Tíminn - 04.08.1974, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 4. ágúst 1974.
Byggt og búið
í gamla daga
XXXIII
Húsið rauðmálaða, sem
myndin er af, byggðu Norðmenn
á Litla-Arskógsandi, er þeir hófu
sildveiðar á Eyjafirði um 1880.
Þeir byggðu þarna fleiri hús, t.d.
Rósuhúsið, kennt við gerðarlega
konu, sem lifði ógift, og sagði, er
um varð rætt, að hún gæti ekki
hugsað sér að búa með manni,
nema hann væri sem annar
Hannes Hafsteinn. Húsið
fyrrnefnda var salt- og fiskihús,
allstórt og vel viðað, byggt úr
þykkum, sköruðum borðum eða
plönkum, sterkt en illa einangrað
og kalt. Timburgólf var i þvi.
Gengið inn i fordyri að suðaustan
og tröppur upp að fara. Or for-
dyrinu var komið i stóran sal, og
var litil stofa með hnfehátt
upphækkuðu gólfi norðan við
hann. Þar voru stundum sýndir
sjónleikir, eftir að hreppurinn tók
við húsinu og ungmennafélag hóf
starfsemi á Arskógsströnd. Óæðri
inngangur var norðaustanmegin I
húsið og gnauðaði kaldur gustur
frá sjónum oft á þeim dyrum. Á
samkomum voru veitingar fram-
bornar á loftinu uppi yfir salnum,
og var kaffið þá hitað i litilli ibúð
uppi. Setið var á bekkjum við
langborð. Ibúðin var aðeins tvö
herbergi litil, en geymsla á
loftinu framan við. A lftinu bjó
lengi Jóhannes Sigfússon, þá
gamall sjómaður, dugnaðar-
forkur, er fyrrum hafði verið
kunnur forsöngvari og organisti.
Framan af var byggingin kölluð
norska húsið, en siðar ungmenna-
félagshúsið — og skólinn. Það var
rifið fyrir fáum árum. Vigfús
Kristjánsson, bóndi eftir
Guðbrand i Litla-Arskógi,
eignaðist húsið og notaði allmörg
ár sem verbúð, en reif það siðan
og var viðurinn notaður i nýtt hús,
Pálmalund. Þegar Arskógshreppi
var skipt úr Arnarneshreppi árið
1911, var norska húsið keypt og
það lagað að innan og notað sem
þinghús, ungmennaféiagshús, og
einnig sem skóli fyrir börn utan
Þorvaldsdalsár. Stóðu málin
þannig 1911-1939, er skóla- og
samkomuhús var byggt i Stærra-
Árskógi. Fyrstu barnakennarar
voru: Ólafur Þorsteinsson bóndi á
Krossum 1911-1915, þá Gunn-
laugur Hallgrimsson kennari frá
Hrappsstöðum i Svarfaðardal,
Freymóður Jóhannsson list-
málari og Sigurvin Edilonsson út-
gerðarmaður á Sandinum. Þeir
kenndu allir i norska húsinu.
Unglingakennslu annaðist þar
nokkur ár Ingimar Óskarsson
grasafræðingur. Gekk undir-
ritaður i skóla hjá þeim öllum.
Snorri Sigfússon, siðar skólastjóri
og námsstjóri, var prófdómari
barna af Arskógsströnd og úr
Hrisey vorið 1912 og var þá prófaö
I fyrsta sinn i norska húsinu.
Veturinn 1912 hélt Snorri
námskeið fyrir unga menn i
húsinu. Segir hann svo frá I
bókinni „Ferðin frá Brekku”:
„Þetta var gamalt salthús og
fiskihús Norðmanna. Var reynt
að gera það sem vistlegast. Stór,
litt hefluð borð, baklausir bekkir.
Voru þarna hörkuduglegir
nemendur (og sumir frá árinu
áöur), kunnu mikið og lásu,
drukku lýsi og æfðu ýmis konar
aflraunir. Og til voru þeir, sem
böðuðu sig daglega úr sjó og létu
ekki veðurfar aftra sér. Ég efast
um að ég hafi nokkurn tima kennt
harðduglegri hóp”. Á barna-
skólaskeiði mínu, á árum fyrri
heimsstyrjaldar, voru bekkir enn
baklausir, en siðan komu sæmileg
skólaborð og salurinn var
panelþiljaður. Stór kolaofn var til
upphitunar „I stóra salnum
kennarar þuldu fræði fróð, far-
ið var i bröndótta, sungin
æskuljóð, skroppið út á skauta og
skiöabrekka reynd, það skerpir
þreyttar sálir og hressir eðlis-
greind”. — Ungmennafélagið
Reynir hélt oft málfundi og vin-
lausar skemmtisamkomur i
húsinu. Fyrir dansi lék Baldvin
Jóhannesson frá Kleif prýðisvel á
tvöfalda harmoniku. Hann lagði
sál sina i leikinn. Þungt öldusogið
við malarkambinn barst inn i
salinn sem hæfilegt undirspil
dansymsins og harmoniku-
hljómsins. „Bjálkahúsið dunar af
dansinum i kvöld, drag frá glugg-
um, máni, þin húmskýjatjöld.
Ljúfur skaltu liða um ljósan
stjörnugeim, lýsa þreyttu fólki af
gleðinni heim”. Myndin sýnir
húsið, þegar það var orðið verbúð
aftur, tekin um 1950.
1 27. þætti 23. júni var birt mynd
af kirkjunni, sem byggð var I
Stærra-Arskógi 1927. Hér er mynd
Verðandi sjómenn við verbúð á Litla- Arskógssandi 1931.
af fyrirrennara hennar, átt-
strendri timburkirkju, sem
byggð var 1898 og rifin 1927. Sú
kirkja var reist á nýjum stað, en
kirkjur fyrri tima stóðu i gamla
kirkjugarðinum, rétt fram undan
bænum.
Þessi „aldamótakirkja” þótti
mjög vegíeg, og við var brugðið
útsýninu af svölum hennar.
Aldamótarokið mikla skemmdi
kirkjuna o.fl. byggingar. Yfir-
smiður var Bergsteinn Bjarnason
á Akureyri. Þessa mynd af kirkj-
unni teiknaði Jón Helgason
biskup árið 1922. Nýja skólahúsið
i Árskógi stendur skammt norður
og niður af kirkjunni. Þar hefur
verið grætt út tún og gróðursett
tré. Á myndinni sést kennarinn
ganga á undan við heysnúninginn
I brakandi þurrki.
Myndin af Stóru-Hámundar-
stöðum sýnir byggingarlag
gamla og nýja tímans hlið við hlið
árið 1935, en þá var byggt á.
mörgum bæjum á Árskógsströnd,
eftir „Dalvikurjarðskjálftana
árið áður. Gamla búrið og
baðstofan sjást á myndinni, netla
hylur girðinguna að mestu. 1
baksýn Hrisey og Látraströnd.
Loks er brugðið upp mynd af
ungum verðandi sjómönnum við
gamla sjóbúð á Litla-Árskógs-
sandi. Þeir standa við bjóðin.
Þessi búð stóð niöri á mölinni, en
flestar búðirnar voru að mestu
grafnar i háan melbakka fyrir
ofan. Þær voru tveggja hæða,
veiðarfæri o.fl. g^ymt niðri, en
búið á loftinu. Nú eru húsin komin
upp á bakkana og vel byggt hvar-
vetna. Hafnargarður gerður út
við Flatasker og gengur þaðan
ferja til Hriseyjar. Gömlu sjó-
búðirnar voru kenndar við
eigendur sína, sjó- og þurra-
búðarmennina, t.d. Franklins-
búð, Kárabúð og Pálubúð.
„Húsið” stóð uppi á melnum og
var eign kenharans Sigurvins
Edilonssonar. Þar uppi var einnig
leikvöllurinn.
> \ - 'v ; ' ^ *. . .

Kirkjan I Stærra-Arskógi 1922
Gamalt og nýtt á Stóru-Hámundarstöðum

MmMmHOMBaMWBnMnwnninMinnnMnnNHManBMMMni
1