Tíminn - 29.05.1974, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 29. mai 1974.
17,5% atvinnuleysi
í Grænlandi
— mikil ólga meðal ungra Grænlendinga
Ráð ungra Grænlendinga ætlar að
berjast gegn þvi með „kjafti og
klóm” að Efnahagsbandalagið
veiti margra milljóna króna styrk
til Grænlands. Peningunum á að
verja til að flytja grænlenzka at-
vinnuleysingja til Danmerkur.
Grænlenzka landsráðið sótti um
þennan styrk vegna þess að at-
vinnuleysið i Grænlandi nemur nú
17,5%
— Við vitum, að atvinnuleysið
er gifurlegt, og við höfum enga
allsherjar lausn tilbúna. Samt
sem áður erum við sannfærðir
um. að bað eru mistök að skylda
marga Grænlendinga til að
flytja til Danmerkur. Við þekkj-
um félagsleg vandamál, sem biða
þeirra i Danmörku, segir Arqaluk
Lynge, sem er formaður ráðs
ungra Grænlendinga.
Arqaluk Lynge segir, að Græn-
lendingar hafi verið þeir fyrstu,
sem guldu afleiðinga oliukrepp-
unnar, og atvinnulifið hafi dregizt
mjög saman, þegar hún skall á.
— Þetta sýnir, hvernig Danir
lita á okkur, segir hann.
ALÞJOÐAVINNUMALASTOFN-
UNIN, ILO, hefur nýlega skýrt
frá athugun, sem gerð var á
stefnu í launamálum i ýmsum
löndum. Þarkemur meðal annars
fram, að i Austur-Evrópu hefur
viða orðið breyting á i þessum
efnum nú nokkur undanfarin ár.
Þar hafa ný launakerfi verið
tekin upp sem liður i efnahags-
iegum umbótum, og afkasta-
greiðslur og bónusgreiðslur i
Kemur honum
ekki á óvart
Lynge segir, að sér hafi ekki
komið á óvart hin háa prósenttala
atvinnulausra, þ.e. 17,5% er hún
var gerð opinber fyrir skömmu.
Talan sýnir ástandið 1. febrúar.
Atvinnu- og félagsmálafulltrúinn
i Gothab, Niels Ley álitur að
fjöldi atvinnulausra muni aukast
næstu tiu árin. Grænlandsráðu-
neytið hefur látið I ljós áhyggjur
sinar af sömu ástæðum.
— Siðustu sjö árin höfum við
bent á atvinnuleysi unga fólksins
á Grænlandi, segir Arqaluk
Lynge. En enginn hefur gert
nokkuð til þess að stemma stigu
við þvi. Ég álit, að vandamál okk-
ar Grænlendinga megi rekja til
alrangrar stefnu i fræðslumálum.
Menntunin hefur eingöngu verið
bókleg, en hefði átt að vera verk-
leg og löguð eftir grænlenzkum
aðstæðum. Afleiðingin er, að ung-
ir Grænlendingar verða nú at-
vinnulausir, af þvi að þá skortir
raunhæfa menntun, sem atvinnu-
lif á Grænlandi hefur þörf fyrir.
árslok verða æ þýðingarmeiri
fyrir launþega.
Nú mun það svo, að 80% allra
launþega i sósiölsku rikjunum fá
hluta launa sinna (10-25%) i formi
bónusgreiðslna. Það mikil-
vægasta i þessu sambandi er, að
með þessum hætti fær starfsfólkið
hlutdeild i ágóða fyrirtækjanna,
sem það starfar hjá.
I Austu-Þýzkalandi er yfirleitt
Utanaðkomandi
fjármagn
Arqaluk Lynge bendir á erlent
fjármagn og nýjar atvinnugrein-
ar sem dæmi um það, sem Græn-
land hefur not fyrir til að geta
spornað við vaxandi atvinnuleysi.
— En við verðum að vera var-
kárir og krefjast meiri stjórnaf
yfir erlendum fyrirtækjum, ann-
ars verða þau banabiti fyrir hina
veiku verkalýðshreyfingu i Græn-
landi, segir hann.
Arqaluk Lynge nefnir sem
dæmi Dana nokkurn, Georg
Johansen að nafni, sem hefur
komið á fót skinnaverksmiðju i
bænum Narssaq á Vestur-Græn-
landi.
— I verksmiðjunni unnu græn-
lenzkar konur. Ein þeirra kvart-
aði yfir, að hún og vinnufélagar
hennar hefðu einn daginn ekki
fengið meira en tiu minútna
hvild. Hún var rekin. Hins vegar
erum við neyddir til að leita er-
lends fjármagns, segir Arqaluk
Lynge.
—gbk.
farin sú leið að þessi uppbótar-
eða bónusgreiðsla er borguð út
um áramótin. 1 Póllandi,
Rúmeniu og Sovétrikjunum er
upphæð greiðslunnar i hlutfalli
við laun og starfsaldur við-
komandi starfsmanns. I Búlgariu
er hins vegar miðað við framlag
hvers einstaks og hverrar fram-
leiðslueiningar til aukinnar fram-
leiðslu og aukinna framleiðslu-
gæða.
í sósialisku löndunum fá þeir
verkamenn yfirleitt hæstu launin,
sem starfa við námugröft eða i
málmiðnaði. Þar minnkar
stöðugt bilið milli faglærðra og
ófaglræðra verkamanna, hvað
laun snertir.
Árið 1956 voru 'lágmarkslaun
yfirleitt 25-30% af meðaliaunum,
en árið 1970 var hlutfallið yfirleitt
orðið 40-50% i flestum löndum
Austur-Evrópu.
Efnahagssamvinna
Japans og Brasilíu
EFNAHAGSSAMVINNA Japans
og Brasiliu er að aukast. Brasil-
iska stálfyrirtækið Siberbras,
sem er i rikiseign, er að semja við
Nippon Steel um að setja I sam-
einingu á fót stálbræðslu i Itaqui i
norðausturhluta Brasiliu. Fram-
leiðslugeta stáliðjuversins verður
um fjórar milljónir tonna á ári
1980.
Háskóli Sameinuðu
þjóðanna
Á hausti komanda verða
höfuðstöðvar háskóla Sam-
einuðu þjóðanna opnaðar i
Tokyo, en háskólinn verður
rekinn á vegum samtakanna
og Menningar- og visinda-
stofnunnar SÞ. Skólinn verður
eingöngu fjármagnaður með
frjálsum framlögum
einstakra rikja og stofnana.
Það var þáverandi aðal-
ritari Sameinuðu þjóðanna U
Thant, sem fyrstur lagði til að
skólinn skyldi stofnaður árið
1969. Hans uppástunga var, að
skólinn yrði rekinn með al-
þjóðlegu sniði og samkvæmt
einkunnarorðum Sameinuðu
þjóðanna: friður og fram-
farir.
Starfsemi háskóla SÞ
verður á annan veg háttað en
nokkurs annars háskóla, sem
nú er starfræktur i heiminum.
Að undanskildum höfuðstöðv-
unum verður háskólinn ekki
staðsettur á neinum
ákveðnúm stað i veröldinni og
mun ekki keppa við aðrar
stofnanir og engir verða út-
skrifaðir þaðan með prófum.
Þess i stað verður stofnunin
tengiliður mennta- og visinda-
stofnana um viða veröld.
Mikilvægustu verkefnin
verða að útbreiða þekkingu,
útvega kennara, skipuleggja
alþjóðlegt visindasamstarf og
að virka örvandi á hugmyndir,
sem verða mega mannkyni til
heilla.
Til að ýta undir þátttöku
mennta- og visindastofnana i
samstarfinu, verða settar á
stofn nýjar menntastofnanir
viðs vegar um heim.
Yfirstjórn nýja háskólans
verður rektor og 24 meðlima
ráð, sem skipað verður af SÞ
og Menningar- og visinda-
stofnunni. Háskólaráðið mun
sjá um skipulagningu
stofnunarinnar, stjórnun og
samhæfingu.
Þar sem aðalstöðvarnar
verða settar á fót i Japan
hefur stjórnin þar boðizt til að
greiða allan stofnkostnað þar i
landi. Siðan fer það eftir fram-
lögum annarra aðila, hve fjár-
veitingin til starfseminnar
verður há. Reiknað er með að
á fyrsta fjárhagsári háskóla
SÞ þurfi hann á að halda um
400 milljónum dollara til að
sinna þvi hlutverki að örva
menntun og menningu viða
um lönd. 25 riki hafa þegar
sýnt áhuga á skólanum og
boðizt til að greiða fyrir
honum með þvi að koma á fót
stofnunum, i viðkomandi
löndum, sem verða hluti af
háskólanum eða að veita
honum hlutdeild i ýmiss konar
visindastofnunum, sem þegar
eru fyrir hendi.
Ætlunin er að starfsemi
háskólans verði að mestu leyti
leiðbeinandi. Það sem fyrst og
fremst verður lögð áherzla á,
eru vandamál, sem viðkoma
öllu mannkyni, svo sem
alþjóðlegt samstarf og friður,
þróunarvandamál, og áhrif
tækni og visinda á umhverfi
mannsins og lifshagsmuni.
Verður fengizt við öll þessi
viðfangsefni með hagsmuni
alls mannkyns fyrir augum.
LAUNAMÁL í AUSTUR-EVRÓPU
Glansinn farinn
af japanska
efnahagsundrinu
JAPAN ER að missa forskot sitt
meðal iðnaðarlandanna með
meiri hraða en efnahagssér-
fræðingar, sem vel fylgjast með,
höfðu búizt við. Þetta kemur
fram iskýrslu sem efnahagsdeild
bandariska utanrikisráðuneytis-
ins lét gera.
I skýrslunni segir, að Japan sé
ekki lengur mjög hættulegur
keppinautur á sviði iðnaðarfram-
ieiðslu, og hagvöxturinn eykst
ekki með sama hraða og áður.
Þetta þýðir ekki, að fram-
leiðslugeta landsins sé að lamast,
eða að stórvægileg vandamál séu
framundan, en aftur á móti munu
önnur riki eiga auðveldara
með að aðlaga sig þeim áhrifum
sem framleiðsluvöxtur Japans
hefur.
Japanskt efnahagslif er mjög
háð aðflutningi hráefna, og lega
landsins er þannig, að þvi er lifs-
nauðsynlegt, að stuðla að jafn-
vægi i veröldinni.
Riðlist þetta jafnvægi, verða
Japanir hvað sem það kostar að
finna eigin lausn á þeim vanda-
málum, sem þá skapast, og getur
það orðið öðrum rikjum dýrt
spaug.
I skýrslunni er ekki tekið tillit
til þeirra vandkvæða sem
skapazt hafa af oliusölubanni
landanna i Austurlöndum nær. I
þess stað er lögð áherzla á að
kanna, hver áhrif efnahagsvöxtur
Japans hefur á önnur lönd á
næsta áratug.
Þær aðstæður, sem valda munu
hægari hagvexti i Japan, munu
ekki verka þannig, að svo mikið
muni draga úr honum, að sam-
bærilegt sé við það, sem gerðist i
Bandarikjunum eða Evrópu.
Japanir standa betur að vigi
vegna þess, hve langt þeir komust
á sviði iðnaðar- og efnahagsmála
og hve frábærir sölumenn þeir
eru. Og Japan mun svipa til
annarra iðnaðarlanda.
Reiknað er með, að á næstu
tveim áratugum muni hagvöxtur
Japans aukast um sex til sex og
hálft prósent á ári, en frá striðs-
lokum hefur hann numið tiu til tiu
og hálfu prósenti.
Haldi framleiðsla Japans
áfram að aukast um tiu af hundr-
aði til 1990, mun hún verða álika
mikil og framleiðsla Banda-
rikjanna. Meðaltekjur munu þá
verða tveim þriðju hlutum hærri
en I Bandarikjunum, og Japanir
verða gifurlega mikilvægur
kaupandi hráefna alls staðar i
heiminum.
Aftur á móti mun sex prósent
framleiðsluaukning á ári til 1990
leiða til þess, að þjóðarfram-
leiðsla Japana verður heldur
minni en samanlögð þjóðarfram-
leiðsla Frakka og Vestur-Þjóð-
verja. Verða meðaltekjur i Japan
þá svipaðar og I hinum fátækari
löndum i Evrópu.
Margir ísraelsmenn
hyggjast flytjast
af landi brott
RÖSKLEGA tiundi hver ísraels-
maður ihugar nú að flytjast af
landi brott samkvæmt skoðana-
könnun, sem israelska dagblaðið
Haaretz lét gera fyrir skömmu.
Höfuðorsakir þessa eru kviði
vegna stríðsins og óánægja
manna vegna sivaxandi
verðbólgu.
Niðurstöður sýndu, að 6,5%
þeirra, sem þátt tóku i skoðana-
könnuninni, voru staðráðnir i þvi
að flytjast á brott og 5,1% að auki
sögðust vera að velta þvi fyrir sér
hvort ekki væri ráðlegast að leita
til annarra landa.
Uggvænlegastar þóttu þó tölur
úr aldursflokknum 18-21, þvi að
rösklega fimmti hver maður úr
þeim aldursflokki sagðist hafa i
hyggju að fara af landi brott.
Atvinnuleysi í
þróunar-
löndunum
AFRtKA gegnir mikilvægu
hlutverki i framleiðslu ýmissa
afurða. Þaðan koma t.d. 67%
af öllum kakóbaunum, 30% af
kaffi og jarðhnetuframleiðsl-
unni og 21% af öllu timbri.
Landbúnaðarverkamenn i
Afriku eru yfirleitt sá starfs-
hópur þar i álfu, sem lægst
hefur launin. Laun þessa
fólks, sem vinnur á ekrum úti
á landi. er oft ekki nema
u.þ.b. helmingur þess, sem
verkamenn i borgum og
bæjum hafa i laun, og enn
minna en handverksmenn
bera úr býtum. Þetta bil hefur
fremur breikkað en hitt á
undanörnum árum, m.a.
vegna þess að heimsmarkaðs-
verð á ýmsum landbúnaðar-
afurðum hefur undanfarið
farið heldur lækkandi.
Forsenda þess að úr þessu
verði bætt er m.a. sú, að
komið verði við aukinni
hagræðingu i þessum
landbúnaði. En samkvæmt
athugunum Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar fer þvi
fjarri, að auðvelt verði úr að
bæta i þessu efni. Erfitt er að
framkvæma samþykktir um
lágmarkslaun i flestum
þessara landa, vegna þess að
þar eru i rauninni engin verka-
lýðsfélög, og yfirvöld hafa
ekki yfir að ráða mannafla eða
stofnunum til þess að fylgjast
með þvi að settum reglum —
ef einhverjar eru — sé fylgt.
Á næstu tiu árum verður að
sjá a.m.k. 180 milljónum
manna fyrir starfi i Asiu til
viðbótar þvi sem nú er ef
tryggja á unga fólkinu, sem er
að koma inn á vinnumarkað-
inn, atvinnu, segir i skýrslu
frá svæðisskrifstofu ILO i
Bangkok. Á áratugnum 1970-
1980 verður unga fólkið, sem
kemur inn á vinnumarkaðinn,
35 milljónum fleira en var á
áratugnum á undan. I skýrsl-
unni segir einnig, að öll þessi
mál verði að taka nýjum
tökum frá grunni, ef takast
eigi að bæta að nokkru marki
lifskjör þess mikla fjölda, sem
nú býr við sult og seyru.