Tíminn - 18.03.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 18. marz 1975.
• •
Gísli Kristjdnsson:
HEYSKORTUR í GRANNLONDUNUM
Það var um mánaðamótin
október-nóvember er ég var
staddur I Noregi, að til min var
beint fyrirspurn um hvort unnt
mundi að fá keypt hey á tsiandi,
en þá var auðsær skortur á gróf-
fóðri um sunnanverðan Noreg.
Þvi gat ég náttúrlega ekki svar-
að þar, en taldi iikiegt, að á
vissum stöðum á islandi mundi
vera til svo mikið hey, að hægt
væri að selja ef bændum þókn-
aðist að farga þvi.
Um þetta leyti voru Roga-
lands bændur að fá hey og
hálm frá Skotlandi með aðstoð
Kaupfélagsins i Stafangri, og
sagði kaupfélagsstjóri þar mér,
að nokkuð væri þegar komið til
dreifingar I nágrennið.
Seint I nóvember var hringt
frá Noregi til búnaðarmála-
stjóra og spurt ummöguleikaá
að fá hey flutt héðan til Noregs.
Var þá gerð könnun á möguleik-
um og það sýndi sig, að liklega
mundi eitthvað fást á Norður-
landi, en aðalvandinn mundi
vera að fá það flutt, bæði var
skipakostur takmarkaður og
svo er annar annmarki til-
finnanlegur.
Baggar þeir, sem erlendis er
talið fært að flytja um langvegu
með ýmsum farartækjum, eru
yfirleitt mjög fast bundnir, oft-
ast virbundnir og 60-80 kg að
þyngd. Þetta eru baggar af allt
öðru tagi en úr bindivélum
þeim, sem hér eru notaðar,
enda gert ráð fyrir að við getum
súgþurrkað okkar bagga og þeir
ekki ætlaðir til útflutnings.
En eftir athuganir um
hugsanlega útvegun heys tjáði
ég Norðmönnum, að eðlilegast
mundi að snúa sér til verzlunar-
fyrirtækja bænda á Norður-
landi. Kom sfðan fyrirspurn til
Kaupfélags Eyfirðinga um
hugsanlega sölu heys úr Eyja-
firði, fyrir meðalgöngu þess.
Þetta mál var til athugunar
þar og sýndist svo, að völ mundi
á um það bil 200 tonnum til út-
flutnings og var það tilkynnt
Norðmönnum með skeyti. Siðan
mun ekkert hafa gerzt I málinu
enda eru flutningaskilyrðin
stöðugt vandamál. Lengri er
sagan ekki á þessu sviði.
Ástand í forða-
málum norðmanna
Um öll Norðurlönd var siðast-
liðið sumar einn samfelldur
þurrkdagur allt til miðs júli.
Hálmur kornsins var tak-
markaður mjög og gras spratt
naumast eða ekki, og svo slæmt
var ástandið um sólstöður á
sumri, að haglendi voru naum-
ast græn og bændur slógu græn-
ar kornstangir til fóðurs handa
jórturdýrum.
Er á leið sumarið fór að rigna
og stytti ekki upp fyrr en kom-
inn var vetur svo að þótt gras
sprytti siðsumars varð heyi ekki
bjargaðyfirleitt svo neinu næmi
um norðanverða Skandinavfu
og þar og um meginhluta Finn-
lands varð meginmagn heys og
korns úti og er þar enn.
Einatt ber það við, að Norður-
Noregur hefur hey afgangs til
að miðla suðurlands-bændum,
en þvi var ekki að heilsa að
þessu sinni svo teljandi gæti
heitið. Varð þvi úr að léita til út-
landa og fékkst nokkuð frá Skot-
landi, eins og þegar er getið, svo
og hálmur frá Danmörk og Pól-
landi, en alls ekki nægilegt,
enda tjáði Per Borten, fyrrver-
andi landbúnaðarráðherra, sem
hér var á fundi Norðurlanda-
ráðs i febrúar, að rétt væri og
satt, sem norsk blöð tjáðu að
farið væri að farga skepnum um
Suður-Noreg vegna skorts á
gróffóöri. Hve alvarlegt við-
horfið er hef ég ekki nánari
fregnir af, en vera má að hálm-
ur hafi fengizt i nægum mæli til
þess að fullnægja að nokkru
þörfinni fyrir gróffóður. Hafa
þvi ekki komið itrekuð tilmæli
til okkar.
Það hefur verið venjan um
undanfarin ár, eða sfðan ný-
tizkuvélar urðu algengar við
kornuppskeru, að hálmi hefur
verið brennt.
Það hefur ekki gerzt að þessu
sinni þvi að bæði var hann sára
litill og svo var hans brýn þörf
um öll Norðurlönd af nefndri
ástæðu.
Og það var ekki bara heyið,
sem ekki varð bjargað i haust.
Einnig korn varð úti i miklum
mæli. Sviar töldu að um 350.000
tonn af höfrum og byggi hafi að
engu orðið um landið norðan-
vert og svipaða sögu hafa Finn-
ar sagt um ástæður þar i landi.
Um sunnanverða Skandinaviu
Þessi teikning er táknræn fyrir
það ástand, sem ríkt hefur I
grannlöndum okkar. Sökum
linnulitilia rigninga s.l. sumar
var heyfengur lltill og lélegur og
korn varð úti I stórum stil.
varð kornuppskeran með ágæt-
um eða sem næst met eftirtekja,
en það er annar þáttur sögunn-
ar, þvi að með korni einu verða
jórturdýr ekki fóðruð.
Sjálfságt verður það vorkom-
an sem að þessu sinni ræður þvi
hvernig fer með forðamálin og
fóörun þeirra skepna, sem þurfa
gróffóður, en það er hliðstæða
þess, sem við þekkjum svo vel.
Kristinn
Snæland:
ORLOFSFE GLATAST
Nýlega hafa þrir alþingis-
menn Alþýðuflokksins lagt fram
á Alþingi þingsályktunartillögu
um að rikisvaldið hraði þvi að
hrifsa orlofsinneignir launþega
frá póststofnuninni og færa
verkalýðsfélögunum þá inneign
til byggingar orlofshúsa. Þing-
mennirnir eiga við i' þessu til-
felli það fé sem launþegar eiga
hjá stofnuninni, en réttur þeirra
er fyrndur til. Rétt er athugað
hjá þessum þingmönnum að
ástæðulaust er að rikið haldi
þessu fé. Það, sem þeir þó at-
huga ekki er að launþegum hef-
ur reynzt harla erfitt að ná
þessu fé. Orsökin er sú, að at-
vinnurekendur skilá orlofsfénu
ekki reglulega inn og eins að til
þess að fá orlofsféð útborgað
þarf tvö vottorð, vottorð at-
vinnurekanda og vottorð við-
komandi verkalýðsfélaga um að
einstaklingurinn sé að fara i or-
lof.
Kerfi það, sem byggt hefur
verið upp með góðri samvinnu
verkalyðsfélaga og rikisvalds-
ins til greiðslu orlofsfjár er svo
fáránlegt að það veldur at-
vinnurekendum mikilli auka-
fyrirhöfn og myndar tregðu á
greiðslu orlofsfjár, sem er fyrst
og fremst launþegum til tjóns
(samanber fyrningarregluna).
Þaö er ótrúlegt að jafn greind-
um mönnum og þeim sem eru i
rlkisstjóm og i stjórnum verka-
lýðsfélaga skuli hafa tekizt að
búa til slikt skripi sem núver-
andi orlofskerfi er. Kerfi þetta
er sett vegna sameiginlegra
sjónarmiða ríkisvalds og verka-
lýðsfélaga. Sjónarmið rikis-
valds: Slikt kerfi færir rikis-
valdinu stóran sjóð, sem það
getur ráðskast með vaxtalaust,
— sem sagt gott —. Sjónarmið
verkalýðsfélaga: Með þessu
kerfi hafa atvinnurekendur ekki
hagnað af vaxtalausum orlofs-
inneignum launþega og tryggt
er að launþegar taki sér orlof
(vottorðakerfið). Með kerfi
þessu hefur þó tekizt þannig til
að atvinnurekendur virðast
halda orlofsfénu ámóta og áður,
en launþeganum reynist erfið-
ara en áður að fá orlofsfé sitt út
og tapa þvi þannig alveg (fyrn-
ingin)
Orlofskerfi þetta hefur þegar
sýnt og sannað að það er slæmt
og raunar mikið verra en gamla
fyrirkomulagið.
Margir alþingismenn eru I
góðu sambandi við verkalýðinn,
en þvi miður virðast þessir þrir
þingmenn Alþýðuflokksins ekki
þekkja til innan verkalýðs-
hreyfingarinnar (voru vist fáir
undrandi). Ekki þyrftu þeir þó
mörg viðtöl við almenna laun-
þega til að sannfærast um að hið
nýja kerfi er almennt talið ófull-
komið, stirt og afturför frá fyrra
fyrirkomulagi.
Ef launþegi átti inni orlof fyrr-
um, þurfti hann aðeins að hafa
samband við atvinnurekandann
og fékk þó venjulega orlofið
greitt samstundis m.ö.o. aðeins
þurfti að hafa samband við einn
aðila. Nú þarf launþeginn að
fara á pósthús, til atvinnurek-
anda sem greiða átti orlofið, til
þess atvinnurekanda sem hann
vinnur hjá er hann ætlar i orlof
og loks til viðkomandi verka-
lýðsfélags. Tvær siðasttöldu
ferðirnar til þess eins að ná i
vottorð, sem er gersamlega
einskis virði.
Þessi vottorðavitleysa á að
tryggja að viðkomandi sé að
fara i orlof en þau tryggja alls
ekki neitt. Viðkomandi launþegi
segir vinnuveitanda sínum og
verkalýðsfélagi að nú ætli hann i
orlof, enginn getur dregið það i
efa og hann fær vottorðin og or-
lofsfé greitt og fer síðan i fulla
vinnu hjá öðru fyrirtæki, i ann-
arri starfsgrein, og jafnvel i
öðrum landsfjórðungi. Allt hið
nýja orlofskerfi hefur þannig
reynzt vita gagnslaust þrátt
fyrir tvöfalt vottorðakerfi.
Ef þingmenn Alþýðuflokksins
kynntu sér sjónarmið launþega
kæmu þeir væntanlega með
þingsályktunartillögu um að
fella algerlega niður núverandi
orlofsgreiðslukerfi og drægju
fyrri þingsályktunartillögu til
baka með hraði.
Með núverandi kerfi og að
viðbættri tillögu þremenning-
anna er einungis verið að hraða
fjárdrætti frá einstaklingum
innan launþegasamtakanna til
verkalýðsfélaganna. Réttast
væri að inneignir einstaklinga
hjá orlofsdeild væru einfaldlega
sendar þeim i ávfsun. Það sæm-
ir hvorki þingmönnum né
verkalýðshreyfingu að leika
hlutverk hrægamma gagnvart
inneignum launþega, þó þeim
hafi láðst að taka þær út á rétt-
um gjalddaga.
Loks vil ég taka það fram að
með grein þessari er ekki veitzt
að byggingu orlofshúsa sem er
ákaflega þarft og gott verk.