Tíminn - 03.05.1973, Page 10

10
TÍMINN
Fimmtudagur 3. maí 1973

Frd barnæsku var tónlist
hennar líf og yndi,
og d vegum tónlistarinnar
hefur hún unnið ævi-
starf sitt
saman. Svona er þetta, þegar é g
lit inn til hennar þá er þar svo
mikill hávaði, að það er ekki
nokkur einasta leið að tala við
hana. Og þetta er alveg eins hér
hjá yður.”
Það lá við, að ég hrykki við.
Mér fannst eins og forlögin væru
þarna að tala til min: „Spyrða
ykkur fröken Reykholt
saman....” Ja, það var og. Auð-
vitað vissi ég það ofurvel, að mig
skorti skólamenntun, en hitt vissi
ég lika með sjálfri mér, að ég var
fær um að hjálpa Guðrúnu
Reykholt til þess að byggja upp
hljómplötusafn útvarpsins, svo
mikla reynslu hafði ég öðlazt á
þeim vettvangi.
— Þú hefur svo strax farið að
huga að þessu?
— Já, heldur betur. Ég gekk
samdægurs á fund útvarpsstjóra
og ræddi þessa hluti við hann. Ég
gerðist svo djörf að spyrja, hvort
hann hefði leitt að þvi hugann, að
það þyrfti fólk, og það meira að
segja ekkert fátt, til þess að
byggja upp hljómplötusafn slikr-
ar stofnunar.
Til þess svo að gera langa sögu
stutta, má geta þess strax, að um
það bil tólf árum seinna, átti
islenzka útvarpið stærra hljóm-
plötusafn en nokkur útvarpsstöð á
Norðurlöndum. Þetta stafaði lika
sumpart af þvi, að aðrar og stærri
þjóðir en við eru með einsöngv-
ara, kóra og hljómsveitir á hverj-
um fingri. Þurfa varla að rétta út
litlafingur til þess að fá nóg af
sliku — þessari lifandi tónlist,
sem ,ég var að minnast á áðan.
Þeir þyrftu þvi ekki að leggja
annað eins kapp á hljómplötu-
safnið og við.
Dagarnir urðu stuttir
og starfið leikur
— Hvaða ár var þetta, sem þú
komst til útvarpsins?
— Það var 1935. Ég sagði upp
hjá Katrinu Viðar haustið 1934,
En ég vissi hvað við tók, nefnilega
jólaannirnar, ég bauðst til þess
að vinna i verzluninni fram yfir
erfiðasta timann. Þetta gerði ég
og var i útvarpinu 1/2 daginn,
og hafði reyndar verið þar viðloða
hluta úr degi að meira eða minna
leyti árið/ sem þarna var að
kveðja — auðvitað með leyfi
Katrinar.
— Og þú hefur fljótt kunnað vel
við þig i hinu nýja starfi?
— Já, það var nú ekki neitt
hálfverk á þvi.
Hugsaðu þér unga stúlku,
sem frá barnsaldri hefur lifað og
hrærzt i tónlist og fær svo að eyða
öllum dögum við að hlusta á og
hugsa um hljómplötur. Dagarnir
urðu ótrúlega stuttir, enda mátti
segja, aöhvert starf sem ég vann,
væri leikur einn. Svo skemmtilegt
fannst mér þetta.
— Hvar var útvarpið til húsa,
þegar þú komst þar fyrst inn fyrir
dyr sem starfsmaður?
— Það var i Landssimahúsinu,
þar sem það hafði tekið á leigu
fjórðu hæð hússins og hluta af
þeirri fimmtu. Það voru mikil
viðbrigði frá þrengslunum i
Edinborg, sem nánast var eins og
rúmgóð ibúð, fjögur herbergi,
enda var það ekki að tjalda til
einnar nætur.
— Hvenær fluttist útvarpið i
Landssimahúsið?
— Það var strax árið 1931,
þannig að það varð aldrei nema
eitt ár, sem það var til húsa i
Edinborg.
Hjá mér situr kona, sem
heitir Sigrún Gísladóttir.
Hún er elzt í störfum af nú-
verandi starfsmönnum
Ríkisútvarpsins. Þau
byrjuðu að vinna þar sama
haustið, hún og Þorsteinn
Ö. Stephensen, og mun
hann að vísu vera svo sem
einum mánuði eldri í hett-
unni, en hvað sem því líður,
þá mun óhætt að segja, að
ekki eigi aðrir lengri starfs-
dag að baki hjá útvarpinu
en Sigrún Gísladóttir.
Við, sem að staðaldri hlustum á
útvarp, tökum við verkum starfs-
fólksins þar eins og hverjum
öðrum sjálfsögðum hlut, en við
leiðum hugann vist ekki ýkjaoft
að manneskjunum, sem standa á
bakvið dagskrána, sem við erum
að njóta. Munum það jafnvel ekki
nema stundum, að dagskráin er
mannaverk — og það meira að
segja erfiðisverk, oft og einatt.
Vann fyrst í
hljóðfæraverzlun
Ég ætla að haga mér eins og ég
hafi ekki hugmynd um neitt, sem
Sigrún Gisladóttir hefur gert um
dagana, og spyr þvi — nákvæm-
lega eins og sá sem alls ekkert
veit:
— Hver voru þau störf, sem þú
byjaðir á að vinna i þágu útvarps-
ins, Sigrún?
— Aður en ég svara þvi beint, er
bezt að taka það fram, að árið
1928 réðist ég í Hljóðfæraverzlun
Katrinar Viðar. Hún fól mér að
panta plötur til verzlunarinnar
erlendis frá. Afleiðing þessa var
sú, að ég varð mjög kunnug
flestum hljómplötufyrirtækjum,
— vissi deili á plötukvótanum i
Evrópu, eins og við orðuðum það.
Eins og allir vissu, sem til þekktu,
þá var Katrin Viðar hámenntuð
kona og mikil persóna, enda tel ég
mig hafa lært þar einna mest um
dagana. Þetta var lika sérlega
æskilegt fyrir mig vegna þess, að
ég hafði frá fyrstu bernsku verið
mjög hneigð fyrir tónlist. Hún var
mér nærri þvi eins ómissandi og
sólarljósið.
— Var það svo upp úr starfi
þinu i hljóðfæraverzluninni, sem
þú réðist til útvarpsins?
— Þegar Rikisútvarpið tók til
starfa, var það deginum ljósara,
að óhjákvæmilegt yrði fyrir þá
stofnun að byggja upp geysimikið
hljómplötusafn. Hér voru ekki til
neinir „lifandi kraftar”, sem
hægt var að láta spila og syngja i
útvarpið lon og don, þótt vissu-
lega væru þá tónlistarmenn i
landinu, og þeir góðir.
Af mér er það að segja, að ég
var eins og hver annar góður
sölumaður fyrir þá verzlun, sem
ég þjónaði: Ég vildi auðvitað
selja sem mest, og var þvi si og æ
að leggja leið mina niður i útvarp
og bjóða plötur til sölu. Ég varð
þvi heimagangur i útvarpinu
strax fyrsta árið sem það starfaði
i húsinu Edinborg. Og vitanlega
kynntist ég lika þessum fáu
manneskjum, sem störfuðu i út-
varpinu á fyrstu misserum þess.
Má þar fyrst frægan telja sjálfan
útvarpsstjórann, þá Sigurð Þórð-
arson, sem var skrifstofustjóri og
svo siðast en ekki sizt fröken Guð-
rúnu Reykholt, sem átti að
byggja upp tónlistardeildina.
Guðrún Reykholt var dóttir séra
Guðmundar Helgasonar, prófasts
i Reykholti i Borgarfirði og þar
með systir Ásmundar heitins
biskups, Helga bankastjóra og
þeirra bræðra. Hún var ágætlega
menntuð kona og mjög fær i sinni
grein.
Fyrstá starfsár útvarpsins leið
i aldanna skaut eins og önnur ár.
Það kom gamlárskvöld og
Sigurður Þórðarson vildi reyna
að láta syngja þjóðsönginn og
áramótasálminn okkar sigilda,
Nú árið er liðið... En hverjir áttu
að reyna að syngja þetta i hljóð-
nemann? Honum datt þá i hug að
reyna að stofna litin útvarpskór
— sem reyndar varð þó ekki
meira en tvöfaldur kvartett — og
hann bað mig að vera með. Jú,
við tókum til óspilltra málanna að
æfa, og á fyrsta gamlárskvöldi
útvarpsins okkar sungum við
þessi lög við raust. Var það i
fyrsta skipti á ævinni, sem ég lét
til min heyra i hljóðnema.
— Lifði svo þessi kór ykkar eitt-
hvað lengur?
— Já, við æfðum dálitið niðri i
gamla barnaskólanum, en þar
gátum við ekki verið fyrr en seint
á kvöldin. Það þótti við - eiga að
flytja einstöku sinnum okkar
gömlu og góðu aiþýðulög, og að
syngja þau á islenzku, þvi að á
þessum árum var ákaflega litið
til af islenzkum hljómplötum.
//Það ætti að spyrða
ykkur saman "
— Þar með ert þú komin inn
fyrir dyrastafi útvarpsins og
farin að syngja i fyrsta útvarps-
kórnum.
— Já, að visu, en biddu nú við.
Heimskreppan margfræga var
skollin yfir og þá þrengdist um
hag margra. Það mun vist hafa
hvarflað að eigendum sérverzl-
ana, að þeir kynnu að þurfa að
draga saman seglin eða jafnvel
að hætta alveg starfsemi sinni.
Þvi er ekki að neita, að ég hafði
nokkrar áhyggjur vegna minnar
ágætu húsmóður, en verzlun
hennar hafði gengið frábærlega
vel, þangað til þessi ósköp, krepp-
an, dundi yfir. En aðstaða min
var slik, að atvinnulaus gat ég
ekki verið. Að visu vissi ég vel, að
ég þurfti ekki að vera á neinu
flæðiskeri stödd hvað þetta snerti.
Ég hafði unnið i sérverzlunum i
Reykjavik i tólf ár, og var þvi
ekki i neinum vandræðum að fá
vinnu i búð, ef mér byði svo við að
horfa. En svo kom nokkuð óvænt
fyrir. Einn dag sem oftar sat ég
innan við búðarborðið i verzlun
Katrinar Viðar og var að hlusta á
hljómplötu. Þá gekk inn i búðina
virðuleg og falleg frú. Þetta var
frú Sigurlaug jónasdóttir,
kona Jónasar Þorvergsson-
ar, útvarpsstjóra. Ég stóð
auðvitað strax upp,og sagði, svo
sem skyldan bauð mér: „Hvað
get ég gert fyrir yður?” Þá sagði
hún: „Æ, blessaðar góða, lokið
þér fyrir grammófóninn. Það ætti
að spyrða yður fröken Reykholt
Sigrún Gisladóttir.