Tíminn - 16.09.1973, Blaðsíða 36

36
TÍMINN
Sunnudagur 16. september 1973
Fisker ásamt dóttur sinni og barnabarni. Dóttirin hefur einnig gcfift út bók.
Tekjuhæsti
rithöfundur
í Danmörku
Skrifar fyrir þakklátasta
lesendahópinn
eftir öðrum leiðum, þá er það rit-
höfundarins að gefa það lesend-
um, og jafnvel láta þá finna sjálfa
sig i þvi. Það heppnast sem betur
fer oft, að gera imyndaða persónu
eða raunverulegan atburð. Þess
eru mörg dæmi að sögupersónur
hafi orðið eins og raunverulegar.
Má þar nefna Hróa hött og Róbin-
son Crusoe. Þeir hafa alveg runn-
ið saman við alþýðumálið.
Það er eins með bækur og fólk.
Sumar skilur maður strax, aðrar
aldrei. Bókin er persónulegur
hlutur, svo persónulegur að ég
held að hvorki kvikmyndir né
sjónvarp muni útrýma henni.
Hún er i rikum mæli persónulegur
atburður. Annað er lika mikil-
vægt. Hægt er að gripa til bókar-
innar allsstaðar. Hún þarfnast
hvorki rafmagns né annarra
tæknibrellna. Lesandinn þarf
ekki annað en að hugsa sér að-
stæðurnar sem bókin gerist i.
Hugmyndaflugið sér um það.
1 leikhúsi er leikstjórinn neydd-
ur til að gera umhverfið, sem
leikurinn gerist i. Þó að það liti
vel út, þá er það aðeins hinn per
sónulegi skilningur hans, sem er
borinn fyrirokkur. Við bóklestur-
inn búum við til okkar eigin heim,
sem er mikið skemmtilegra fyrir
okkur.
Seinustu ár hefur mikið verið
rætt um barnabækur. Margir
hafa sagt sina skoðun á, hvernig
þær eigi að vera. Rithöfundarnir
fá að vita, hvernig þeir eigi að
skrifa. Auðvitað getur verið gott
að heyra skoðanir annarra og það
er ánægjulegt, að barnabækur
skuli nú loksins seinustu árin vera
teknar alvarlega. En þaðan og
svo til að stjórna okkur er stórt
stökk. Guð má vita, hvað málari
eins og Emil Nold mundi hafa
sagt, ef honum hefði veriö skipað
að mála á einhvern sérstakan
hátt. Hann mundi sennilega verða
þrumulostinn.
— Það er nú einu sinni þannig,
að maður skrifar um atburði sem
maður hefur lent i sjálfur. Þegar
nýir atburðir gerast, breytist
stillinn hægt, en ósjálfrátt.
— Mér er meðfætt að segja sög-
ur. Þegar ég var drengur hafði ég
næstum of fjörugt hugmyndaflug.
Aður en ég lærði að skrifa sagði
ég félögum minum sögur og eftir
að ég lærði það fór ég að skrifa
sögurnar niður. En þetta hafa
sjálfsagt margir reynt.
Ég var staðráðinn i, að um leið
og ég væri búinn með skólann,
ætlaði ég að verða blaðamaður.
Gallinn var sá,.að þetta var um
1930 og ég var frá venjulegu
iðnaðarmannsheimili i Arhus
þar sem ekki þótti venjulegt að
skrifa. Við höfðum heldur ekki
það sem kallast sambönd.
Seinasta mánuðinn i skólanum
kallaði skólastjórinn á okkur og
sagðist vildi reyna að hjálpa okk-
ur að verða það sem okkur lang-
aði til. En þegar ég sagði að ég
vildi verða blaðamaður, horfði
hann lengi á mig og lýsti siöan yf-
ir,að það væri það eina sem hann
vildi ekki hjálpa mér til að verða.
Hann var gamall hermaður og
hafði ákveðnar skoðanir á
heiminum og hvernig hann ætti
að vera.
Ég fór svo að vinna á skrifstofu,
en hætti þar og byrjaði að vinna i
verksmiðju. Fékk mér siðan aftur
vinnu á skrifstofu. A þeim árum
mátti lofa fyrir að hafa vinnu.
En eftir sjö til átta ár var ég
orðinn sannfærður um að þetta
væri alveg niðurdrepandi og fór
þá i kennaranám. Það snerti þó
alltaf manninn sjálfan. Um það
leyti gaf ég út fyrstu bókina mina,
skáldsöguna ,,Morgun timans”.
Ég var undir gifurlegum áhrifum
frá Joh. V. Jensen. Það var eink-
um mál hans,sem heillaði mig.
En eftir að ég byrjaði á kennara-
náminu, fór ég að hafa áhuga á
barnabókum. Og árið 1941 — áður
en ég lauk prófi — kom sú fyrsta
„Fuglaskipin koma”, en hún ger-
ist á steinöld. Við vitum úr sög-
AR EFTIR AR er Robcrt Fisker
sá sem fær hæstu upphæftina frá
bókaútgáfufyrirtækjunum. Sjálf-
ur vill hann helzt ekki tala um
peninga, heldur um hve stórkost-
legt þaft sé aft kunna aft búa til
söguþráft. I pappirsskortinum I
striftinu lærfti hann aft tjá sig i
stuttu máli.
— Það er auðvitað ekkert
hræðilegt við að græða peninga.
Maður hefur alltaf þörf fyrir þá.
En ég er ekki alltaf að hugsa um
meðan ég skrifa, hvað ég muni fá
frá bókaútgefendum.
Robert Fisker er sextugur að
aldri og var áöur kennari. Hann
hefur slegið út vinsældir danskra
höfunda, eins og Rifbjergs, Pan-
duro. Hann hefur fengið sexfaldar
upphæðir frá útgefendum. Arið I
ár verður engin undantekning.
— Auðvitaö skipta peningarnir
frá bókaútgefendum mig og fjöl-
skyldu mina miklu máli. Og það
gera þeir lika vegna þess hvað
Danmörk er litill markaður, aö
þaö er takmarkað hvað forlögin
geta gefið út i stórum upplögum.
En fyrst og fremst sýna upp-
hæðirnar frá útgefendum, aö
bækur minar eru lesnar af mörg-
um. Og það er eins með skriftir og
alla aðra vinnu.að maður gleðst
þegar árangurinn er góður.
Það er hægt að meta bókmennt-
ir á svo margan hátt, eins og
raunar allar aðrar listgreinar.
Það er útbreidd skoðun, að það
sem þorra almennings likar,
þurfi að vera eitthvaö litilsvert.
Með efasemdarhreim er það kall-
að alþýðulist. Það gleymist að
æöri list er komin af alþýðulist-
inni. Væri hún ekki til, væri ekki
um svo auðugan garö að gresja.
Það kemur einkum og sérilagi
greinilega fram hjá tónskáldun-
um.
Aö segja frá er að lifa. Allt lifið
er röft atburða, sem móta mann-
inn. Hvort sem það eru atburðir,
sem maöur sjálfur hefur fengiö
að finna fyrir eða fengið að vita
Þaft er hér vift ritvélina, scm hinar f jölmörgu bækur Fiskers verfta til.