Tíminn - 04.08.1974, Blaðsíða 13

Sunnudagur 4. ágúst 1974.
TÍMINN
13
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Verð I lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Sagan
í ræðu þeirri, sem Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra flutti, þegar hann sleit þjóðhátiðinni á
Þingvöllum, minntist hann sérstaklega hins mikla
gildis, sem sagan hefði haft fyrir Islendinga. For-
sætisráðherrann sagði m.a.:
„Ég vil annars við þetta tækifæri leggja áherzlu
á, að það er og verður islenzkri þjóð til sæmdar, að
hún minnist þess með margvislegum og veglegum
hætti, að fyrir ellefu öldum hófst Islendingasaga
með fastri búsetu forfeðra vorra i landinu. Það er
áreiðanlega hollt og horfir til heilla hverri þjóð að
leggja rækt við sögu sina. Þangað sækir hún styrk i
þrengingum og mannraunum, eggjan til dáða og
framsóknar, fordæmi um markmið og leiðir og
fróðleik um lifsbaráttu kynslóðanna i bliðu og
striðu.
Og það er þroskamerki á þjóðinni, að hún lætur
óvenjulegar aðstæður og átök á þjóðmálasviðinu
ekki varpa neinum skugga á þessi hátiðahöld né
annað það, sem gert er til að minnast þessa ellefu
hundruð ára afmælis.
Islenzka þjóðin er svo gæfusöm, að hún mun flest-
um þjóðum betur kunna skil á uppruna sinum og
sögu, þó að sitthvað sé þar enn órannsakað og sögu-
skýringar kunni að vera eitthvað á reiki. Vér Is-
lendingar erum stoltir af uppruna vorum, og eigi að
ástæðulausu, þegar litið er á heimildir. Landnáma
gerir grein fyrir landnámsmönnum og sýnir, að þar
voru sjaldnast kotungar á ferð, heldur ættgöfugir
afreksmenn og vikingar. Og skáldin hafa gjarna
brugðið rómantiskum ljóma yfir þessa forfeður
vora. Þau hafa talað um „hetjur af konungakyni”,
„syni og farmenn hins frjálsborna anda”, „andann
forna konungborna”, o.s.frv.
Hvort sem menn taka lýsingar þessar bókstaflega
eða ekki, og hvort sem mat manna nú á dögum er á
ættgöfgis ættartölum, þá er vist, að hugmyndir
manna um ágæti landnámsmannanna og frásagnir
íslendingasagna af afreksmönnum hafa verið þjóð-
inni aflgjafi og örvun til dáða. Á öllum öldum ís-
landsbyggðar hefur sagan og „feðranna frægð”
verið islenzku þjóðinni orkulind. Við þann ylgjafa
ornuðu íslendingar sér, þegar kreppti að og á móti
blés á erfiðleika timum, og þangað sóttu þeir orku
til átaka, von um bjartari daga og trú á eðliskosti og
framtið þjóðarinnar.
Það er þvi ekki of mælt, að minum dómi, að sagan
hafi verið einn traustasti lifvörður þjóðar vorrar, þó
að auðvitað hafi þar fleiri verndarvættirverið að
verki og staðið vörð um þjóðarsálina, og eigi sinn
þátt i þvi, að íslendingar — ekki fleiri en þeir eru —
hafa lifað af aldirnar sem sérstök þjóð.
Það er þvi sannarlega ekki af neinum hégóma-
skap, sem minnzt er landnámsins og ellefu hundruð
ára byggðarsögu. Með þvi heiðrum vér minningu
horfinna kynslóða, sem hver og ein lagði eftir sinni
getu steina i þann grunn, sem ísland stendur nú á.
Vér stöndum þvi i þakkarskuld við þessar horfnu
kynslóðir, sem margar hverjar urðu að heyja harða
lifsbaráttu og lifa við miklar þrautir, en gáfust
aldrei upp. Sú saga er vitaskuld ekki nema að litlu
leyti fest á blað, þvi að: „hver einn bær á sina sögu,
sigurljóð og raunabögu”. En hinum óþekktu hetjum
hversdagslifsins skyldum vér sizt af öllu gleyma i
reikningsskilum við fortiðina. Skuld vora við horfn-
ar kynslóðir getum vér aðeins goldið framtiðinni.”
„Störfum i samtið”, sagði forsætisráðherra enn-
fremur, „að markmiðum i framtið, en með leiðsögn
i fortið. Þá mun stefnt að traustu og gróandi þjóðlifi
hér á landi.” Þ.Þ.
Clayton Fritchey, New York Post:
Ford hefur verið of
hlýðinn við Nixon
Vafasamt að hann reynist vel sem forseti
N'ixon og Ford.
Höfundur þessarar greinar,
Clayton Fritchey, er einn af
þekktustu biaðamönnum
Bandarlkjanna. Greinar hans
birtast i mörgum blöðum
samtimis. t þessari grein vfk-
ur hann að þvl, að Ford vara-
forseti hafi verið of fyigispak-
ur við Nixon til þess að hægt
verði að trevsta honum, ef for-
setadómurinn fellur honum I
skaut. Hann tekur þó fram, að
aðstaða Fords sé erfið, og
halda margir þvi fram, honum
til afsökunar.
ÞEGAR lokalotan hófst i
yfirheyrslum rannsóknar-
nefndar fulltrúadeildar
Bandarikjaþings út af land-
ráðaákærunni á hendur Nixon
forseta, sat Ford varaforseti
enn við sinn keip og varði for-
setann jafn ákaft og hann
gerði, þegar yfirheyrslurnar
hófust fyrir mörgum mánuð-
um. Hann andmælti því ákaft,
að framferði forsetans hefði
verið ríkisstjórninni til van-
virðu. Varaforsetinn lét sér
þvi ekki nægja að koma fram
sem herra Hreinn, heldur
gekk lengra og tók að sér hlut-
verkið herra Hvitþvoandi.
Þegar Ford hefur mikið við
og vill hreykja sér, segir
hann: „Ég er fyrsti skátinn,
sem gerist varaforseti
Bandarikjanna”.
Allir skátar eru og eiga að
vera trúir og hollir, en skáta-
heitið setur hollustu við
einstaklinginn ekki ofar holl-
ustunni við þjóðina. Varafor-
setinn var að þvi spurður fyrir
skömmu, hvað hann kynni að
gera, ef honum leyfðist að
gera bandarisku þjóðinni einn
einasta greiða. Hann kvaðst
kjósa að endurvekja „tiltrú al-
mennings til rikisstjórnar
okkar og hoilustu við hana”.
En hefur varaforsetinn unnið
að þessu i reynd?
FORD er og verður senni-
lega alltaf geðþekkur maður
fyrst og fremst, enda er það
honum i blóð borið. En honum
hefur farnazt likt og mörgum
öðrum varaforsetum að þvi
leyti, að hann hefur sjaldan
risið gegn forsetanum. Hann
beygði sig.þegar fyrst reyndi á
hann i Votugáttarmálinu,
gerði að visu nokkrar minni-
háttar tilraunir til að sýna
sjálfstæði, en beygði sig aftur,
þegar yfirheyrslurnar út af
I landráðaákærunni voru i þann
veginn að ná hámarki.
Ford var valinn varaforseti
samkvæmt 25. endurbót
stjórnarskrárinnar og vann
embættiseið sinn i desember i
vetur. Margir republikanar
gerðu sér þá vonir um, að
hann endurreisti flokkinn á
sama hátt og Calvin Coolidge
gerði eftir Teapot Dome-
hneyksli rikisstjórnar
Hardings forseta. Harding féll
sviplega frá, Coolidge tók við
völdunum, gerðist herra
Hreinn, og lét vægðarlaust
rannsaka framkomu sam-
flokksmanna sinna sem mis-
gert höfðu. Vegna þessa náði
Republikanaflokkurinn sér
fljótt á strik að nýju og
Coolidge vann stórsigur árið
1924.
FORD hefur ekki sýnt
minnstu tilhneigingu til að
feta i fótspor Coolidge. Hann
hefur þvert á móti hvað eftir
annað gengið i lið með Nixon
forseta við að reyna að þagga
Vogugáttarhneyksliðniður. Ef
til vill mælir hann af heilum
huga, þegar hann fullyrðir, að
sig langi ekki minnstu vitund
til að verða forseti.
Vissulega rennir það stoðum
undir þá fullyrðingu, hve hann
ver hina miklu stjórnarspill-
ingu Nixons af mikilli ákefð og
auðmýkt. Eigi Republikana-
flokkurinn að geta gert sér
vonir um sigur i kosningunum
1976, verður hann að bjóða
fram mann, sem almenningur
getur treyst til fyllsta heiðar-
leika. Ford hefur ekki sýnt
neina löngun til að taka að sér
það hlutverk, enn sem komið
er.
JATA verður Ford til máls-
bóta i þessu efni, að varafor-
seti á ávallt erfitt um vik að
sinna sjálfum sér. Fyrirrenn-
ari Fords, Spiro Agnew, gerði
það vissulega ekki. Vald-
hafarnir i Hvita húsinu notuðu
hann bæði til árása fyrir
stjórnina og henni til varnar.
Og þeir létu ekki dragast úr
hömlu að taka Ford sömu tök-
um.
Starfsmenn Hvita hússins
sendu Ford fljótlega út af örk-
inni iil þess að verja Nixon i
Votugáttarmálinu, og skrifuðu
ræöuna meira að segja fyrir
hann. Það var frumræða hans,
þegar hann kenndi „fáeinum
öfgamönnum og samtökum”
um „viðvarandi raunir Votu-
gáttarmálsins”, svosem AFL-
CIO, ADA og öðrum „máttug-
um áróðurshópum”.
Ford lét þess ekki getið, að
sum forustublöð Republikana-
flokksins gengu fram fyrir
skjöldu og reru að þvi öllum
árum að Nixon segði af sér, og
gera raunar enn.
NOKKUR blöð vinveitt
varaforsetanum hafa reynt að
gera sem mest úr strjálum og
máttlitlum tilraunum hans til
aö sýna sjálfstæði. En blistri
Nixon, hlýðir Ford kallinu
umsvifalaust, og tekur ævin-
lega undir með húsbónda sin-
um, einkum þó um Votugátt-
armálið, þegar hann kemur út
úr Hvita húsinu aftur. Fróð-
legt er að bera saman afstöðu
hans og afstöðu öldungadeild-
arþingmannanna Weickers,
Buckleys, Brookes og jafnvel
Scotts og fleiri republikana,
sem hika ekki við að lýsa
hneykslun sinni á spillingu
rikisstjórnarinnar.
Ford er lögfræðingur og
þekkir stjórnarskrána. Eng-
inn staðhæfði jafn ákveðið og
hann áður en Votugáttar-
hneykslið kom til sögu, að
landráðaákæra þyrfti ekki að
einskorðast við bein glæpa-
mál, eins og Nixon fullyrðir
nú. Skjalleg sakargögn á
hendur forsetanum hafa
hrannazt upp eins og aur-
skriða að undanförnu, en ekk-
ert lát er sýnilegt á varafor-
setanum.
FORD var kvaddur til San
Clemente fyrir skömmu, og
átti hann þar langan fund með
Nixon. Þegar hann kom aftur,
lét hann i það skina, að
rannsóknarnefnd fulltrúa-
deildar þingsins sýndi
forsetanum ekki fullan heiðar-
leika. Hann spáði þvi einnig,
að fulltrúadeildin sem heild
snerist honum til varnar, þeg-
ar til kastanna kæmi, þar sem
„yfirgnæfandi” meirihluti
framkominna gagna sýndi, að
hann væri saklaus af hvers
konar misgerðum.
Slikra ummæla sem þessara
er að vænta af munni manna
eins og James D. St. Clair,
aöalverjanda forsetans. En
dapurlegt er að heyra þau af
vörum þess manns, sem krefj-
ast ber að endurreisi siðferði-
lega forustu Hvita hússins, ef
hann tekur við forsetaembætt-
inu. og krefjist fyllsta heiðar-
leika og flekkleysis af allri
rikisstjórninni.