Tíminn - 28.07.1974, Page 7

Sunnudagur 28. jdll 1»74.
TtMINN
7
óvenjulega glaðvært og skemmti-
legt heimili, hjónin kunnu vel aö
gleöjast með börnum sinum og
hjálpa þeim til að gera eitt og
annað sér og þeim til yndis og
ánægju.
Dóttir landritarans
Svo verða þáttaskil i minni
sögu, þegar heimastjórnin kem-
ur. Þingflokkur Heimastjórnar-
manna ákvað ekki neitt ráðherra-
efni, enda munu hafa verið nokk-
uð skiptar skoðanir um mann i
stöðuna. Islandsráðherrann I
Kaupmannahöfn boðaði Hannes
Hafstein á sinn fund til viðtals og
hann var skipaður ráðherra. Faö-
ir minn mun hafa verið einn af
þeim, sem kom til tals sem ráð-
herraefni, og ef til vill hefur það
ekki sizt verið i stjórnarráöinu i
Höfn, þar sem hann hafði unnið.
Sennilega hefur það verið ákveðið
úti i Kaupmannah., að Hafstein
leitaði eftir að fá hann i embætti
landritara. Svo mikið er vist, að
Hafstein sendi honum bréf um
það, strax og hann kom heim til
landsins. Faðir minn tók þvi boði
og er skemmst frá þvi að segja,
aö hann gegndi þvi embætti þar
til það var lagt niður, er ráðherr-
ar urðu þrir árið 1917, Landritar-
inn var þessi ár, auk þess að vera
yfirmaður Stjórnarráðsins, stað-
gengill ráðherra, m.a. á Alþingi,
ef svo bar undir. Sem dóttir land-
ritara, og vegna þess að faðir
minn var enn ókvæntur komst ég i
snertingu við ýmislegt sem gerð-
ist. T.d. var ég með i ferðinni
austur i sveitir i sambandi við
konungskomuna 1907. Og ég var
með i ferð, sem farin var til und-
irbúnings _ henni sumarið áður,
1906. Það var vikuferð, gerð til að
mæla dagleiðir, ákveða gististaði
og fleira. Það var mjög skemmti-
leg ferð. Fylgdarmaður okkar
var Magnús Vigfússon, sem þá
var dyravörður i Stjórnarráðinu.
Hann var bráðskemmtilegur
maður, sögumaður góður og
skjótráður i tali. Hann var þaul-
vanur ferðamaður og hafði m.a.
verið fylgdarmaður Daniels
Bruuns á ferðum hans hér um
land.
Frú Ragnheiður Hafstein vildi
helzt stiga af baki og ganga upp
allar brekkur, sem á leiöinni uröu
og teyma hest sinn lausan. Hún
vorkenndi hestinum svo að bera
sig. Ráðherranum þótti það óþörf
timatöf stundum.
I konungsfylgdinni austur áriö
eftir voru aðeins 2 konur, Ragn-
heiður Hafstein ráðherrafrú og
ég. Þó var a.m.k. ein kona i hópi
blaðamanna þeirra, sem fylgdu
hópnum. Það var bæði skemmti-
legt og fróðlegt að vera I þeirri
fylgd. Konungursjálfur var léttur
og ljúfur I viðkynningu og var þvi
hvers manns hugljúfi eins og sagt
er. Þetta ferðalag var bæði
fræösla og æfing fyrir unglings-
stúlku.
Haustiö 1907 fór ég til Kaup-
mannahafnar og var þar i hús-
mæöraskóla um veturinn. Þá bjó
ég hjá Finni prófessor Jónssyni,
föðurbróður minum. Ég kom aft-
ur heim um vorið; en haustið eftir
kvæntist faðir minn öðru sinni.
Seinni kona hans var Anna Maria
Schiöth. Það fór jafnan mjög vel á
með okkur stjúpu minni. Hjóna-
band þeirra var mjög farsælt.
Þau eignuðust tvö börn, Agnar
Klemens, nú sendiherra i Osló, og
ölmu Valborgu, sem varð þeim
harmdauöi á niunda árinu. Faöir
minn eignaðist þvi 6 börn, en við
Agnar, työ elztu börn hans af báö-
um hjónaböndum hans, lifðu.
Á þessum árum lagði ég stund á
söng, og hér heima var ég i söng-
timum hjá Sigfúsi Einarssyni og
konu hans. En 1910 fór ég aftur til
Kaupmannahafnar og var þar að
læra símritun en auk þess var ég i
söngtimum. Það var 'dýr kennsla
kostaöi 5 krónur hálftiminn.
Ég kom svo heim og fór að
vinna hjá simanum. En það réðist
svo, að ég vann þar litið við
simritun. Ég fór fljótlega að
vinna á skrifstofunni og þar var
ég úr þvi, meðan ég var hjá sim-
anum.
Prestskona í sveit
' Svo verða þáttaskil I sögu
minni, þegar ég giftist Tryggva
Þórhallssyni 16. sept. 1913. Hann
var þá orðinn prestur að Hesti I
Borgarfirði og þar með varð ég
prestskona i sveit. Fyrsta vetur-
inn reyndi litið á hvað ég dygði til
þess, þvi að þá vorum við á
Hvanneyri hjá Haildóri skóla-
kvæntist Matthildi Kjartansdótt-
ur 1918 og þann vetur bjuggu þau
hér hjá okkur i Laufási ,,á þrem
hæðum”, höfðu eldhús i kjallara,
svefnherbergi á miðhæö og stofu
á annarri hæð. Fyrir voru i húsinu
við Tryggvi með 3 börn og von á
þvi 4á miðhæð, Dóra og Asgeir á
efri hæð, en þeirra sonur fæddist
þá á nýársdag 1919, og auk þess
bjuggu i húsinu i einni stofu þeir
Þorkell Jóhannesson siðar
háskólarektor og Arnór Sigur-
jónsson rithöfundur, svo að setinn
var bekkurinn. Siðar urðu Guð-
brandur og Matthildur kaupfé-
lagsstjórahjón i Hallgeirsey I
Landeyjum.
• — Það hafði vist lengstum
tiðkazt, að skrifstofur blaðanna
okkar væru á heimili ritstjórans,
enda voru blöðin smá i sniöum.
Það var stundum nokkuð þröngt
hérna I Laufási á þessum árum.
Fyrst i stað var afgreiösla
Timans hérna I norðurstofunni,
sem var áður borðstofa. Ahuga-
samir stuðningsmenn komu þá
oft til að hjálpa ritstjóranum viö
blaðdreifinguna. Seinna var svo
ráðinn sérstakur afgreiðslumað-
ur. En menn komu oft til min i
kaffi á afgreiðsludögunum.
Það er gaman að vera i snert-
ingu við áhugasama menn, sem
vinna af þegnskap og ósérplægni
fyrir það, sem þeir trúa á.
Ráðherrafrúin
t þessu húsi er margs að minnast. Þar býr nú Klemens Tryggvason hagstofustjóri og kona hans, auk önnu
Klemensdóttur, en áöur hefur veriö þar biskupssetur og biskupsstofa, ritstjórnarskrifstofa Tlmans og
afgreiösla meöai annars.
stjóra Vilhjálmssyni og Svövu
mágkonu minni, konu hans.
Þegar við giftum okkur fengum
við mikiö af heillaskeytum, sem
Arsæll Arnason batt siðan i for-
kunnarfagurt skinnband. Geta
má þess til gamans, að Guð-
mundur Finnborgason, siðar
landsbókavörður, sendi þessa
sléttubandastöku:
Bezti prestur, fagra frú
festi mesta gengi.
Gesti flesta, hagvirk hjú
Hestur nesti lengi.
Heillakveðjan frá Matthiasi
Þórðarsyni þjóðminjaverði var á
þessa leið:
Óska allra heilla ungu brúð-
hjónunum. Hamingjan fylgi hon-
um á Hest, haldi I tauminn gæfa.
Frá þeim Jóni Jacobssyni og
Jóhannesi Nordal, sem voru
miklir vinir, að ég held, og sátu
oft með litið glas i kompu i Ishús-
inu, barst þetta skeyti:
„Landsbókavörður og Ishús-
vörður biðja um blessunarregn
yfir brúðhjónin”.
Vorið 1914 fluttum við aö Hesti.
Ég vildi ekki hafa farið á mis við
dvölina þar, þvi að þar lærði ég að
þekkja sveitalifið og kjör sveita-
fólksins. En þetta voru ærin um-
skipti fyrir mig. Ég þurfti að læra
að mjólka kýr, þvi að þótt ég
mjólkaöi ekki að staðaldri þurfti
ég að gripa i það I viðlögum. Og
það þurfti sérstaka kunnáttu til
að láta sér farast vel að kveikja
upp i slæmri eldavél með illa
þurrum eldivið og lélegri upp-
kveikju. Ég hafði aldrei verið
eldabuska. Ég var eftirlætisbarn.
Ég þurfti ýmislegt nýtt að læra.
En þetta Var góður og gagnlegur
skóli.
Margt þurfti að gera á Hesti.
Við létum fljótlega girða allt
landið ofan frá Hesthálsi og niður
aö Grimsá. Vatn var sótt i brunn i
túninu, en þegar hann þraut
þurfti að sækja vatn I lind uppi á
hálsinum, og fyrir kom að sækja
þurfti vagn ofani Grimsá. Ekki
auðnaðist okkur að leiða vatn i
bæinn, sem stóð þó til.
Húsfreyjan i Laufási
Tengdafaðir minn, Þórhallur
biskup, andaðist 16. des. 1916.
Laufas var þá búiörð i. útjaðri
Reykjavikur. Gert haföi verið ráð
fyrir, að Björn mágur minn tæki
við búinu, en hann andaöist I Nor-
egi við búfræðinám i júli 1916. Þvi
skipaðist svo til, að Tryggvi tæki
við. Um kvöldið 15. des. hringdi
Tryggvi til min, en hann hafði
farið suður áður vegna veikinda
föður sins. Sagði hann mér að
koma suður með börnin tvö, sem
þá voru fædd, daginn eftir, en þá
var ferð suður frá Borgarnesi.
Við fórum frá Hesti kl. 4 um
morguninn niður að Hvanneyri til
að hafa samfylgd með Halldóri og
Svövu ásamt yngstu dóttur
þeirra, og var farið á sleðum I
Borgarnes. Hest sá ég ekki aftur
fyrr en 50 árum siðar.
Jón Helgason tekur við
biskupsembætti að tengdaföður
minum látnumj og losnar þá
staöa hans við guðfræðideild Há-
skólans. Var Tryggvi þá settur
dósent i guðfræði og kenndi til
vors. Þá er dósentstaðan auglýst
laus. Þrir sóttu um embættiö,
Tryggvi, Asmundur Guðmunds-
son æskuvinur hans, siðar biskup,
og Magnús Jónsson siðar alþing-
ismaður, sem þá var prestur á
Isafiröi. Samkeppnispróf var lát-
iðfara fram um stöðuna og úrslit-
in urðu þau, að Magnús Jónsson
hlaut hana. Ekki er þvi að neita,
að þetta voru vonbrigði. Tryggvi
haföi sagt lausu prestsembættinu
um vorið og stóð nú uppi atvinnu-
litill með 3 börn.
■ — En nú væri gaman að þú
segöir okkur ögn frá fyrstu árum
Timans?
— Guðbrandur Magnússon,
sem var mikill vinur Tryggva frá
ungmennafélagsárunum var nú
ritstjóri Timans, og fyrsti rit-
stjóri hans. Hann var þá ein-
hleypur og bjó hjá okkur i Lauf-
ási. Þá kynntumst við fórnfýsi
Guðbrands, þvi að hann stóð upp
fyrir Tryggva — og fluttist til vin-
ar þeirra beggja séra Jakobs
Lárussonar i Holti undir Eyja-
fjöllum og ráku þeir þar sameig-
inlegan búskap um tima. Hann
Árið 1927, er færði Framsókn-
arflokknum kosningasigur, sem
leiddi til stjórnarmyndunar
Tryggva, varð okkur persónulega
mjög erfitt og afdrifarlkt.
Tryggvi fór um vorið I kosn-
ingaleiðangur i kjördæmi sitt
norður á Strandir. Rétt eftir
heimkomuna i júni veiktist hann
af þeim sjúkdómi, sem leiddi
hann til dauða 8 árum síðar, 46
ára að aldri. Ég lá þá á sæng að
sjöunda og yngsta barni okkar, og
fékk upp úr þvi barnsfararsótt.
Við lágum bæði dauðveik fram
eftir sumri. Fjórum börnunum
var komið fyrir annars staðar, en
3 voru heima. Lán var þá, að hafa
á heimilinu frænku mina ung-
lingsstúlku, Dagmar, sem reynd-
ist frábærlega vel, þá og siðar.
I ágúst kom að þvi, að Tryggva
væri falið að mynda rikisstjorn,
en hann var mjög hikandi að taka
það að sér, þvi að i ljós hafði kom-
iö, aö hann var með sár i skeifu-
görn og frá þvi komu blæðingar,
sem hann fékk öll árin til dauða-
Laufáshorniö á dyraloftinu. 1 neðstu röö eru myndir af blskupssonun-
um Birni og Tryggva og biskupnum á hestbaki. Ofar eru myndir af
biskupnum og frú Valgerði, börnum þeirra fjórum og heimili þeirra í
Reykjavik. Enn ofar eru myndir af séra Birni Halldórssyni og Sigriöi
konu hans og bæ þeirra, Laufási viö Eyjafjörð.