Tíminn - 18.02.1973, Side 21

Sunnudagur 18. febr. 1973
TÍMIW
21
Annars vegar er útlánasafn — eða
heimlánasafnið — og er það á
neðri hæð hússins, en hins vegar
geymslusafn á efri hæðinni, og
eru bækurnar,sem þar eru, aðeins
lánaðar á lestrarsal, nema eitt-
hvað alveg sérstakt sé um að
ræða. Á efri hæðinni er lika filmu-
safn, og eru þar meðal annars
allar mormónafilmurnar okkar.
— Ha! Mormónafilmur? Hvað
er nú það?
— Það eru filmur af kirkjubók-
um og öðrum ættfræðiheimildum,
sem mormónar i Utah tóku hér
fyrir nokkru, en þeir eru miklir
áhugamenn um ættfræði, og mun
það að verulegu leyti stafa af trú-
arskoðunum þeirra. Þeir þykjast
nefnilega geta bjargað forfeðrum
sinum til eilifs lifs, ef þeir vita
hvern þeir eiga að ávarpa og þess
vegna leggja þeir mikla
rækt við að rekja ættir
sinar. Þeir sendu út af
örkinni menn hingað til Isiands,
hér um árið, til þess að taka upp á
filmur allar islenzkar kirkjubæk-
ur. Og ekki nóg með það: Þeir
létu lika taka upp allar skipta-
bækur, en það eru skýrslur yfir
opinber arfaskipti. Svo létu þeir
lika taka upp ættartölur, tii dæm-
is eins og Jóns Espólins, Stein-
grims Jónssonar, biskups, og
fleiri. Og svo má ekki heldur
gleyma hinum stórmerku ævi-
sagnaritum eins og Ævisögum
lærðra manna eftir Hannes Þor-
steinsson, sem aldrei hefur verið
gefin út, og Prestaævir eftir Sig-
hvat Borgfiröing. Allt þetta er hér
til á filmum og það getur hver
sem er fengið lánað á lestrarsal
ásamt vél til þess að lesa það i.
Þar að auki er hægt að fá löggilt
fæðingarvottorð eftir þessum
filmum, og það er þó nokkuð al-
gengt að menn komi hingað til
þess. Það er fyrirhafnarminna en
að fá vottorðið sunnan úr Reykja-
: vik.
Fiármál og rekstur
— Stendur ekki Akureyrarbær
undir safninu fjárhagslega?
— Jú. Að visu fær bærinn
ákveðinn rekstrarstyrk frá rik-
inu, og er það viss krónutala á
nef, svo að styrkurinn hefur orðið
æ minni með vaxandi verðbólgu,
og er nú kominn niður fyrir tiu
prósent af rekstrarkostnaðinum.
Aðalbókastofn geymsludeildar
safnsins eru prentskyldueintök,
sem safnið fær gefins. Það fær
eitt eintak af öllum bókum, sem
prentaðar eru á Islandi, og vissu-
lega er mikill styrkur að þvi. Hitt
er svo annað mál, að þessar bæk-
(Tiniamynd Gunnar).
segulbandi?
— Ofurlitið hefur sliku veriö
safnað, en þó heföi ég þurft að
setja meiri kraft i að safna rödd-
um gamalla borgara hér. Þaö er
nánast átakanlegt, að þeir hverfi
af sjónarsviöinu, án þess aö heyr-
ist hósti eða stuna eftir.
Fortið og nútíð
geymdar framtiðinni
— Já. Ykkar hlutverk er að
varöveita samtiðina handa fram-
tiðinni.
— Viö gerum það nú sjálfsagt
ekki i nógu rikum mæli, en það er
margt, sem kallar að. Skjalasafn-
ið hefur tekið mikinn tima, en það
er þó spor i þessa átt. Annars
gengur oft dálitið erfiðlega aö fá
frá mönnum gamalt dót, sem þeir
lúra á og ætla kannski ekki að
nota, heldur jafnvel láta á safn —
einhvern tima.
— Attu við sendibréfasöfn?
— Lika þau, en það er margt
fleira. Ég átti ti! dæmis viö heim-
ildir um hvers konar félagsstarf-
semi hér i bænum og sveitunum i
kring. Gerðabækur, félagaskrár,
og margt og margt fleira. Það er
margan fróðleik hægt að sækja i
slikar heimildir, þegar stundir
liða.
— Það eru þá allar likur til
þess, að safnið hafi ærnum verk-
efnum aö sinna í næstu árum og
áratugum?
— Ég vona það. Ef það heldur
vinsældum sinur.i, ef fólk heldur
áfram að vilja 1 oma hingað til
þess að sjá það, si m við höfum að
bjóða og fræðast , f þvi, sem hér
er að finna, vona ég, að ekki
standi á safninu að rækja sitt
hlutverk eftir beztt getu, svo sem
verið hefur. —VS.
ur voru látnar ganga sér til húö-
ar, þær voru lánaðar út eins og
aðrar bækur. En eftir að safninu
hafði verið skipt i deildir árið
1962, er þessu haldið algerlega
aðskildu og geymslubækurnar
fara ekki út úr húsinu.
En þótt safnið fái þannig mik-
inn stofn i geymsluna ókeypis, þá
kostar rekstur geymslusafnsins
mikið og það fer vaxandi eftir þvi
sem það stækkar. Þó ekki sé
nema band á allar þessar bækur,
þá kostar það sinn skilding. Svo
er lika mikil vinna að halda þessu
öllu i röð og reglu. Einkum er
timafrekt að annast alls konar
smáprent, og þar er það, sem
skórinn kreppir einkanlega að
okkur núna. Aður fyrr, á meðan
safnið bjó við þrengri húsakost,
var hvorki aðstaða né starfs-
kraftur til þess að halda þessu i
eins góðri reglu og þurft heföi að
vera. Þetta smáprent hrúgaðist
þvi upp, og nú er blóðsprengur að
koma þeim hlutum i lag, og það er
feikilegt verk, fyrir nú utan
kostnaðinn við að koma þvi i
sómasamlegar umbúðir. En
margt af þessu er merkilegt efni,
sem nauðsynlegt er að varðveita
vel, þótt það ef til vill sé ekki svo
mjög yfirbragðsmikið til að sjá,
allt saman.
Baktrygging
Landsbókasafns
— Er ekki geymsludeildin hér
á margan hátt sambærileg við
Landsbókasafnið i Reykjavik?
— Jú, það er alveg rétt skilið.
Og hugmyndir bókafulltrúa eru
þær, að með nýjum bókasafnslög-
um verði safnið hér eina bóka-
safnið á landinu utan Reykjavik-
ur, sem fær öll prentskylduein-
tökin, sem út eru gefin i landinu.
Þetta hér yrði þá eins konar bak-
tryggingarstofun Lands
bókasafns, enda virðist
manni óverjandi annað en að hafa
að minnsta kosti á einum stað i
landinu utan höfuðborgarsvæðis-
ins nokkuð rikulegt bókasafn, þvi
að það hefur sýnt sig hvað eftir
annað i sögu lands okkar, að suð-
vestur horn þess er dálitið ótryggt
gagnvart náttúruhamförum, Og
það væri alvarlegur skellur, ef
allur menningarforði þjóðarinnar
i bókum færist i einni svipan. Það
er eðlilegt að þetta leiti á hugann
einmitt nú þessa dagana, þegar
eldurinn leikur lausum hala i
Vestmannaeyjum, og þá er þess
lika að minnast, að eldstöðvarnar
á Reykjanesskaganum eru svo
sem ekki ýkjagamlar.
Auðvitað er maður ekki að spá
illu. Að sjálfsögðu vona allir, að
ekki komi til slikra skelfinga, en
þær gera ekki heldur boð á undan
sér, hvenær sem þær koma og
hvar sem þær koma. Það sakar
þvi ekki að lifa hér eftir hinu forn-
kveðna, — aö búast við hinu illa
þvi að það góða skaðar ekki.
I sambandi við þetta má lfka
minna á hinar margfraégu kenn-
ingar um jafnvægi i byggð lands-
ins, og enginn neitar réttmæti
þess að hafa ekki alla hluti saman
komna á sama blettinum. Það
hefur verið talað um að flytja
stofnanir út á landsbyggðina,
jafnvel visindastofnanir, en þá
verður lika að hafa i huga, að slik
starfsemi útheimtir mikinn bóka-
kost og þarf nauðsynlega að hafa
aðgang að bókasöfnum. Þótt
Amtsbókasafnið sé ekki stórt,
myndi það verða mikill styrkur
slikri visindastarfsemi, og svo
mikið er vist, að það hefur alltaf
verið mjög mikið notað af skólun-
um hér i bænum og hefur það
færzt mikið i vöxt á seinni árum.
Ef til þess kæmi, sem stundum
hefur komið til orða, aö hér á
Akureyri gæti einhvern tima
orðið háskólakennsla i einhverj-
um greinum, býst ég við,að nauð-
synlegur udanfari þess væri efl-
ing Amtsbókasafnsins, og það svo
um munar.
— Hvaðer margt fólk starfandi
i Amtsbókasafninu núna?
— Það eru sjö manneskjur, en
þá eru þeir, sem lausráðnir eru,
taldir með.
— Er þetta ekki ennþá eina
bókasafnið i bænum?
— Einhver söfn munu vera i
skólum hér, en hve stór þau eru,
veit ég ekki. Menntaskólinn er
með nemendabókasafn, þar sem
talsvert er af fagurbókmenntum,
einkum islenzkum, en að minu
viti er það ekki nándar nærri nóg
til þess að skólinn geti verið sjálf-
bjarga á þvi, enda sækja mennta-
skólanemendur og nemendur
gagnfræðaskólans aðallega hing-
að.
Hljómplötusafn?
Mannaraddir?
— Þú nefndir þarna áöan
filmusafn ágætt. Er. hafið þið ekki
lika hljómplötusafn?
— Nei, þvi er nú miður. Þetta
hefur verið rætt, en er ekki komið
til framkvæmda enn. Það þykir
hlýða, að hljómplötusafn fylgi
almenningsbókasafni, en við höf-
um blátt áfram ekki húsrými
fyrir það hér, þótt æskilegt væri,
og þótt húsið sé svo til nýtt.
— Eigið þið raddir manna á
Illuti af lestrarsal Amtsbókasafnsins. Myndin er tekin skönimu áður en safnið var formlcga opnað
komast. Stundum ræðst hún eins
vel og efni standa frekast til, en
stundum fer á annan veg. Á þvi er
þeim mun meiri hætta, sem mak-
arnir eiga færra sameiginlegt —
annað þjóðerni, annar hugsunar-
háttur, aðrar venjur og fleira get-
ur þá reynzt æðiviðsjárvert.
Margt bendir til þess, að for-
eldrarnir stjórni markavalinu oft
óbeinlinis — það er að segja með
tilveru sinni einni og þeim áhrif-
um, sem samvistirnar hafa haft á
börnin. Sennilega gætir áhrifa
þeirra ávallt á einhvern hátt, þó
að ungu kynslóðinni detti það sizt
i hug. Hér kemur allt til greina i
senn: Útlit, skaphöfn og lifnaðar-
hættir. Safnað hefur verið rann
sóknarefni, sem bendir til þess,
að ekki sé tilviljun ein, hversu oft
margt er likt með geöþekkri
móður og tengdadóttur. Þaö má
raunar fullyrða aö góð móöir er
oft fyrirmynd sonar, þegar hann
leitar sér maka.
Rannsóknir, sem sálfræðingur-
inn Anni von der Lippe hefur gert,
virðast lika leiða i ljós, að það séu
yfirleitt sérlega farsæl hjóna-
bönd, þegar konan likist föður
eiginmannsins að andlegum eigin
leikum. Annars virðist það liggja
i augum uppi, aö persónuleiki
eiginmannsins valdi mestu um
hvort hjónabönd veröi endingar-
góð eða fari út um þúfur. Sé hann
jafnlyndur og gætinn er það
hjónabandinu hið sama og skipi
akkeri, þegar á skipaleguna er
komið. Það virðist vera föst
regla, að þeim, sem ganga i
hjónaband með skynsamlegt mat
á þvi, hvað þeim ber að veita
maka sinum i sambúöinni, farn-
ast öðrum betur. Miklar geþ-
sveiflur og of háreistar drauma-
borgir hafa hættu i för með sér.
Þegar þessi mál eru rædd, hlýt-
ur hugurinn að leita til svefnher-
bergisins og hjónarúmsins. Það
hefur verið sagt, aö þar megi
lækna öll sár, en þar megi einnig
gera þau að ólæknandi mein-
semd. Karlmönnum er auðveld-
ara að greina á milli kynlifsins og
annarra þátta. Konan getur ekki
skilið þar á milli á sama hátt, og
þess vegna veröur daglegt lif og
kynferðislif að haldast i hendur
án þess að mikil snuðra hlaupi á
þráðinn. Konur eru viökvæmari
en karlar, og þeim er það yfirleitt
eiginlegast að byggja lif sitt á
sambúð við einn mann. Þess
munu fá dæmi, aö annað gefist
vel til frambúðar.