þetta hefur sannazt
í eftirlauna- og
örorkubótaþega-
bænum Lísulundi
fyrir norðan
Álaborg, en þar
fara forstöðumaður-
inn og kona hans
ótroðnar leiðir til
að geta búið
öldruðu og fötluðu
fólki mannsæmandi
líf, sem hefur
tilgang. í þessum
bæ er a.m.k.
ekkert til, sem
heitir kynslóðabil.
oft og hún getur.skýst hún burt úr
skólanum og niður á heimflið, þar
sem hún les upphátt eða skrifar
bréf fyriri þá Ibúana, sem ekki
ráða sjálfir við þessi verkefni.
Mamma Birtu vinnur á skrifstof-
unni að Lisulundi
Nágrannarnir áhuga-
samir
Það eru ekki aðeins börn starfs-
fólksins, sem fundið hafa þörf hjá
sér, á þvi að vera öðru fólki eitt-
hvað. Tylft barna úr nágrenninu
tengjast óðum Lísulundi. Þeim
finnst spennandi, að þau skuli
geta fengið leyfi til að „taka að
sér” hvert sinn Ibúa og aka
honum um, skrifa bréf eða verzla
fyrir hann.
Samband forstöðumannsins og
konu hans við börnin i Vodskov
varð til af tilviljun. Mörgum
ibúum á Lisulundi gramdist að
börnin I nágrenninu höfðu fundið
upp á að nota stóru grasflötina
fyriri framan hjúkrunarheimilið
sem knattspyrnuvöll. Þau eyði-
lögðu grasið. Hanna Jensen náði
tali af drengjunum, og hún kunni
á þeim lagið.
Auövitað máttu börnin leika sér
einhvers staðar. Þau máttu
gjarnan vera á landareign Lisu-
lunds, en þau urðu að flytja
mörkin i hvert skipti, sem þau
léku fótbolta, og þau áttu að gera
eitthvað fyriri ibilana á heimil-
inu. Börnin samþykktu hiklaust
áætlun um, að þau tækju að sér
hvert sinn Ibúa.
Heimili, þar sem lifið
hefur tilgang
Það er ekki aðeins hversdags
að kynslóðirnar hittast á Lisu-
lundi. Jólin þar eru fjölskyldu-
hátið. Þeim ibúanna, sem ekki
geta farið heim til ættingja og
vina, er boðið að hafa aðstand-
endur slna hjá sér — börn og full-
orðna. Starfsfólkið, sem er á vakt
á aðfangadagskvöld, getur auð-
vitað lika tekið fjöldkyldur sinar
með.
Lisulundur er ekki venjulegt
hjúkrunarheimili. Hér er hlýja! 1
öllu verður vart viðleitni starfs-
fólksins til að skapa heimili án
þess að ganga á hlut einstaklings-
ins né heldur að svipta hann
mannréttindum.
Að baki öllu þessu býr afstaða
forstöðumannsins og konu hans
til lífsins. Þeim finnst, að fólk eigi
að vera fólk,burtséð frá aldri og
e.t.v. likamlegum ágöllum.
Hanna og Poul Jensen eru ekki á
sama máli og margir samtima-
menn, sem álita að við eigum að
byggja stærri og stærri og sifellt
dauðhreinsaðri stofnanir.
Bæði eru þau svæfingahjúkr-
unarfólk að mennt. Hanna
Jensen, sem nú hefur yfirumsjón
með hjúkrun á heimilinu, var
lengi deildarhjúkrunarkona á
sjúkrahúsi. Hún varð að hætta að
vinna á svæfingadeild þvi hún
fékk ofnæmi fyrir deyfilyfjunum,
sem þar voru notuð.
Upprunalega ætlaði maður
hennar, Poul að verða kennari.
Hann segist þó sjálfur hafa verið
að hugsa um aðra hluti. Arang-
urinn varð sá áð hann féll á
dönskum stil, I Djáknaskólanum.
— Það er ekki neitt leyndarmál,
að seinna fékk ég.einn af fáum,
ágætiseinkunn I stil I Djákna-
skólanum. Ég gat sem sagt vel ef
ég vildi, segir Poul Jensen. Hann
er 38 ára, bláeygur og broshýr.
Poul Jensen varð djákni og
bætti þar við hjúkrunarmenntun.
Hann vann I 13 ár við svæfinga-
hjúkrun. Arin á mjög sérhæfðri
svæfingadeild höfðu sln áhrif.
Fyrst gerði streita vart við sig,
siðan kom blæðandi magasár.
Það var engin önnur leið fyriri
Pál en að skipta um vinnu.
— Við höfum bæði kynnzt
hinum slæmu hliðum sjúkrahús-
anna. Við höfum sjálf fengið að
kenna á vélrænu sjúkrahúslífi, og
við sögðum við hvort annað, að
fengjum við einhverntlma nokkru
um ráðið skyldum við haga
málum á annan hátt. Ef ætlunin
er að skapa kalda, sótthreinsaða
stofnun, getur maður aldrei skap-
að heimili.
Fyrsta „heimili” Hönnu og
Pouls Jensen var I Bælum, en þar
tóku þau þátt i mótun nýs hjúkr-
unarheimilis. Eftir 10 mánaða
starf þar voru þau beðin um að
veita Lisulundi forstöðu, en þá
var þar aðeins hjúkrunarheimili.
„Vernduðu” bústaðirnir voru enn
hugarsmíði.
Sá sem frumkvæði átti að bygg-
ingu þeirra var Karl Peter Huttel-
Sörensen, forstöðumaður heimilis
fyrir flogaveika i Vodskov. A
ferðalagi til Farsta, nálægt
Stokkhólmi, hafði hann séð
hvernig búa má öldruðum og
öryrkjum hlýleg heimili og það
öryggi, sem margir hafa þörf
fyrir.
Huttel-Sörensen var ekkert að
hika við að framkvæma hug-
myndir slnar. Landssvæðið, sem
bærinn Llsulundur stendur nú á,
var eign hans og föður hans
Alfred Sörensen fyrrverandi for-
stöðumanns. Mynduð var sjálfs-
eignarstofnun, sem nú hefur úr-
slitaþýðingu fyrir llf og velliðan
margra.
Hvað gerum við?
Hanna og Poul Jensen sitja ekki
með hendur I skauti. Þau sinna
daglegum hversdagsstörfum,
sem m.a. felast I þvi að aðstoða
ibúana 144 við að rata I frumskógi
löggjafarinnar. Auk þess hafa
þau framtiðaráform. Ekki aðeins
um Lisulund heldur um afstöðu
almennings til aldraðra og fatl-
aðra, en þau telja að öllum beri að
gæta hagsmuna þeirra, bæði
vegna einstaklingsréttarins og
hags allrar þjóðarinnar.
Poul Jensen er hógvær þegar
hann talar um þessi mál, og þvi