Tíminn - 13.03.1974, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 13. marz 1974.
TÍMINN
5
Bergsteinn Jónsson:
Lífshamingja í skiptum fyrir
brennivín
Ætlar þessi þjóð að „drekka
meðan dropa nokkurn drykkjar
húnfær?”. „Bakkus sjóli sæll við
bikar situr á stóli, tignar hám”
var einu sinni kveðið, og þó mikið
vatn hafi runnið til sjávar siðan
hefir valdahlutfallið ekki breytzt
þessum konungi i óhag. Þvert á
móti. Hann hefir breitt út riki sitt
og fjölgað áhangendum sinum,
svo aldrei hefir vald hans verið
meira en i dag. Þetta er
óvéfengjanlegt, og það er sérlega
varasamt að hafa staðreyndir að
vettugi. Hér flæðir sú elfur fram,
sem öllum fremur þarf við ós að
stemma. Afengis-vandamálið
verður að ræða undanbragðalaust
fyrir opnum tjöldum af svo mikl-
um þunga að til afskipta Alþingis
hljóti að koma.
Á þrjátiu árum
Allt framundir 1940 voru það
aðeins fullorðnir menn og nær
eingöngu karlmenn, sem sáust
undir áhrifum áfengis á al-
mannafæri. Nú rúmum 30 árum
siðar er svo komið, að unglingar
og jafnvel börn um fermingarald-
ur setja svip sinn á ýmsar sam-
komur með drykkjulátum og
stjórnlausu framferði á ýmsa
lund, þ.á.m. skemmdarverkum.
Trúlega hafa þessi firn gengið
lengst fyrir svo sem þrem árum,
þegar flestir fullorðnir borgarar
voru flúnir úr miðbænum upp úr
miðnætti 17. júni. svo blöskraði
þeim þessi framvinda.
Lft fullorðni maður þér
nær!
Það er alkunna hversu snar
þáttur áfengi er i öllu
skemmtanahaldi, hefir það kom-
ið vel i ljós nú i vetur i sambandi
við þjónaverkfallið, en skemmti-
staðir voru þá mun verr sóttir en
áður, a.m.k. þangað til pelafylliri
komst i algelyming. Jafnan er
ungt fólk i miklum meirihluta á
skemmtistöðum. Það er eðlilegt.
Nú bregður hins vegar svo við, að
inntak skemmtana virðist hafa
breytzt svo á seinni árum, að ekki
er lengur gaman að koma saman
til að dansa, heldur virðist
skemmtun byggjast svo mjög á
ölvunar-áhrifum, að lftið virðist á
skemmtistaði að sækja ef þeirra
áhrifa nýtur ekki við. Það er
alveg óþarfi að láta sér sjást yfir
orsakir þess, að Bakkus ernú sem
óðast að leggja ungdóminn að fót-
um sér allt niður á barnsaldur.
Þetta stafar af þvi að slaknað hef-
ir á taum aga og sjálfsvirðingar
hjá þeim fullorðnu og þeim
skjöplast i fordæminu. Band
agans má þeim mun siður slakna,
sem velmegun vex, þvi að fátækt-
in var löngum drjúgur hemill. En
það út af fyrir sig, að hvorki skuli
mega vera fyrir hendi, svolitill
fritimi eða auraráð, sýnir einkar
glöggt, að hinn ungi borgari hefir
fæðzt og alizt upp i samfélagi,
sem bráðan ber til að endurskoða.
Sjá þar er löstur þinn
Það talar skýru máli um
lifnaðarhætti eldri kynslóðarinn-
ar, að þegar sú tið virðist vera lið-
in að hún geti bannað þeirri yngri
það sem hún iðkar sjálf, þá geys-
ast börn hennar fram og leiða
lesti fullorðinna svo vel i dagsljós,
að ekki verður um villzt hvað
undir slær og bak við býr. Allt og
sumt sem skeður þegar unglingar
eru að hneyksla með ölvunar-
framferði er, að þau hafa um
hönd siði fullorðinna.
„Áfengis-menning”
Ef spurt er hvað sé til úrbóta á
þvi ömurlega ástandi, sem flestir
viðurkenna að riki i þessum mál-
um, koma gjarnan fram raddir,
sem tala hátt um að auka þurfi
áfengismenningu. Eftir þvi, sem
næst verður komizt ber að skilja
þetta furðulega orð svo, að breyta
þurfi drykkjusiðum æ meir til
þeirrar áttar, að sem flestir geti
leynzt manna meðal talsvert und-
ir áhrifum áfengis án þess að eftir
þvi verði tekið i fljótu bragði.
Þessi kenning lýsir auðvitað
tvimælalausri samstöðu við
brennivinsneyzlu, enda til þess
ætlazt. Slikan orðhengilshátt ber
þvi að hrakyrða i mestan máta og
biðja aldrei að þrifast, þvi að þá
er fyrst orðið óhægt um vik að
verjast þegar óvinurinn leynist
svo á meðal vor, að illt er að
greina hann frá umhverfinu.
Þetta kemur vel heim og saman
við þá staðreynd, að áfengis-
menningarkennungunni hefir
verið sýnd hin mesta alúð einmitt
þann sama tima, sem áfengis-
vandamálið hefir vaxið okkur yf-
ir höfuð.
Tap teknanna vegna?
Eins og bent hefir verið á hefir
reynslan gersamlega kveðið nið-
ur allt tal um að aukin vinmenn-
ing eða annar undansláttur geti
bjargað nokkru i þessum efnum,
enda er kannski álika raunhæft
að byggja menningu á höfuðlesti
og boða guðskristni með svarta-
galdri. En dæmalaust lýsir það
vel sofandahætti þjóðarinnar i
málinu, aðrikisstjórnin skuli ekki
hafa knúizt til að verameð þetta
járn i eldi sinum, svo sem eins og
herstöðva- og landhelgismál.
Gjarnan heyrist sú rödd, að
rikið hafi verulegar tekjur af
áfengissölunni og vafalaust er
það rétt. Samt er ekki sopið kálið
þó I ausuna sé komið og hætt er
við að þegar rikið selur þjóðinni
áfengi, sé það að undirbyggja út-
gjöld, sem hærri upphæðum
nema en svokallaður ágóði
áfengissölunnar fyrir utan allt
það böl og manntapa, sem ekki
verður metið til fjár.
Þarf að banna þér óviti?
Þess er full von að frjálsbornu
fólki þyki harðir kostir að taka
upp boð og bönn, enda sé það
háttur herforingja að stjórna með
tilskipunum. En þegar öllu er á
botninn hvolft og útlitið skoðað
undanbragðalaust, eins og það er
i dag, virðist bráða nauðsyn bera
til að banna innflutning á áfengi
til neyzlu, enda manndómsmerki,
en ekki skömm að lýsa i bann
þann vökva, sem tilheyrir hinni
verri verund svo tvimælalaust og
augljóslega að ekki verður um
villzt.
Óhugnanlega mörg slys verða i
sambandi við neyzlu áfengis,
mörg innbrot eru framin i ölvun,
algengust orsök á missi ökurétt-
inda er ölvun, óhugnanlegustu
niðurbrot heimila eru oftast af-
leiðing ölvunar og ætli æðimarg-
ar áætlanir um kefisbundna
glæpastarfsemi verði ekki til þar
sem áfengi er i glösum. Og svo
mætti lengi telja. Það er sannar-
lega þess að vænta, að enginn
fulltiða maður lýsi svo óhæfni
sinni til að hugsa rökrétt, am.k.
ekki i fjölmiðli, að hann efist um
þá lykilaðstöðu, sem hinn vondi
hefir I gegnum áfengi á okkar
jörð.
Það er vitað, að talsmenn
áfengra drykkja halda þvi fram,
að vinsmygl muni stóraukast, ef
innflutningur væri ekki frjáls.
Einmitt þessu var haldið fram,
þegar barizt var fyrir afnámi
bannsins forðum daga. einnig
þetta vopn hefir reynslan slegið
úr höndum formælenda Bakkus-
ar, þvi að allir vita, að eftir ára-
tugalanga frjálsa sölu áfengis i
landinu takmrkast vinsmy.gl af
þvi einu hvað menn trysta sér fil
að gera.
Geðdeildir
Ekki þarf að efa að flestum er
kunnugt um sihækkandi tölu
þeirra, sem vistast þurfa á
svokölluðum geðdeildum. Er svo
komið, að nú er verið að vinda að
þvi bráðan bug að byggja
sérspitala yfir þetta fólk.
Ekki verður fram hjá þvi geng-
ið, að mikill hluti geðdeildar
sjúklinga er fólk á ungum aldri,
og yngri miklu en var fyrir nokkr-
um áratugum. Algengtku vera að
þetta fólk hafi misst heilsu sina
vegna áfengisneyzlu og ýmsu,
sem henni er samfara. Nú er það
vitað, að við höfum aldrei haft
undan að byggja þau sjúkrahús,
sem ávallt hafa verið talin nauð-
synleg vegna eðlilegrar hrörnun-
ar bráðra sjúkdómstilfeila og
slysa, svo eitthvað sé nefnt. Við
verðum nú að tefjast frá þessum
verkefnum til að byggja nýja teg-
und sjúkrahúsa, geðspitala og til-
vonandi vistmenn þar e.t.v. að
meiri hluta ungt fólk, sem gæti
verið úti I atvinnulifinu.
Rótleysi
Mér býður i grun, að margt af
þessu unga fólki, sem talið er
vera geðsjúkt nú til dags, sé orðið
það fyrir hreina handvömm,
þ.e.a.s. vegna áunninna breyt-
inga i samfélaginu, sem m .a. lýsa
sér i þvi, að ungt fólk þarf ekki
endilega að standa sig, a.m.k.
ekki i bráð. Af þvi skapast rót-
leysi, sem býður aftur heim
áfengi og e.t.v. fleiri vimugjöfum.
Við skulum taka mið af ungutn
manni, sem ekkj er alltof vilja-
Bergsteinn Jónsson
sterkur, en það eru margir. 1
krafti þess, að hægt er að sjá hon-
um fyrir fæði og húsnæði heima,
sem hann þarf aldrei að borga, er
reynt að setja hann til mennta,
jafnvel þó að hann kannski væri
fallinn, enn betur til annarra
verka. Þetta þýðir að sjálfsögðu
það, að hann þarf ekkert á sig að
leggja til að draga fram lifið.
Hann þarf dálitið að leggja á sig
við námið og byrjar allvel. Fljót-
lega er svo farið að kalla hann
kúrista og, þar sem hann hefir
ekki skaphöfn til að standa gegn
SAMVIRKI
Varahlutir
Cortina, Volvo, Willys,
Austin Gipsy, Land/Rover,
Opcl. Austin Mini, Itambler,
Chevrolet, Benz, Skoda, Tra-
bant. Moskvitch.
Höfum notaða varahluti i
þessar og flest allar eldri
gerðir bila meðal annars:
Vélar, hásingar og girkassa.
Bílapartasalan
Ilöfðatúni 10, simi 11397.
vissum þáttum i umhverfinu slær
hann undan, fyllir flokk hinna
„köldu” og kærulausu sækir
imyndaðar skemmtanir og kem-
ur seint heim á nóttinni.
Niðurbrot
Honum leiðist að mæta ólesinn i
tima og eiga óhægt með að halda
sér þar vakandi. Niðurbrotið
verður algjört, og hann snýr við
degi og nóttu. Nú er það, sem að-
standendur vakna við vondan
draum. Leitað er læknisráða og
e.t.v. sálfræðings. Þeir velta
vöngum. Fyrirbrigðið er jú all-
þekkt, en ákaflega erfitt viður-
eignar. „Við erum nú vanir að
gefa róandi á kvöldin til að reyna
að snúa þessu við”. Fyrsti lyfseð-
ill tilfelisins sér dagsins ljós og
þegar hann hefir verið endurtek-
inn nægilega oft fara auka-
verkanir að gera vart við sig. Nú
er að visa á lyf, sem sett er til höf-
uðs hinu fyrra og svoleiðis koll af
kolli.
Að byggja yfir hann lika
Þegar hér er komið sögu verða
venjulegir skattborgarar, af
mannúðarástæðum, að snara upp
stórbyggingu m.a. yfir þennan
unga mann og fleiri, sem likt er
ástatt um og er þá ekki um það
spurt hvort menn séu staddir i
miðri ibúðarbyggingu fyrir sjátfa
sig. Ekki er þetta neitt venjulegt
hótel, sem verið er að koma
þarna upp, heldur er þar allt
úvegað ókeypis, fæði, jafnvel föt
— að ógleymdum rándýrum lyfj-
um, sem viðkomandi mun nú
vera nær dæmdur til aðnota fyrir
ófyrirsjáanlegan tima.
Ég hef þá trú, að hefði þessi
ungi maður farið út i atvinnulif-
ið, þar sem nóg er að starfa,
neytt hollrar fæðu, unnið sig
þreyttan og sofið vel, hefði hann
orðið nýtur borgari og skattþegn.
Matsatriði
Áður fyrr var oftast litil hjálp
til handa ungum mönnum heima
fyrir og engin úti frá. Þeir urðu
bara að tanda sig. Þótt það væri
auðvitað stundum allt um of, er
það kannski þrátt fyrir allt nauð-
synlegt að þurfa þess. Kannski er
það matsatriði hvort betra er að
missa margan efnilegan mann
frá menntabrautinni sökum
fátæktar, eða sitja uppi með hálf-
fullar geðdeildir af fólki er ekki
átti erindi til náms, meðan alls
staðar vantar fólk i vinnu bæði á
sjó og landi. Að þurfa að geta
unnið fyrir sér er mestur hagur
einstaklings og þjóðar. Hæfileg
vinna göfgar og þroskar manninn
auk þess að skapa öll verðmæti.
Brennivinsaltarið
Þvi verður vart trúað að jafn
margir ábyrg’ir einstaklingar,
sem ætið hafa fundizt með þessari
þjóð þegar á reynir, sitji öllu
lengur auðum höndum og hafist
ekki að, þegar áfengisvandamál-
ið er komið á það stig, sem raun
ber vitni. Ætlar fólk að láta það
yfir sig ganga svo til möglunar-
laust, að unglingar séu, næstum
almennt, undir áhrifum áfengis
meira og minna við flest þau
tækifæri, sem nefnd eru skemmt-
an?
Er fullorðnu fólki svo mikið i
mun að geta sjálft neytt vins
aðþað vilji láta ráðast hvort þess
eigin börn verði færð til fórnar á
brennivinsaltarið?
Sitjið ekki auðum hönd-
um
Bersýnilegt er að hefja verður
mikinn áróður fyrir bættu
ástandi. Hverskonar heilbrigð
félagasamtök verða að láta til sin
taka. Ef þurfa þykir verður að
stofna ný félög með samtökum
fólks, sem viil skemmta sér
algáð. Það er með öllu siðlaust,
að slikt fólk eigi engan vettvang
til skemmtanahalds. Bara hinir,
sem drekka. Fjöldahreyfingar
verða að þrýsta svo á með sam-
þykktum að málið hljóti að koma
fyrirhiðháa Alþingi og fái þar af-
greiðslu, sem vonandi verður
samboðin ábyrgum mönnum.
Þó langt sé komið ferðinni á
breiða veginum skulum við vera
bjartsýn og ekki þrefa um það,
hvort komin sé 10. eða 11. stund,
heldur vera minnug þess, að
björgunarstörf er hægt að vinna
meðan stundaglasið hefir ekki að
fúllu runnið út. Látið ekkiframtið
ykkar og lifshamingju i kiptum
fyrir áfengi.
Atvinna
Trésmiðir og laghentir menn óskast til
starfa.
GLUGGASMIÐJAN
Siðumúla 20.
Ungling vantar
á sveitaheimili um lengri eða skemmri
tima.
Upplýsingar um simstöðina i Reykholti
Ste 2* m
1 f\

Koparfittings
EIRRÖR -
RÖRSKERAR -
FLANGSARAR

ARMULA 7 - SIMI 84450
KA